Արամ Գարեգինյան, Sputnik Արմենիա
Գինին բռից չեն խմում։ Եվ որպեսզի այն հասնի մեր սեղաններին, պետք է պահպանել շշերում։ Իսկ շշին հասնելու համար, այն պետք է հասունանա տակառում... Դուք կհարցնեք`ինչի համար են այս մտորումները, այն էլ սթափ վիճակում։
«Դե ոչ, մենք արդեն գինովցած ենք... Չենք աշխատելու և վերջ։ Օրվա մնացած մասը կնվիրենք ձեզ», – ժպտալով ասում է Լևոն Բիշարյանը։
Մեր օրերի համար նա արտասովոր մասնագիտություն ունի։ Տակառագործ է։ Իսկ այդ գործը հարբած գլխի համար չէ։
«Գիտե՞ք`քանի անգամ է պետք հարվածել մեկ տակառ պատրաստելու համար», – հարցնում է մեզ վարպետ Լևոնը։
Նրա աչքերը բոցավառվում են ուրախությունից (ուզում է տեսնել մեր շփոթությունը)։
«Հարյո՞ւր... Դե, չորս հարյուր», – պատասխանում ենք մենք։ Մի՞թե 1000 անգամ է պետք մուրճով հարվածել այդ օղակապերին։
Իհարկե, 1000 չէ։ 2000 հարված` մի քանի կիլոգրամանոց մուրճով`ամուր հատիչին. վարպետներն այն «նստեցում» են անվանում։ Հարվածել պետք է կոնկրետ` անմիջապես օղակապին։ Եթե հատիչը թեք մտցնես, կվրիպես, կարող է վնասես փայտը։ Իսկ եթե թույլ հարվածես, օղակապը ներքև չի գնա։
«Իսկ այն ներքև են իջեցնում, որպեսզի տախտակները պահի։ Օղակապն այնքան ամուր պետք է նստած լինի, որ նույնիսկ տախտակների արանքն ածելի մտցնելն անհնար լինի», – ասում է վարպետը։
Խորհրդային տարիներին հայտնի կոնյակներ էր արտադրող «Արարատ» տրեստում հուշանվերային արտադրամաս կար։ Այնտեղ փոքրիկ տակառներ էին պատրաստում։ Այն տակառներից, որոնք մեր ծնողները հիշում են Ֆրունզիկ Մկրտչյանի մասնակցությամբ «01-99» ֆիլմից։ Նման արտադրամասում վարպետ Լևոնը երկար տարիներ է աշխատել։
90-ականներին, երբ Երևանի կոնյակի գործարանը անցավ ֆրանսիացիներին (Pernod Ricard ընկերությանը), կոնյակը պահպանելու համար միայն մեծ տակառներ սկսեցին օգտագործել ։
«Նրանք մեզ արտադրության նոր մշակույթ բերեցին», – ասում է Բիշարյանը, – «ավելի վաղ մեր վարպետները ձեռքով էին տակառների վրա գամակար դնում։ Այստեղ դու սխալվելու իրավունք չունես։ Իսկ նրանց հետ մենք նոր հաստոցների կիրառում յուրացրեցինք։ Աշխատանքում շատ բան փոխեց դա։ Սակայն ամենակարևորն այն է, որ նախկինի պես մարդն է անում։ Ե՛վ նրանց մոտ, և՛ մեզ մոտ։ Ոչ մի համակարգիչ կենդանի վարպետին փոխարինել չի կարող։ Մի՞թե համակարգիչը կարող է կարդալ»։
Համակարգիչը կարող է վերլուծել փայտի կառուցվածքն ու մանրաթելերը։ Սակայն փայտը կ ա ր դ ա լ համակարգիչը չի կարող, համոզված է վարպետը։
«Ահա մեր առաջ տասը տակառ է դրված։ Նրանցից յուրաքանչյուրն իր բնավորությունն ունի։ Իրենց լավ ու վատ կողմերը։ Իրենց քմահաճույքները։ Մի՛ զարմացեք», – ասում է նա։
Տակառը լինում է հին և նոր։ Նորն օգտագործվում է կոնյակի թարմ սպիրտի համար։ Ծերը` պատրաստի կոնյակի, որն արդեն կուպաժ է անցել։ Նոր տակառը սկզբում պետք է «հարմարվի» ավելի ագրեսիվ, նոր սպիրտին։
«Նոր գինին հին տիկերի մեջ չեն լցնում»։ Խոսքերն այս նոր էին։ Ու խոսվում էր հասարակ բաների մասին`մեծ ընտանիքի առօրյայից, արևով ու աշխատանքով լի կյանքից, տաքացրած բրդից և քաթանից հագուստից։
Այդ հասարակ իրերն այսօր այստեղ էլ կան։ Ահա մուրճը։ Ահա օղակապերը։ Ահա տախտակները։ Հատակին` թեփը։ Ահա վարպետ Լևոնը` հասարակ պիջակով և հին սվիտերով։ Ահա նրա աշակերտները կոպիտ գոգնոցով։
