Գունավոր հեռուստացույց, բանկոմատ, վարսահարդարիչ, ՄՌՏ սարք և այլն․ աշխարհի համար հայերի կատարած գյուտերն ու հայտնագործությունները կարելի է անվերջ թվել։ Եթե փորձեք ուսումնասիրել աշխարհը փոխած ամենակարևոր գյուտերի ցանկը, հայերի անուններ կտեսնենք բոլոր ոլորտներում։ Օրինակ, գիտեի՞ք, որ հենաշարժողական խնդիրներ ունեցող մարդկանց կյանքն անհամեմատ դյուրացրած, ինքնուրույն տեղաշարժվելու հնարավորություն տված անվասայլակի գյուտի հարցում էլ, ինչպես ասում են, հայերի մատը խառն է։
Աշխատանքի ընդունվելու պայմանը` հաշմանդամություն. Գյումրիում ինքնատիպ փուռ–սրճարան բացվեց
Հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար անվասայլակի գյուտն արվել է դեռևս մ․թ․ա․ Չինաստանում։ Նախատիպի ստեղծումից շատ հարյուրամյակներ հետո Գարի Ջիգանս անունով մեկն էլ մետաղե անվասայլակների սերիական արտադրությանը հիմք դրեց։ Իսկ արդեն ժամանակակից ավտոմատ կառավարվող անվասայլակը հայտնագործել է մեր հայրենակից Էմիկ Ավագյանը։ Նա շատ լավ գիտեր այն խնդիրները, որոնց ամեն օր բախվում են հենաշարժողական խնդիրներ ունեցող մարդիկ, լավ գիտեր նրանց կարիքները, որովհետև ինքն էլ հաշմանդամություն ուներ։
29-ամյա հայուհին սայլակ օգտագործող հաշմանդամ կանանց գեղեցկության մրցույթի եզրափակիչում է
Էմիկը ծնվել է 1923 թ․-ի օգոստոսի 15-ին Իրանի հայաշատ Թավրիզ քաղաքում։ Նա ի ծնե ուներ մանկական ուղեղային կաթված՝ ցելեբրալ պարալիչով։ Իրանում Էմիկի առողջական վիճակը բարելավելու փորձերն արդյունավետ չէին, այդ պատճառով ընտանիքը որոշում է կայացնում տեղափոխվել Ռուսաստան։ Որոշ ժամանակ անց ծնողները հասկանում են, որ այստեղ էլ իրենց որդու բուժման ընթացքն արդյունավետ չէ։ Գերմանիան արդեն հայտնի էր բժշկական ծառայությունների որակով և առաջատար մասնագետներով, այնպես որ, Ավագյանների ընտանիքի հաջորդ կանգառը հենց Գերմանիան է դառնում։ Այստեղ էլ նրանք երկար չեն մնում. մտածում են, որ Էմիկի բնակության համար լավագույն վայրն օվկիանոսի մյուս կողմում է։ Այդպես Ավագյանները տեղափոխվում են ԱՄՆ և հաստատվում Նյու Յորքում։
Դեռ մանկուց Էմիկը հետաքրքրություն էր ցուցաբերում տարբեր սարքավորումներ վերանորոգելու, եղածից մի նոր բան ստեղծելու հանդեպ։ 13 տարեկանում Էմիկն արդեն տանը եղած էլեկտրասարքավորումների խնդիրներն ինքնուրույն գտնում էր և փորձում լուծել դրանք։ Չնայած ունեցած առողջական խնդիրներին՝ նա բարձրագույն կրթություն է ստանում մաթեմատիկայի և ֆիզիկայի բնագավառում, այնուհետև ուսումը շարունակում Կոլումբիայի համալսարանում՝ ստանալով մագիստրոսի աստիճան։
Ուսանողության տարիներին Էմիկը հաղորդակցման խնդիրներ է ունենում մեքենագրուհիների հետ, ովքեր գրառումներ էին անում նրա համար և նրա փոխարեն: Աղջիկները չէին հասկանում նրա արտաբերած բառերը և սխալ էին տպագրում։ Դա պատճառ դարձավ, որ Ավագյանի հայտնի գյուտերից մեկը դառնա շնչառությամբ ղեկավարվող տպագրական մեքենան, որը տառերը տպում էր՝ չափելով ձայնն ու շնչառությունը։ Մեխանիզմը բավականին դանդաղ էր աշխատում, բայց իր ժամանակի համար լուրջ առաջընթաց էր։
Հեծանիվ չեն հորինել, բայց... Հայաստանում սկսել են հաշմանդամների սայլակներ արտադրել
Էմիկը մշտապես բախվում էր տեղաշարժման սահմանափակ հնարավորությունների խնդրին, դրա համար ստեղծեց մեխանիզմ, որի միջոցով անվասայլակը հնարավոր էր ծալել և տեղավորել մեքենայում։ Հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց կյանքը դյուրացնելու և ինքնուրույն տեղաշարժվելու համար նա ստեղծեց ավտոմատ կառավարվող անվասայլակ։ Ըստ էության, Էմիկի բոլոր գյուտերն, այսպես ասած, սեփական փորձի վրա էին հիմնված. նա փորձում էր լուծել այն խնդիրները, որոնց ինքն էր բախվում, բայց իրենից բացի, արդյունքից օգտվում էին տասնյակ, հարյուր հազարավոր մարդիկ ամբողջ աշխարհում։
Էմիկն ապրում էր լիարժեք կյանքով. նա նաև ընտանիք է կազմում և իր կնոջ՝ Աննայի հետ մինչև կյանքի վերջ՝ 2013թ.-ն ապրում Մասաչուսեթսում։
Էմիկ Ավագյանն իր բուռն կյանքի ընթացքում մի քանի տասնյակ գյուտ է արտոնագրել։ Ընդհանուր առմամբ, հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար կատարված հայտնագործությունների թիվը մոտ 50 է։ Գիտության զարգացման գործում իր մեծ ավանդի համար նա բազմաթիվ պարգևների է արժանացել․ 1963 թ.-ին Իրանի շահի կողմից արժանացել է թագավորական մեդալի, 1976 թվականին Հայկական երկուհարյուրամյա կոմիտեի կողմից՝ գիտական ոլորտում առաջատար փորձի համար մրցանակի, 1979թ․-ն ԱՄՆ տարածքում գործող ինժեներական ամենահին միության կողմից պարգևատրվել է «Ականավոր ինժեների» մրցանակով և այլն։
Այս շարքում ամենահեղինակավոր մրցանակը թերևս այն մեկն է, որին Էմիկն արժանացել է 1961 թվականին․ դա ԱՄՆ նախագահ Ջոն Քենեդիի մրցանակն էր հաշմանդամների կյանքը բարելավելու և հասարակությանն ինտեգրելու գործում ունեցած մեծ ներդրման համար:
Էմիկ Ավագյանի ամբողջ կյանքը մոտիվացնող պատմություն է․ աշխարհում չկան անլուծելի խնդիրներ, կյանքն ամենամեծ պարգևն է և անսահման հնարավորություններ է տալիս մարդուն, պարզապես պետք է դրանք չանտեսել։
