Երևանում ամեն ինչ այլ է եղել։ Հաճախ պետք չէր հարվածել կամ կրակել․երևանցի «հեղինակությունների» անունը հաճախ ատրճանակից ուժեղ էր։
Սկզբի համար կողմնորոշվենք տեղանքում։ 60-ական թթ-ին «Մոսկվա» կինոթատրոնի դիմաց՝ Նկարիչների տան մոտ, որն այն ժամանակ դեռ չկար, գտնվում էր «Երևան» հյուրանոցը (այսօր՝ Grand Hotel Yerevan)։ Սովորաբար այն կիսադատարկ էր։ Տեսանելի շարժում նկատվում էր միայն նախասրահում, որտեղ սանդուղքի տակ ծվարել է թերթի կրպակը։
Խորհրդային թերթերից և ամսագրերից բացի այստեղ կարելի էր գնել լեհական «Էկրան», գերմանական «Օյլենշպիգել», Իտալիայի կոմկուսի «Ունիտա» թերթը։ Այն նաև հրապարակում էր մերկ գեղեցկուհիների լուսանկարներ, հավանաբար նրա համար, որ դրանք մարդկանց ուշադրությունը շեղեին գործազրկության և երկրի այլ սոցիալ-քաղաքական խնդիրներից։
Թերթերի վաճառքով զբաղվում էր բնականից շիկահեր Ստելլան, որը նպաստում էր արևմտյան արժեքների ներթափանցմանը հայկական մշակույթ։ Մենք՝ Երևանի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողներս, ավելի ակտիվ էինք հաղորդակից լինում դրանց, բայց չեմ կարող ասել, որ շիկահեր Ստելլան կապ չուներ դրա հետ։
Միաժամանակ, աղջկան հովանավորում էր Սպարտակ Բզնունին՝ երևանցի լավ տղան՝ իմպուլսիվ հոգեկանով և կարճ տարածությունում մարտի գերազանց տեխնիկայով, ինչը զգալիորեն կրճատում էր Ստելլայի հետ օտար տղամարդկանց շփվելու հնարավորությունն ու ժամանակը (Բզնունու մասին մեզ նախազգուշացրել էր հյուրանոցի շվեյցարը և, հավանաբար, ճիշտ էր արել)։
Մարգարյան հիվանդանոցը կառավարության ժամանակավոր կացարանը պիտի լիներ. ծննդատան պատմությունը
Բզնունին՝ կիսածանր քաշային կարգում բռնցքամարտիկը, սակավախոս էր, խիստ, ձիգ, հագնվում էր միայն այդ տարիների նորաձևությանը համահունչ, շատ ակնածելի տեսք ուներ, ինչ-որ բանով հիշեցնում էր ժամանակակից Դոն Պիպոյին, բայց ամեն դեպքում դա չէր կարևորը։
Բզնունու մեջ գլխավորը զրուցակիցների հետ շփվելիս քաղաքավարությունն էր, ընդգծված գեղեցիկ խոսքը, և այդ առումով նրա նմանը չկար․հայոց լեզվի ուսուցիչներից քչերը կարող էին մրցել նրա հետ։ Ինչպես այսօր կասեին, դա Բզնունու «ֆիրմային բրենդն էր», նրա այցեքարտը, և ես Երևանում ուրիշ ոչ մեկին չեմ հիշում, ով կարող էր այդքան արագ հաշվեհարդար տեսնել և միաժամանակ հարգալից լինել լեզվակռվում։
Ահա, օրինակ․«Հայցում եմ ձեր ներողամտությունը, բայց ձեր պահվածքը ստիպում է ինձ համոզելուց անցնել հարկադրելուն և դրանով հանդերձ վերականգնել արդարությունը։ Ուրիշ ի՞նչ կհրամայեք անել։ Թե՞ տվյալ հանգամանքում դուք այլ կերպ կվարվեիք»։
Դրան հետևում էր արմունկով հարվածը։ Հարվածը չէր պահանջում թափ հավաքել և հասցվում էր կարճ տարածությունից, իսկ դրա ուժը ստեղծվում էր հիմնականում իրանը թեքելով և ծանրության կենտրոնը տեղափոխելով, որից հարվածը հատուկ ուժ էր ստանում։ Այլ կերպ ասած՝ նա նոկաուտի էր ենթարկում։ Այդ հարվածը կոչվում է «խուկ»։
Երբ մենք՝ «Ինտուրիստ» հյուրանոցի թերթի կրպակի մշտական այցելուները, ավելի լավ ճանաչեցինք Բզնունուն, նրա նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունք ցույց տվող քաղաքացի գրեթե չկար։
Հետո շիկահերի սիրեցյալն ինչ-որ տեղ անհետացավ, ասում էին`բանտ է նստել, որից հետո տեղափոխվել է Ամերիկա։ Եվ միայն 15 տարի անց ես հանդիպեցի նրան Երևանում ընդհանուր ծանոթի հուղարկավորության ժամանակ։ Տարիները միայն առնականություն էին հաղորդել նրան, Սպարտակ Բզնունին նախկինի նման ձիգ էր ու նորաձև․ հագուկապը փայլուն էր, գլխին՝ գլխարկ։
Բիրմինգեմի համալսարանի մասնագետների հետ կարող էր վիճել նաև մանկությանս ընկերը՝ Ռադիկը, որը Երևանի քրեական օղակներում հայտնի էր «Խդո» մականունով։ Դիմացինի պատասխան արձագանքը նույնպես չէր կարող կանխել նրա կրակոցը, ինչը հաստատվել է մի գեղեցիկ ամառային օր Թումանյանի անվան փողոցում, որով Ռաֆիկն անցել է դստեր և նորաթուխ փեսայի հետ։
Երիտասարդների հասցեին մի պատահական ջահելի բաց թողած անտեղի արտահայտությունն այն կարմիր գիծն է եղել, որը կռվարարը ոչ մի դեպքում չէր կարող հանդուրժել, և այդտեղ թնդացել է կրակոցը։ Բայց անհարմար բան է պատահել․ Խդոն շտապելիս վրիպել է և կրակել փեսայի ուսին։
Մի քանի անգամ այցելել եմ նրան գաղութում։ Ընկերս նախկինի նման ծխում էր «Մորո» թանկարժեք սիգարետ և չէր կորցրել ոգու ամրությունը։ Այստեղ պետք է հիշել, որ ո՛չ Սպարտակ Բզնունին, ո՛չ Ռադիկը «օրենքով գող» չէին և չէին էլ ձգտում դառնալ։ Լավ տղայի կարգավիճակը նրանց ձեռք էր տալիս։
«Գողը պետք է գողանա և նստի բանտում։ Մենթը պետք է բռնի գողերին և դրա համար կոչումներ ու աշխատավարձ ստանա։ Գողի վարքականոնը շատ չի տարբերվում կոմունիզմի շինարարի բարոյական կոդեքսից․ շեղվել ես ճանապարհից, ձախ ես գնացել, պատրաստ եղիր պատասխանել փողով։ Երբեմն՝ կյանքով», - բացատրել է ինձ հայտնի «օրենքով գող» Յուրի Կարինյանը։
Երևանցի լավ տղաները չէին ուզում գողանալ և նստել բանտում, բայց ստիպում էին հարգել իրենց։
