ՀՀ-ն $40 մլն է ծախսել հնդկական ռադարների համար. ինչու են անտեսվել ռուսական անալոգները

Ալեքսանդր Խրոլենկո, ռազմական վերլուծաբան

Հակահրետանային ռադարների մրցույթում ՀՀ ՊՆ հաղթելու մասին լուրը հայտնել են հնդկական ԶԼՄ-ները։ Ինտրիգն այն է, որ Հայաստանը քիչ հայտնի Swathi ռադիոլոկացիոն կայանքների առաջին արտասահմանյան պատվիրատուն է, իսկ ռուսական (1Л219М «Зоопарк-1М» ՌԼԿ) և լեհական (Liwiec) անոլոգները անտեսվել են։

Նմանատիպ մշակումների ոլորտում ՌԴ հեղինակությունը նկատելիորեն բարձր է։ Մոսկվայի տրամադրած զենքի վարկերը պարզապես անմրցունակ են. անցած երեք տարում Երևանը 300 մլն դոլար է ստացել` բավական շահավետ պայմաններով։ Բացի այդ, նմանատիպ ռուսական «Зоопарк-1М» համալիրը սպառազինությունը համալրել է 2007 թվականին, որը ստուգվել է մարտական գործողությունների ժամանակ և երկարատև շահագործման առումով։ Հնդկական բանակը 14 տարվա փորձարկումից հետո պատվիրած 28 Swathi–ներից առաջինը միայն 2017 թ-ին ստացավ, որի տեխնոլոգիական գերազանցությունը ակնհայտ չէ։

Հրթիռներ կան, մնում են ինքնաթիռները. Հայաստանն ուժեղացնում է պաշտպանությունը

Հակամարտկոցային ռադարները նախատեսված են ականանետների, հրետանային զենքի, համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերի, տակտիկական հրթիռային կայանքների կրակի արձակման փաստով կոորդինատները որոշելու համար։ Պաշտպանության կամ հարձակման առջևի եզրի մոտ կայանքները ֆիքսում են հակառակորդի կրակոցներն ու հրթիռային արձակումները, հետևում արկերի և հրթիռների հետագծին, նշանակետ են տալիս խոցման սեփական միջոցներին։ Հնդկական և ռուսական համակարգերի հնարավորություններն ուսումնասիրենք ավելի մոտիկից։

Ամերիկյան ազդեցություն

Swathi հնդկական ռադարները պասիվ ալեհավաքով ականանետային կրակոցները հայտնաբերում է մինչև 20 կմ հեռավորության վրա, հրետանայինը` մինչև 30 կմ, հրթիռայինը` մինչև 40 կմ։ Կայանքը կարող է միաժամանակ հետևել մինչև 7 թիրախի։ Swathi–ն համարվում է ամերիկյան արտադրանքի պաշարի օգտագործմամբ հնդկական առավել հաջող մշակումը։ 2000-ականների սկզբին Հնդկաստանը 200 մլն դոլարով AN/TPQ-37 Firefinder հակամարտկոցային 12 ռադիոլոկացիոն համակարգ (ՌԼՀ) է ձեռք բերել։ ԱՄՆ արտադրանքի համեմատ Swathi Weapon Locating Radar–ն (WLR) ավելի հեշտ է շահագործման առումով։ Սակայն Swathi–ն տեղադրվում է բեռնատար ավտոմեքենայի շասսի վրա, իսկ լեռներում դա այնքան էլ հուսալի տարբերակը չէ։ Օրինակ` «Зоопарк-1М» ռուսական ռադարը` թրթուրավոր անիվների վրա է։

Հնդկական բանակի մոտ Swathi հայտնվելը պետք է հանգեցներ Ջամմուի և Քաշմիրի սահմանով Պակիստանի հրետանու կրակի զսպմանը, սակայն 2017 թվականին տարածաշրջանում սկզբունքային փոփոխություններ չեն նկատվում։ Հնդկաստանն ու Պակիստանը կանոնավոր հրետանային կրակոցներ են արձակում միմյանց նկատմամբ։ Swathi հակամարտկոցային ռադիոտեղորոշիչները իրենք իրենցով անվտանգություն և խաղաղություն չեն երաշխավորում։

«Տոր» զենիթահրթիռային համալիրները լավ «զույգ» կկազմեն ՍՈւ–30-ի հետ. ռուսաստանցի փորձագետ