Այստեղ կարծես ժամանակի մեքենա լինի ձեռքդ։ Այստեղից 20 քայլի վրա` անկյունում, առցանց վաճառքով զբաղվող խոշոր ընկերության գրասենյակն է։ Իսկ այստեղ` մուրճով վարպետներն ու նրանց հասարակ ճաշը, որը մեզ համար են պատրաստել։
«Պապս աշխատել է «Արարատ» տրեստում, խաղողագործության բաժնի վարիչ էր։ Ուսումնասիրում էր խաղողի բերքը գյուղերում, կոլխոզներում։ Իսկ ես փոքր տարիքից յուրացրի տակառագործի արհեստը։ Դժվար աշխատանք է, կոշտ։ Սակայն... Գիտե՞ք, ինչպես էին վարպետները նախկինում ստուգում։ Վերցնում էին մուրճը և խփում տակառի կափարիչին։ Պետք է զրնգուն ձայն գա։ Դա նշանակում է`ճաքեր չկան, և ձայնը նրանց միջով չի տարածվում։ Նշանակում է լավ տակառ է։ Վարպետը հարվածում է, և ձայնով կարող է ասել` քո տակառը լավն է, թե ոչ։ Այ թե ինչ է նշանակում վարպետ լինել», – պատմում է Լևոնը։
Մենք փոքր-ինչ ստեցինք։ Վարպետների մասին նա խոսեց ոչ թե ներկա, այլ անցյալ ժամանակով։ Այսօր հանրապետությունում ընդամենը 6-7 վարպետ կա։ Երիտասարդները քիչ են։ Դա է մտահոգում Բիշարյանին։
«Մենք բոլորին պատմում ենք, որ հիանալի գինի և կոնյակ ունենք։ Լավ։ Իսկ ինչպե՞ս այն պետք է հիանալի լինի, եթե վարպետներն արդեն չլինեն։ Յուրաքանչյուրն իր տեղն ունի։ Գինեգործը` իր, տեխնոլոգը` իր։ Բայց չէ՞ որ նրանք չեն կարող հասկանալ, ինչպես են փայտի մանրաթելերն անցնում, կամ որքանով է այն չորացել։ Եվ չպետք է հասկանան։ Ամենքն իր գործն ունի։ Եվ այդ գործը մենք պետք է անենք, իսկ մենք աշակերտներ պետք է ունենանք։ Չէ՞ որ այդքան էլ անօգուտ բանով չենք զբաղված։ Չէ՞ որ գինին ժանգոտող տակառի մեջ չես լցնի։ Մի՞թե դա նորմալ է, ըստ ձեզ», – հարցնում է վարպետ Լևոնը։
Աշակերտներ ամեն դեպքում կան։ Նրանցից մեկը` օշականցի Գագիկ Մեհրաբյանն է։
«Ուզում ես վարպետ դառնալ, պետք է վերանորոգումից սկսես։ Տեսնո՞ւմ ես, թե ամեն տակառ, ինչպես է պատրաստված։ Ուստա Լևոնը ճիշտ է ասում։ Եվ ամենակարևորը սեփական ձեռքերով դա անելն է։ Եթե ամեն ինչ հաստոցներով անես, մինչև վերջ չես հասկանա։ Այդպիսի վարպետների ևս տեսել եմ։ Ձեռքերով ամեն դեպքում ավելի հուսալի է», – ժպտում է Գագիկը։
Այն ընթացքում, քանի դեռ մենք այս հոդվածն ենք կարդում, նա մի քանի կիլոգրամանոց մուրճով երևի մի 20-30 անգամ հարվածել է։ Եվ բացարձակ չի հոգնել։ Բացի այդ նա սովորում է կարդալ և լսել ծառը (հիմա արդեն հասկանում ենք, թե որքան կարևոր է դա)։ Այդ ամենը կարողանում է նաև նրա ուսուցիչը, որը 61 տարեկան է։
Միայն թե այդ ամենը պետք չէր լինի, եթե այդ տակառները ոչ ոք չգներ։ Այս հարցում վարպետ Լևոնն ուզում է շնորհակալություն հայտնել Արմեն Գասպարյանին։
«Այդ մարդը գրեթե զրոյից ստեղծեց գինու և կոնյակի գործարանը։ Եվ երբ նա պետք է ընտրեր իր շահի և մարդկանց աշխատանքի միջև, ընտրեց երկրորդը։ Օրինակ, երբ կոնյակն արտերկիր է արտահանում, դատարկ բեռնատարների հետ կարող է ետ բերել նաև տակառները։ Այդպես ավելի շահավետ կլինի։ Սակայն նա այդպես չի վարվում։ Ուզում է, որ հենց այստեղ մարդիկ աշխատեն։ Եվ պարտադիր չէ, որ մենք լինենք դա։ Թող վաղը պատվերը մեկ այլ մարդ կատարի։ Կարևորը, որ Հայաստանում այդ արհեստը չդադարի», – ասում է Բիշարյանը։
Վարպետը շարունակում է աշխատել, իր մի քանի օգնականների հետ։ Իսկ գարնանը նրանք կրկին անտառ կգնան`գյուղացիներին ծառահատում պատվիրելու համար։ Ծառերը վարպետ Լևոնն անձամբ է ընտրում։
