ԵՐԵՎԱՆ, 17 սեպտեմբերի — Sputnik. Խոշոր գործարար Եգոր Պիտոևը ուշադրության կենտրոնում էր հայտնվել 1853-56 թվականների Ղրիմի պատերազմի տարիներին` բանակին պարեն և համազգեստ մատակարարելիս, ինչից հետո նրա առաջ բացվեցին բիզնեսի բոլոր դռները։
Պիտոևի ընկերությունը (նա ռուսերեն դարձրեց ազգանունը) սկսեց զբաղվել նավթի արդյունահանմամբ և վերամշակմամբ, միևնույն ժամանակ` թառափի և ձկնկիթի մթերմամբ։ «Պիտոև–նուարը»` սև ձկնկիթ Պիտոևից, երկար տարիներ Եվրոպայում ճանաչված ապրանքանիշ էր։
Նրա որդին, Եսայի Եգորովիչը, ամբողջ կյանքում մոլագար թատերասեր էր։ Իսկ ահա նրա ձեռնարկատիրական գործունեության մասին տեղեկություն չի պահպանվել, թեև հայրական ժառանգությունը նա, նույնիսկ, բազմապատկել է։ Կատակ բա՞ն է` իր հարազատ Թիֆլիսում թատրոնի (այն նույն թատրոնի, որը հետո դարձավ Ռուսթավելիի անվան պետական ակադեմիական թատրոն) կառուցումն ու բարեկարգումը նրան արժեցավ 1.5 մլն ռուբլի` ոսկով։ Մինչև թատրոնի կառուցումը նա գլխավորեց Թիֆլիսի օպերային թատրոնը, քաղաքում երաժշտական ուսումնարան և միություն հիմնեց։
Այդ իսկ պատճառով որևէ տարօրինակ բան չկա, որ Գեորգի Իսաևիչը` Եգոր Պիտոյանի թոռը, փոքր տարիքից խաղում էր թատրոնում, բեմ ստեղծում ձեռքի տակ ընկած վարագույրներից, ստվարաթղթե տուփերից և բազմաթիվ այլ տնային իրերից։
Երեխան անգիր արտասանում էր «Դևը» և Պուշկինի գրեթե բոլոր բանաստեղծություններն ու պոեմները, այնպես որ, բեմադրությունների համար սյուժեների պակաս չկար, բեմադրություններ, որոնց հանդիսատեսը ստիպողաբար դառնում էին ընտանիքի անդամները։
Սակայն Պուշկինը` Պուշկին, իսկ տաղանդավոր դեռահասը պետք է կրթություն ստանար, և, քանի որ Գրիգորին ոչ պակաս հիանալի մաթեմատիկական ունակություններ էր ցուցաբերել, հայրը նրան ուղարկել էր Մոսկվայի համալսարան` համապատասխան բաժնում ուսանելու։ Ուսումը կիսատ մնաց. 1905 թվականի ընտանիքը գաղթեց Ֆրանսիա, որտեղ Գրիգորին ուսումը շարունակեց Սորբոնում, սակայն արդեն իրավաբանական բաժնում։
Շատ հարուստ և շատ հայտնի. աշխարհի 10 ամենաթանկ վարձատրվող դերասանների լուսանկարները
1908 թվականին Գրիգորին վերադառնում է Ռուսաստան և Սանկտ Պետերբուրգում ոտքից գլուխ ընկղմվում թատրոնի մեջ, որտեղ ասես պոռթկաց վաղուց կուտակված կիրքը. սկզբում Վերա Կոմիսարժևսկայայի թատրոնում, այնուհետև ինքն է թատրոն ստեղծում երիտասարդ դերասանների և ռեժիսորների հետ, հետո դարձյալ Փարիզ, Ժնև, շրջագայություն ամբողջ Եվրոպայով` Չեխովի, Տոլստոյի, Գորկու, Շեքսպիրի, Շոուի, Իբսենի, Մետերլինկի մոտիվներով ներկայացումներով...
Այս փուլում էլ Գրիգորին վերջնականապես դառնում է Ժորժ Պիտոև. անուն, որը միանգամայն ճանաչելի է թատերական միջավայրում նույնիսկ այսօր` նրա մահից ուղիղ 80 տարի անց։
«Ժորժ Պիտոեֆֆ` ո՞վ էր նա։ Դերասա՞ն։ Ռեժիսո՞ր... Անհնար է նրան ճշգրիտ բնութագիր տալ։ Քրմական ինչ–որ անձնվիրությամբ, թատրոնին ծառայելու նվիրված անհատ, որը բացահայտեց թատերական աշխարհի իրական իմաստը, նշանակությունն ու հոգևոր արժեքը, ինչը նման էր կրոնական պաշտամունքի։ Նա թատրոնի սուրբն էր` Ժորժ Պիտոեֆֆ», – նրա մասին տարիներ անց գրում էր Ժան Կոկտոն։
Անվախ դարպասապահը. ինչպես Ալյոշա անունը դարձավ հայկական ֆուտբոլի խորհրդանիշը
Կոմիսարժևսկայան Պիտոևին Ռուսաստան էր կանչում` փորձելով գրավել նրան ոչ միայն թատերական ավանդույթներով, այլև ոչ սովորական ժամանակներով, որ ապրում էր հսկայական երկիրը։ Սակայն Պիտոև ամուսինները (նա ամուսնացել էր Թիֆլիսի Սուրբ Նինա պանսիոնի շրջանավարտ Լյուդմիլա Սմանովայի հետ, որը եկել էր Փարիզ լեզուներ և երգել սովորելու) բազմաթիվ մեծ ծրագրեր ունեին։ Նրանք տեղափոխվելու ժամանակ չունեին։
Կյանքի վերջին 15 տարում Ժորժ Պիտոևը ավելի քան 200 ռուսական և եվրոպական հեղինակների ստեղծագործություն բեմադրեց, դրանցում անձամբ էր խաղում, և կյանքի վերջում` հուզական և ֆիզիկական սպառման գագաթնակետին, երբ մեկից ավելի ծանր սրտի կաթված էր ստացել, ավարտեց ճանապարհը Իբսենի «Ժողովրդի թշնամին» ստեղծագործությամբ։ 1939 թվականն էր, և այդ ներկայացումը դարձավ Ժորժ Պիտոևի վերջին նախազգուշացումը մարդկանց։
Նա շատ էր ուզում խաղալ «Ժողովրդի թշնամին» ներկայացման մեջ` բժիշկ Սթոքմանի դերը, խաղաց արդեն մահացու հիվանդ լինելով։ Խաղաց «Ստանիսլավսկու նման», ինչպես և երազում էր, և այդ հույզերը զրկեցին նրան վերջին ուժերից։ Այնուհետև, իներցիայով, Լյուդմիլա Սմանովա–Պիտոևան որոշ ժամանակ շարունակում էր խաղալ ամուսնու բեմադրած ներկայացումներում, ինչն արդեն ակնհայտորեն այն չէր։
Պատերազմի ու աշխատանքի հերոս. ինչպե՞ս խեղեցին Սամվել Մաթևոսյանի ճակատագիրը
Պիտոևի թատրոնը եկավ նրա հետ ու գնաց, երբ նա հեռացավ կյանքից։ Ինչպես ասաց ֆրանսիացի թատերական քննադատներից մեկը` «Հավասարակշռությունից հանած» նրա նման երկրորդը չգտնվեց։
