ԵՐԵՎԱՆ, 25 նոյեմբերի — Sputnik. Google և Facebook հարթակները հասարակական վտանգ են կրում իրենց մեջ, իսկ Google և Facebook ընկերությունների` լրտեսելու վրա հիմնված մոդելները ստիպում են օգտատերերին «գործարքի գնալ սատանայի հետ»։ Այս մասին ասվում է «Google և Facebook ընկերությունների բիզնես մոդելները սպառնում են մարդու իրավունքներին» խորագրով hաշվետվությունում։
«Առաջին հերթին, առկա է մասնավոր կյանքի անձեռնմխելիության հանդեպ աննախադեպ ոտնձգություն, որը հանգեցնում է մի շարք կողմնակի հետևանքների, իսկ դրանք լուրջ սպառնալիք են մարդու իրավունքների համար` համոզմունքների և դրանք արտահայտելու ազատությունից մինչև մտքի ազատություն»,-ասվում է «Amnesty International»–ի հաշվետվությունում։
Տրամադրելով իրենց օգտատերերին իբր անվճար մուտք գործելու հնարավորություն` Google–ը և Facebook–ը փոխարենը պահանջում են օգտատերերի անձնական տվյալները։ Իրավապաշտպան կազմակերպությունն իր հաշվետվությունում մի շարք հանձնարարականներ է տալիս մասնավոր ընկերություններին և պետությանը։ Դրանց էությունը պետության կողմից քաղաքացիների պաշտպանությունն ապահովելն է, մասնավոր կյանքը հարգելը, մասնավոր ընկերություններին «ճիշտ պահվածքի» դրդելը։
Հատկանշական է, որ խոսքի ազատության վրա պետության ազդեցության դեմ պայքարող կազմակերպությունը կոչ է անում ուժեղացնել պետության կողմից ցանցի կարգավորումը, փորձագետների ուժերով վերլուծության ենթարկել մեդիա հարթակների ալգորիթմները և գաղտնագրերը` անցկացնելով մշակումների, ներքին քաղաքականության աուդիտներ և այլն։
Լինելով «գաղափարախոսական ձեռնոց ամերիկյան հատուկ ծառայությունների ձեռքին»` «Amnesty International»–ը միշտ եղել է ԱՄՆ–ի «մեղմ ուժի» տարրը, ինչպես և շատ «բնապահպանական» կամ «իրավապաշտպան» կազմակերպություններ, օրինակ` WWF, Greenpeace և այլն։
Google և Facebook ընկերությունների ՏՏ ոլորտի առաջնորդների վրա հարձակումները երկրի ներսում պատահական չեն։ Չէ՞ որ ժամանակին նրանք տեղյակ են եղել Սնոուդենի դիմակազերծումներից, Կենտրոնական հետախուզական վարչության և Ազգային անվտանգության գործակալության հետապնդումների մասին «Վիկիլիքսի» բացահայտումներից։ Ավելին, 2013թ.–ի իրենց հաշվետվություններից մեկում վկայակոչել են հենց Սնոուդենին։
Facebook-ն արգելափակել է «Ռոսիա սեգոդնյա» ՄՏԳ–ի նախագիծը Արկտիկայի մասին
Ուստի իրավապաշտպան կազմակերպության կողմից Google–ի և Facebook–ի վրա հարձակումները կարելի է դիտարկել որպես ԱՄՆ–ում քաղաքական պատերազմի մաս։ Ամենայն հավանականությամբ, Կոնգրեսում և Սենատում Մարկ Ցուկերբերգի վրա ճնշումը արդյունավետ չէ։
Դա նշանակում է, որ «Amnesty International»–ի դիրքորոշումն արտացոլում է ԱՄՆ վերնախավի դիրքորոշումը, որը պայքարում է երկրի նախագահ Դոնալդ Թրամփի դեմ։
Այնպիսի հսկաներ, ինչպիսիք են Facebook–ը, Instagram–ը, YouTube–ը, Whatsapp–ը` հետևում են ամբողջ աշխարհին` մանիպուլացնելով օգտատերերի ուշադրությունը և նրանց շուրջ ստեղծելով տեղեկատվական «պղպջակներ»։ Այդ մասին վաղուց է հայտնի, ինչպես և այն, որ դրանք լրտեսություն են անում ԱՄՆ–ի կարիքների համար։
Իրավապաշտպան կազմակերպության հարձակումները հաստատում են, որ վերջին տարիներին սոցիալական տարածությունը չի վերահսկվում ամերիկացիների կողմից, որոնք ստեղծել են այն։
