ԵՐԵՎԱՆ, 19 դեկտեմբերի — Sputnik, Դավիթ Գալստյան. ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնում Հայաստանի ներկայացուցչի նշանակմանը խանգարելու ցանկությունն այնքան մեծ է, որ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն ու Նուրսուլթան Նազարբաևն այդ պաշտոնի համար անձամբ առաջ են տանում Բելառուսի ներկայացուցչին։ Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց պատմական գիտությունների դոկտոր, ՌԳԱ համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի գլխավոր գիտաշխատող, Կովկասագետների գիտական միության նախագահ Ալեքսանդր Կռիլովը։
Լուկաշենկոն ու ժողովրդական «батька»-ի կերպարը
Մեկնաբանելով Բելառուսի նախագահի վերջին «խոստովանությունները» կապված Արցախի ու ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի հետ, փորձագետը նշեց, որ տարեվերջին նկատվում է Լուկաշենկոյի բարձր ակտիվությունը «հետխորհրդային դաշտում»։
«Այդ ակտիվությունը մի շարք խնդիրներ է լուծում. Բելառուսի համար Ռուսաստանի հետ տնտեսական (էներգետիկ, մաքսային և այլն) հարաբերությունների հնարավորինս շահավետ ռեժիմ է կանխատեսում, ցուցադրում է ներքին լսարանին իր անկախությունը պետության ղեկավարի պաշտոնում՝ որպես ազգային անկախության պաշտպանի», – ասաց Կռիլովը։
Բացի այդ, Կռիլովի խոսքով, Լուկաշենկոն փորձում է ցույց տալ Արևմուտքին հանրապետության ամբողջական ինքնուրույնությունն արտաքին քաղաքականության մեջ ու քաղաքականության արևմտյան ուղղությունը զարգացնելու Մինսկի պատրաստականությունը, նաև իր մեծ (վերջերս նույնիսկ որոշիչ) դերը ՀԱՊԿ–ում, ինչը առանձնապես ակնհայտ է «Խաչատուրովի դեպքի» համատեքստում։
Քաղաքագետը նշեց, որ Լուկաշենկոն որպես քաղաքական գործիչ միշտ աչքի է ընկնում էպատաժությամբ ու պահվածքի ու խոսքի ընդգծված ժողովրդայնության բնույթը։ Ազգային առաջնորդի, երկրի մասին հոգացող «батька»–ի կերպարը նպաստում է հասարակության որոշ հատվածում նրա բարձր վարկանիշին։
Կռիլովը կարծում է, որ կանոնավոր կերպով արվող բարձր հայտարարությունները Ռուսաստանի հասցեին միջազգային ասպարեզում թույլ են տալիս Լուկաշենկոյին հնարավորինս արտոնյալ գներով ստանալ ռուսական էներգակիրներն ու այլ տնտեսական արտոնություններ։ Միաժամանակ նրան հաջողվել է փոխել ԱՄՆ–ի ու ԵՄ–ի վերաբերմունքն իր համար լավ ուղղությամբ ու ձերբազատվել «Եվրոպայի վերջին միապետի» կերպարից։
«Հասկանալի է, որ չնայած Բելառուսի նախագահի բոլոր դիվանագիտական ձեռքբերումներին, նրա կիրառած էպատաժային դիվանագիտությունը սահմանափակ ռեսուրս ունի, քանի որ այն թույլ է տալիս լուծել Լուկաշենկո քաղաքական գործչի մարտավարական խնդիրները, բայց խնդիրներ է առաջացնում պետության մոդեռնիզացման ու սոցիալ–տնտեսական բարեհաջող զարգացման առումով», – նշեց Կռիլովը։
Բաքվի շահերը՝ Մինսկի և Աստանայի միջոցով
Հարցին, որքանով է համապատասխանում իրականությանը հայկական հասարակության մեջ տիրող կարծիքն այն մասին, որ Լուկաշենկոն Բաքվի շահերն է առաջ տանում, փորձագետն ուշադրություն հրավիրեց այն փաստին, որ ՀԱՊԿ խնդիրները քննարկվել են Ադրբեջանի դեսպանի հետ։
Նրա կարծիքով` այդ քննարկումը, որն անցել է ոչ թե փակ, այլ համաշխարհային ԶԼՄ–ների համար ընդգծված բաց ռեժիմով, վկայում է, որ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները Բելառուսի համար առաջնային նշանակություն ունեն։
«Միաժամանակ Ադրբեջանը ՀԱՊԿ անդամ չէ, սակայն իր ղազախստանցի ու բելառուս դաշնակիցների միջոցով կազմակերպության գործունեության վրա իրական ազդեցություն գործելու հնարավորություն ունի։ Չնայած ՆԱՏՕ–ի ներսում առկա տարաձայնություններին, չի կարելի պատկերացնել, որ այնտեղ առաջ տանեն ոչ անդամ պետության շահերն ի վնաս անդամ պետության շահերի», – ասաց Կռիլովը։