Նման ՌԼՀ–երի հայտնի արտադրողների շարքում են Շվեդիան (Saab), Իսրայելը (Elta Systems), ԱՄՆ–ն (Raytheon)։ Հնդկական ռազմաարդյունաբերական համալիրը (ՌԱՀ) առանձին միավոր է և էապես կախված է ռուսական զենքի տեխնոլոգիաներից։ Վերջին տարիներին Հնդկաստանը Ռուսաստանից 14.5 մլրդ դոլարի սպառազինություն է պատվիրել։ Հավանաբար, Swathi հնդկական կայանքների ձեռք բերված սահմանափակ քանակը վկայում է սեփական հակամարտկոցային ռադիոտեղորոշիչների արտադրությունը յուրացնելու Երևանի մտադրության մասին։ Հայաստանի ռազմարդյունաբերական համալիրը հաջող զարգանում է։ Ինչևէ, գնումների նման դիվերսիֆիկացիան ՀՀ ԶՈւ–ում ռուսական զենքի ստատուս քվոն չի փոխի։

Ռուսական որակ

Ռուսական «Зоопарк-1М» հակամարտկոցային ռադիոտեղորոշիչը իրականացնում է հրթիռների և արկերի հետագծերի հաշվարկը, կարող է շտկել սեփական հրետանային միջոցների կրակը, հետևել օդային տարածքին և ԱԹՍ–ներին։ Ռադիոտեղորոշիչը միաժամանակ կարողանում է մեկ րոպեում մինչև 70 տարբեր հրետանային դիրքեր հայտնաբերել և դրանց կոորդինատները հայտնել մինչև արկերի անկման պահը (արձակած կրակոցից հետո առաջին 20 վայրկյանի ընթացքում), ինչպես նաև միաժամանակ 12 թիրախ խոցել։ Հետագծի, կրակի արձակման կոորդինատների և արկերի անկման տեղորոշման համար մոտ 15 վայրկյան է պետք, իսկ 30 կմ հեռավորությունից հրետանային արկի թռիչքի ժամանակ` 1.5 րոպե։ Այսպիսի ռադիոտեղորոշիչը ավտոմատ կերպով ժամանակ է խնայում հակառակորդի կրակոցների մասին սեփական զորքերին տեղյակ պահելու համար։

«Зоопарк-1М» մինչև 40º սքանավորման գոտի ունի, և կարող է հայտնաբերել ամերիկյան «Paladin» ինքնագնաց հրետանային կայանքների արկերը` 23-55 կմ հեռավորության վրա, M26A2/XM30 կառավարվող/չկառավարվող ռեակտիվ արկերը` 45 կմ հեռավորության վրա, MGM-164B «ATACMS Block IIA» օպերատիվ–տակտիկական բալիստիկ հրթիռները նկատել` 65 կմ հեռավորությունից։ M270 համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգի դիրքերը կարող են տեղորոշվել մինչև 75 կմ հեռավորության վրա։

«Зоопарк-1М» կայանքը կարող է նաև թիրախային ուղղություն տալ «Панцирь-С1», «Тор-М1» և «Тор-М2» փոքր հեռահարության զենիթահրթիռային համալիրներին ժամանակակից ՀՕՊ–ի ցանցակենտրոն համակարգում։ Ռադարը օժտված է նաև բարձր արգելակայունությամբ։ Մարտական հաշվարկը (3 մարդ) պաշտպանված է հակափամփշտային և հակաբեկորային զրահով («Зоопарк-1М»–ը տեղակայվում է բարձր անցումայնություն ունեցող զրահապատ МТ-ЛБ թրթուրավոր քարշակի վրա)։ Կայանքի գործադրման ժամանակն առանց անձնակազմի մոտ 5 րոպե է կազմում։ Ցամաքով դրա տեղաշարժի արագությունը մինչև 60 կմ/ժ է։ Համալիրը կարողանում է աշխատել ծովի մակարդակից մինչև 3000 մետր բարձրության վրա, -45 մինչև +50 ջերմաստիճանի ժամանակ։ Բնութագրերն անհասանելի են արտասահմանյան անալոգների մեծ մասի համար։

ՍՈւ– 30 կործանիչների առաջին խմբաքանակը ժամանեց Հայաստան. տեսանյութ

Օրինակ` ամերիկյան AN/TPQ-36 «Firefinder» ՌԼՀ–ի սքանավորման նեղ ճառագայթը (մինչև 7º) թույլ չի տալիս մի քանի տասնյակ վայրկյան առաջ հստակ հաշվարկել արկերի անկման կետը, և ժամանակին տեղեկացնել բարեկամական ստորաբաժանումներին սպասվող հրետանային հարվածի մասին։ Ընդ որում AN/TPQ-36/37–ի փողային հրետանու կոորդինատների տեղորոշման սխալը մինչև 80 մետր է։ Ռուսական անալոգը կարող է սխալվել ոչ ավել քան 40 մետր։

Հավանաբար, Հայաստանը 40 մլն դոլարը կարող էր ծախսել առավել արդյունավետ։ Ռուսաստանը միշտ պատրաստ է իր ռազմավարական դաշնակցին ընդառաջել։