Կենտրոնական ԶԼՄ–ները հիմա վերահսկելի են և լիովին ենթարկվում են վերևից հրահանգներին` ակտիվորեն անցկացնելով արդի քաղաքական օրակարգ։ Եվ արևմտյան աշխարհին արդեն դուր չի գալիս սոցիալական ցանցերում անվերահսկելի խոսքի ազատությունը։
Արևմտյան ԶԼՄ–ներն ակտիվորեն արտադրում են կեղծ նորություններ (fake news), օգտագործում պիտակներ` «անուն կպցնելու» համար այն ամենին, ինչը չի տեղավորվում իրենց անհրաժեշտ գաղափարախոսական մոդելի մեջ։
Ինտերնետային հսկաներն ԱՄՆ–ի գաղափարախոսական թշնամիները չեն, դրանք ԱՄՆ ռազմավարական զենքն են։
ԱՄՆ–ում տեղի է ունեցել պառակտում. 2016թ.–ին Թրամփի անսպասելի հաղթանակն ավելի է խստացրել պայքարը։
Առցանց հարթակների համար` որպես քաղաքական ազդեցության հզոր գործիքի, պատերազմ է ընթանում։
Amnesty International–ի հաշվետվության մեջ որոշ տառեր և նույնիսկ բառեր ճիշտ են, ինչպես ճիշտ են լավ բաների մասին ընդհանուր խոսքերը։ Դրանք կարելի է կարդալ, հաշվի առնել և նույնիսկ մասամբ օգտագործել, բայց զգուշությամբ` դրանց ուղեկցող ստի և կեղծավորության մեջ չթաթախվելու համար։ Եվ պետք է հիշել, որ դրանք ուղղված չեն Ռուսաստանի դեմ. դրանք «ընտանեկան վեճեր» են։
Google օգնականը կկարողանա կարդալ WhatsApp-ով ու Telegram-ով ուղարկված նամակները
Ինչպիսի՞ դասեր պետք է քաղել դրանից։ Իսկապես, սոցիալական ցանցերում, որոնողական համակարգերում, մեսենջերներում, սմարթֆոններում օգտատերերի մասին տվյալներ կուտակելը և օգտագործելը տեղի է ունենում գորշ իրավական գոտում։ Մենք դա վաղուց գիտեինք ի դեպ։
Ավելին, Ռուսաստանում իրավիճակն ավելի բարդ է, քան ԱՄՆ–ում, քանի որ ռուսաստանցի օգտատերերի կեսից ավելին գրանցված է ոչ թե ռուսական ինտերնետային ծառայություններում, այլ ամերիկյան։ Դա լրացուցիչ ռիսկ է հակառակորդի կողմից հետապնդումների և մանիպուլյացիաների համար, որովհետև ԱՄՆ–ն և նրա մեդիա հսկաները Ռուսաստանի գաղափարախոսական թշնամին են։
Քաղաքացիները չեն կարող իրենք իրենց պաշտպանել լրտեսումից, մանիպուլյացիաներից։ Նրանք չեն գիտակցում խնդիրը և չունեն պաշտպանության միջոցներ։ Իսկ կոմերցիոն ընկերությունները ոչ մի դրդապատճառ չունեն իրենց սահմանափակելու համար. այստեղ Amnesty International–ը իրավացի է։ Դա պետք է անի պետությունը։
Ռուսաստանը պետք է հոգ տանի արտասահմանյան մեդիայի հարթակների ազդեցությունը սահմանափակելու մասին, այդ ազդեցությունը համահունչ դարձնի ՌԴ ընդհանուր իրավաբանական դաշտին։
Google-ի ալգորիթմը ճանաչում է ձեռքի ժեստերը իրական ժամանակում
Իհարկե, պետք է ակնկալել, որ այստեղ ռուսական և արևմտյան իրավապաշտպանները դեմ կլինեն, որովհետև Facebook–ն ում մոտ պետք է` ճիշտ է գործում։ Նրանց կարծիքով` ԱՄՆ–ում այն պետք է սահմանափակվի, Ռուսաստանում` ոչ։ Դա արդեն ակնհայտ է. Ռուսաստանի ինտերնետի մասին վերջին օրինագծերը, որոնք հաճախ կրկնում են Amnesty–ի որոշ ճիշտ արտահայտություններ, քննադատության տարափ են առաջանցում Ռուսաստանի առաջադեմ հասարակության մոտ։ Ինչ կարելի է Յուպիտերին, ցլին արգելված է։
Ռուսաստանը մեդիայի պլատֆորմներում օգտատերերի տվյալների մասին պետք է ունենա իր օրենքները, որոնք խեղաթյուրված չեն լինի ԱՄՆ–ում իրար բզկտող քաղաքական գոձիլաների քմահաճույքներով։