Նա կարծում է, որ նման պրակտիկայի շարունակության դեպքում հակասությունները ՀԱՊԿ–ի ներսում միայն աճելու են, ու ներկայիս անդամ երկրները ստիպված են լինելու սեփական անվտանգության ապահովման այլընտրանքային ձևաչափեր փնտրել։
ՀԱՊԿ նոր գլխավոր քարտուղարի հարցը
Ինչ վերաբերում է ՀԱՊԿ նոր գլխավոր քարտուղարի ոչ Ռուսաստանի ներկայացուցչի նշանակման հարցին` ապա Կռիլովի կարծիքով, այն Աստանայի ու Մինսկի համար սկզբունքային նշանակություն ունի, ընդ որում, մի քանի պատճառներով։
Նախ, հարցը Բելառուսի համար լուրջ նշանակություն ունի Ադրբեջանի հետ մտերիմ հարաբերությունների համատեքստում է։
Հետո էլ՝ Մինսկն օգտագործում է այդ թեման, որ ցուցադրի միջազգային ասպարեզում իր ինքնուրույնությունն ու ՀԱՊԿ–ում Ռուսաստանին հակազդելու ունակությունը՝ ԵԱՏՄ–ում ու առհասարակ հետխորհրդային տարածքում։
Եվ, վերջիվերջո, դա Ռուսաստանի վրա ազդեցություն գործելու միջոց է՝ երկկողմանի տնտեսական հարաբերություններում արտոնություններ ստանալու համար։
Պաշտոնական Մինսկը փորձում է ցույց տալ ներքին լսարանին ազգային անկախությունը պաշտպանելու իր վճռականությունը։
Քաղաքագետը նշեց, որ Հայաստանի ներկայացուցչի ՀԱՊԿ գլխավորը պաշտոնում նշանակմանը խոչընդոտելու ձգտումը այնքան մեծ է, որ Բելառուսի ու Ղազախստանի առաջնորդները դրանում անձամբ աննախադեպ մասնակցություն են ունենում ու պարզապես առաջ են տանում այդ պաշտոնում Մինսկի ներկայացուցչին։
«Դա արվում է` խախտելով ՀԱՊԿ կանոնակարգը, որում արձանագրված է յուրաքանչյուր անդամ պետության եռամյա քվոտան», – ընդգծեց Կռիլովը։
Նա հիշեցրեց, որ Բելառուսի և Ղազախստանի ներկայացուցիչների ամենածանրակշիռ փաստարկն այն է, որ ՀԱՊԿ կանոնակարգում չկա մի կետ, որը սահմանում է ՀԱՊԿ նոր գլխավոր քարտուղարի նշանակման կարգը լիազորությունների վաղաժամկետ ավարտի դեպքում։
Կռիլովը վստահ է, որ Լուկաշենկոյի հայտարարությունն այն մասին, որ նոր գլխավոր քարտուղարը պետք է նշանակվի մինչ 2019 թվականն ու նա պետք է Բելառուսի ներկայացուցիչը լինի, վկայում է այն մասին, որ նա ուզում է ուզածին հասնել մինչ ՀԱՊԿ–ի կանոնակարգում տվյալ խնդիրը կարգավորող նորմայի հայտնվելը։
«Հակառակ դեպքում, եթե Բելառուսի ներկայացուցիչը ժամանակից շուտ դադարեցներ իր լիազորություններն այդ պաշտոնում, Մինսկը ստիպված կլիներ փոխանցել գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը հերթով ՀԱՊԿ հաջորդ անդամ պետությանն անկախ այն բանից` որքան է նա զբաղեցրել այդ պաշտոնը», – ասաց փորձագետը։
Նրա կարծիքով` ՀԱՊԿ պետություններից ոչ մեկը հավանություն չի տա կազմակերպության կանոնակարգում մի դրույթի, որը տեսականորեն կարող է զրկել իրեն ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնից նշանակումից մեկ շաբաթ կամ նույնիսկ մեկ օր անց։
Կռիլովը կարծում է, որ «Խաչատուրովի դեպքի» բացասական հետևանքներն ու ՀԱՊԿ–ի ներկայիս ճգնաժամը հաղթահարելու համար հաջորդ գագաթնաժողովի ժամանակ անհրաժեշտ է կազմակերպության կանոնակարգում ավելացնել համապատասխան նորմեր, որոնք գլխավոր քարտուղարի հետ ՀԱՊԿ յուրաքանչյուր անդամ պետությանը եռամյա քվոտայի հետ կսահմանեն նաև անհրաժեշտության դեպքում նույն պետության ներկայացուցչով նրա փոխարինման կարգը։
«Դրանից հետո Բելառուսի ու Ղազախստանի ներկայացուցիչների համար դժվար կլինի հակաճառել կանոնակարգով սահմանված ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնում Հայաստանի ներկայացուցչի եռամյա ժամկետի դեմ», – ընդգծեց փորձագետը։
Նրա խոսքով, այդ հանգամանքով է մեծ մասամբ պայմանավորում Բելառուսի նախագահի ներկայիս գործողությունների բնույթը։
