Չէ՞ որ մշակույթի նախարարի պաշտոնը «մահացու» պաշտոն է։ Իմ կարծիքով` այս պաշտոնը, որպես կանոն, զբաղեցնում են կա՛մ չափից դուրս խիզախ մարդիկ, կա՛մ մոլի կարիերիստները։ Հա՛մ առաջինների, հա՛մ էլ վերջինների մոտ, որպես կանոն, քիչ բան է ստացվում, չէ՞ որ ոլորտը սպեցիֆիկ է։
Այստեղ քիչ է լավ կազմակերպիչ, և ինչպես այժմ նորաձև է ասելը, արդյունավետ կառավարիչ լինելը։ Կատարյալ է, երբ լայնածավալ գիտելիքներ ունես այնպիսի ոլորտներում, ինչպես կինոն, գրականությունը, թատրոնը, նկարչությունը, օպերան, բալետը։ Դուք ճանաչում եք մտքի նմա՞ն հսկաների. ես՝ ոչ։
Իսկ մշակույթի նախարարի ենթակայության տակ գտնվողները ստեղծագործ էակներ են, նեղացկոտ, բառի ուղիղ և փոխաբերական իմաստով՝ լեզվանի և ձայնեղ։ Փոքր վրիպակ, և այնպես կծաղրեն, որ հարյուր տարի ուշքի չես գա։
Անցած դարի 80-ականներին մի պատմություն է եղել. մշակույթի փոխնախարարը, հյուրախաղերով ժամանած Մեծ թատրոնի գլխավոր ռեժիսոր Ալգիս Ժյուրայտիսին ներկայացնելիս հուզմունքից սխալվեց ու արտասանեց. «Բեմում է ԽՍՀՄ պետական պարգևի դափնեկիր, պարոն Ժալգիրիսը»։ Շուրջ 40 տարի է անցել, սակայն երաժշտական շրջանակներում այս պատմությունը մինչ օրս չարախնդությամբ փոխանցում են սերնդեսերունդ։
Կամ օրինակ արդեն Հայաստանի անկախության շրջանում տեղի ունեցած պատմությունը, երբ հերթական նախարարին հարցրին, թե հյուրախաղերի ժամանող Բորոդինի անվան քառյակի համար հյուրանոցում ինչ համարներ ամրագրել։
Ի պատասխան նա իբրև թե ասել է. «Բորոդինին` լյուքս, մյուսներին` ստանդարտ համարներ»։
Գնա ու իմացիր, իրականում նման բան եղել է, թե թշնամիներն ու նախանձները անեկդոտ են մոգոնել։ Սակայն կանցնեն շատ տարիներ, իսկ այս պատմությունը նախկինի պես երկար կծամծմեն և կներկայացնեն տարբեր վարիացիաներով։
Ահա այսպիսի ոչ նախանձելի պաշտոն է մշակույթի նախարարի պաշտոնը։ Սա էներգետիկայի կամ տրանսպորտի նախարարություն ղեկավարել չէ։
Հասկանալի է, որ ցանկացած վարչապետ այս պաշտոնի համար թեկնածու ընտրելիս ուզում է, որպեսզի ամեն ինչ լավ լինի, սակայն լինում է ինչպես միշտ։ Գուցե այդ պատճառով էլ որոշել են լուծարե՞լ նախարարությունը։ Սակայն անկախ այն բանից, ինչպես հետագայում կկոչվի նախարարության ոլորտը համակարգող անձի պաշտոնը, աթոռն այդ (խիստ համոզված եմ) պետք է տեղի կադր զբաղեցնի։
Փորձառու հայրենադարձ կառավարիչը, անկախ ազգությունից կարող է լինել էներգետիկայի կամ տրանսպորտի նախարար։ Հիդրոէլեկտրակայանն ամենուր հիդրոէլեկտրակայան է, բացի այդ ճանապապրհային երթևեկության կանոններն էլ գրեթե ամեն տեղ նույնն են։ Իսկ ահա մշակույթը...
Պարտադիր չէ մշակույթի նախարարը անգիր մեջբերի հատվածներ Ջեյմս Ջոյսի «Ուլիսից» և մաքուր կատարի Կավարադոսիի արիան կամ «Casta diva»–ն (եթե նախարարը կին է)։ Սակայն Հրանտ Մաթևոսյանի «Մատակը» նա դեռ դպրոցում պետք է կարդացած լինի և «Եռանկյունի» ֆիլմը նույնպես այդ ժամանակ նայած լինի։
Որպեսզի, երբ նրա մոտ ընդունելության գա նկարիչ Նիկոլ Աղաբաբյանը կամ ռեժիսոր Ռուբեն Բաբայանը, հստակ իմանա, ում հետ գործ ունի։
Իսկ հրավիրված մասնագետին, կրկնեմ, անկախ ազգությունից, Բաբայանի ազգանունը, հավանաբար, ոչինչ չի ասի։ Պիտեր Բրուքի կամ Ստանիսլավսկու մասին նա լսել է, իսկ ահա Բաբայանի մասին` ոչ։ Հերբերտ ֆոն Կարայանի մասին լսել է, իսկ Կոնստանտին Օրբելյանի հետ նոր է ծանոթանում։ Եվ դա լիովին հասկանալի է։ Օրբելյանը Կարայան չէ, իսկ Բաբայանը Պիտեր Բրուք չէ։ Սակայն մենք այսօր ունենք հենց նրանց և նախարարի գլխավոր պարտականությունը բոլոր պայմանները ստեղծելն է, որպեսզի նրանց չխանգարեն արարել և արժանի փոխարինողներ պատրաստել, որոնց շարքում հավանաբար կլինեն նոր Արամ Խաչատրյաններ և Շառլ Ազնավուրներ։
Մի շատ ուսանելի պատմություն կա մշակույթի ոլորտի չինովնիկների համար, որը տեղի է ունեցել դեռ ստալինյան ժամանակաշրջանում։ Կոմկուսի կենտկոմի մշակույթի կուրատոր Պոլիկարպովը զեկույցի է գալիս «բոլոր ժողովուրդների հոր» մոտ և բողոքում գրողներից, իբր խմում են, շվայտ կյանք վարում և, ամենակարևորը, անհրաժեշտ քանակի ճիշտ, գաղափարապես կայուն ստեղծագործություններ չեն գրում։ Գիտե՞ք ինչ պատասխանեց Ստալինը։
«Ընկեր Պոլիկարպովի համար այլ գրողներ չունեմ, իսկ ուրիշ Պոլիկարպով մենք գրողների համար կգտնենք»…
Եվ հաջորդ օրը Պոլիկարպովը Մանկավարժական ինստիտուտի տնտեսական մասի պրոռեկտոր դարձավ։
