«Ադրբեջանի իշխանությունները կճանաչեն Ղարաբաղը, եթե նրանց ստիպեն». Գալինա Ստարովոյտովա

Ինչու եմ ուզում պատմել այս հրաշալի կնոջ մասին: Երևանում, իհարկե, նրա անունով դպրոց կա, բայց նախ կասկածում եմ, որ մեր նոր սերունդը շատ բան գիտի Ստարովոյտովայի մասին, հետո էլ խոստովանենք, մենք էլ ընթացիկ իրադարձություններով տարված, մի տեսակ մոռանում ենք այն ազնիվ, պարկեշտ ու անշահախնդիր մարդկանց, որոնք շատ մեծ բան են արել Ղարաբաղի համար: Մոռանում ենք, որ 1989-ին Ազատության հրապարակում կանգնած բոլորս միասին վանկարկում էինք՝ «Գալինա»:

Այն ժամանակ մենք նրան ընտրեցինք Խորհրդային միության Գերագույն խորհրդի պատգամավոր, բայց մեծ տերությունն արդեն քայքայվում էր և ընդամենը երկու տարի անց վերջնականապես փլուզվեց: Գալինա Ստարովոյտովան դարձավ նախագահ Բորիս Ելցինի խորհրդականը՝ ազգամիջյան հարցերով: Մի անգամ գրել է. «Բորիս Նիկոլաևիչը մի սովորություն ուներ՝ շատ էր սիրում համբուրել կանանց ձեռքերը: Երբ Կազան էր գնում, հազիվ համոզեցի, որ թաթար կնոջ ձեռքը չի կարելի համբուրել, դա նրանց մոտ կարմիր լույս է»:

Ընդամենը մեկուկես տարի խորհրդական մնաց, սկսվեցին տարածայնությունները նախագահի հետ, որն արդեն կամաց-կամաց ընկնում էր օլիգարխների ազդեցության տակ: Ու Ստարովոյտովային ազատեցին: 

Իրողությունն այն է, որ Ստարովոյտովան այն ժամանակ արդեն հայտնի մարդ էր, ակադեմիկոս Անդրեյ Սախարովի հավատարիմ զինակիցը, շատ էր ճամփորդում։ Արևմտյան լրատվամիջոցները ժամանակին փաստել են՝ այդ կինը բրիտանական հառուստատեսությամբ այնքան հարցազրույցներ էր տվել, որ երբ գնում էր Լոնդոն, տաքսու վարորդներն էին նրան ճանաչում: Հիմա արդեն քչերն են հիշում, որ 1996 թվականի նախագահական ընտրություններից առաջ Ռուսաստանի կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը պատմության մեջ առաջին անգամ գրանցեց նախաձեռնող խումբ, որը մտադիր էր կին թեկնածու առաջադրել: Այդ կինը հենց Գալինա Ստարովոյտովան էր:

Զախարովան խոսել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև գերիների փոխանակման խնդրից

Սկզբունքային էր ու անաչառ: Երբ 1988-ի վերջին Երևանում ձերբակալեցին «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամներին, ամեն ինչ անում էր, որպեսզի նրանց ազատ արձակեն մոսկովյան բանտերից: Հետո, երբ «Ղարաբաղ» կոմիտեի որոշ անդամներ ղեկավար դարձան ու բանտ նետեցին Վահան Հովհաննիսյանին և նրա ընկերներին, նույն սկզբունքայնությամբ պաշտպանում էր դաշնակցական գործիչներին: 

1998 թվականին, երբ մեզ մոտ կայացան վաղաժամկետ նախագահական ընտրություններ, որոնց արդյունքը բավական կասկածելի էր, նամակ գրեց և իր մտահոգությունը հայտնեց երկրորդ նախագահին: Այսինքն՝ երբեք որևէ մեկի կողմը չի բռնել, միշտ ղեկավարվել է միմիայն ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների պաշտպանության  սկզբունքներով: Համաձայնեք՝ այնքան էլ շատ չեն նման մարդիկ: 

Ինձ բախտ վիճակվեց հանդիպել Գալինա Ստարովոյտովայի հետ 1998 թվականի աշնանը՝ Պրահայում: Եթերում շատ երկար զրուցեցինք Ղարաբաղի մասին: Ասում էր՝ չափազանց դժվար է լինելու Արցախի ճանաչմանը հասնելը: Այն ժամանակ Էրիտրեան նոր էր անկախացել Եթովպիայից: Հարցրեցի՝ բա սա ինչպես հնարավոր դարձավ, չէ որ Եթովպիան այնուամենայնիվ համաձայնեց, այսինքն՝ նախադեպը կա: Հանգիստ պատասխանեց՝ «Եթովպիան չհամաձայնեց, Եթովպիային ստիպեցին  համաձայնել: Այ եթե Ադրբեջանին էլ ստիպեն, իհարկե, կճանաչի Արցախի անկախությունը»։  

Մեր այս հանդիպումից երկու ամիս էլ չանցած Գալինա Ստարովոյտովային սպանեցին Սանկտ-Պետերբուրգի իր բնակարանի շեմին: Ինչու սպանեցին՝ այդպես էլ մինչև վերջ չբացահայտվեց, թեև մի քանի տարի առաջ նրա սպանության կազմակերպման մեջ մեղադրվող ռուսաստանցի նախկին պատգամավորներից մեկը՝ Միխայիլ Գլուշչենկոն դատապարտվեց 17 տարվա ազատազրկման:

Ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն Արցախում․ ինչպես է 26 տարի առաջ կնքվել Բիշքեկի համաձայնագիրը

Զգո՞ւմ էր արդյոք Ստարովոյտովան, որ իրեն վտանգ է սպառնում․ նրա քույրը՝ Օլգան, վկայում է՝ «Գալինան կանխազգում էր, բայց միշտ ասում էր․ «Չեն սպանի ինձ երեք պատճառով՝ նախ կին եմ, երկրորդ՝ հայտնի եմ և վերջապես փողի հետ որևէ առնչություն չունեմ, իսկ Ռուսաստանում հիմնականում փողի համար են սպանում»։  Բայց սպանեցին։ Հուղարկավորությանը եկել էր 40  հազար պետերբուրգցի։