Երևանում ես ապրում էի Մետաղագործների փողոցում, որն այնուհետև անվանափոխվել է Թումանյանի առաջին խաչմերուկի, ապա այն կոչել են Ավագ Պետրոսյանի անունով ու հանգստացել։
– Ավագ Պետրոսյանն ո՞վ է, – հարցրի մեր բակի տղային։
– Չգիտեմ, – անկեղծորեն խոստովանեց նա։
– Ֆուտբոլիստ, – վստահ պատասխանում է ուրիշ տղա։
Երրորդի պատասխանը` կարծեմ բժիշկ է։
Մյուս պատանու ասածը Պետրոսյանին դասել է Բաքվի 26 կոմիսարների շարքը և միայն մեկն է շատ թե քիչ մոտ եղել ճշմարտությանը. «Կարծես դուդուկ է նվագել»։
Ավագ (Հովակիմ, Ակիմ) Գեղամի Պետրոսյանը Հայկական ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ է (ի դեպ` Ադրբեջանական ԽՍՀ–ի նույնպես), ԽՍՀՄ պետական մրցանակի դափնեկիր, 1941թ.–ից սկսած երկար տարիներ եղել է Երևանի օպերային և բալետի թատրոնի մենակատար (լիրիկադրամատիկական տենոր)։ Մահացել է 2000թ–ին։
Ինչո՞ւ եմ հիշել։ Գրիգորի Տարասևիչը` լրագրող, «Շրյոդինգերի կատու» գիտահանրամատչելի ամսագրի հիմնադիր, գրող և, ինչպես պնդում են` էլի շատ բաներ, նման առաջարկ է արել. «Դուրս եկեք փողոց և հարցրեք ցանկացած անցորդի` ճանաչում է թեկուզ մեկ ժամանակակից ռուս գիտնականի, որի ձեռքբերումներով կարելի է հպարտանալ։ Լավագույն դեպքում կտան Գրիգորի Պերելմանի անունը»։
Փողոց դուրս գանք նաև մենք։ Հարցնենք։ Չկասկածեք` նույն բանը կլսենք։ Լավագույն դեպքում Վիկտոր Համբարձումյանի անունը կտան, իսկ, եթե բախտներս բերի, կհիշեն նաև Սերգեյ Մերգելյանին։
Ի՞նչ է ուզում ասել Գրիգորի Տարասևիչը։ Խոսում է ազգային հպարտության մասին` որպես հայրենասիրության կարևոր մաս, և այստեղ քեզ «բռնացնում» ես մի տարօրինակ մտքի վրա։
Տարասևիչի ակնարկի հերոսը Յուրի Ցոլակի Հովհաննիսյանն է։ Հասկանալի է, որ հայ է։ Հայտնի է, որ ակադեմիկոս է։ Քչերին է հայտնի, որ համագործակցել և ընկերություն է արել ակադեմիկոս Ալեքսեյ Սիսակյանի` Նորայր Սիսակյանի որդու հետ, որը նույնպես ակադեմիկոս է եղել և ականավոր գիտնական։ Ահա առաջին մեծության անունների նման աստղաբույլ, որոնց մասին Երևանի տղաներին ոչ ոք չի պատմում։ Փոխարենը ներկայացնում են մոդել Վոդոնաևայի, գեղեցկուհի Բուզովայի և նրանց նման հայերի ինտիմ կյանքի մանրամասները։
Իսկ այդ ընթացքում... այդ ընթացքում ռուս լրագրողն իր գրքում գրում է ֆիզիկոս Հովհաննիսյանի մասին. «Յուրի Հովհաննիսյանը պետք է ամեն օր հայտնվի կենտրոնական հեռուստատեսության էկրաններին։ Պուտինի փոխարեն նա պետք է շնորհավորի ռուսաստանցիների Ամանորը։ Նրա դիմանկարները պետք է կախել բոլոր դպրոցներում և պաշտոնյաների աշխատասենյակներում»։
Եվ շարունակում է. «Հետո ես հանդարտվում եմ։ Ցավով հասկանում եմ, որ սկսել եմ մտածել ճիշտ այնպես «հայրենասիրական», ինչպես ուրիշի հաշվին հպարտացողները։ Միգուցե չարժե՞ գիտնականին խցկել հեռուստացույցի մեջ։ Իր լաբորատորիայում նա ավելի շատ օգուտ կտա Երկիր մոլորակի բնակիչներին։ Եվ որքան էլ խելացի, համեստ, տաղանդավոր և ականավոր մարդ լինի Յուրի Հովհաննիսյանը, պետք է հպարտանալ ոչ թե նրա, այլ սեփական ձեռքբերումներով »։
Դա ճիշտ է։ Իսկ հետո՞
Այն, որ ոչ հայն իր հերոսի մասին այնպես է գրում, ասես նա ինքն էլ է հայ, ապա ազգայնամոլների սիրելի թեման` ռուս ստրկացնողների և ռուս զավթողների դեմ հայկական դիմադրության մասին սկսում է կաղել։
Իսկ ձեռքբերումնե՞րը։ Հովհաննիսյանի անունով («Օգանեսոն») կոչվել է Մենդելեևի քիմիական աղյուսակի 118–րդ տարրը։ Էյնշտեյնին, Կյուրիին, Ռեզերֆորդին և գիտության մյուս դասականներին աղյուսակում հավերժացրել են նրանց մահից հետո միայն։ Բացառություն են արել միայն մեկ անգամ` ի պատիվ տրանսուրանային սինթեզի հիմնադիր Գլեն Սիբորգի, բայց այդ ժամանակ նա արդեն քիչ էր զբաղվում գիտությամբ։ Իսկ Հովհաննիսյանն այսօր էլ գիտության մեջ է։ Ղեկավարում է Միջուկային հետազոտությունների միավորված ինստիտուտի միջուկային ռեակցիաների լաբորատորիան, պատրաստում է նոր գիտափորձեր, ելույթ ունենում համաժողովներում, դասախոսություններ կարդում։
Մոսկվայի դպրոցներից մեկի տարրական դասարաններում ներմուծել են «գիտական քաղաքական ինֆորմացիա» առարկան։ Դասի գիտական մասը։ Հետաքրքիր և մատչելի կերպով պատմում են տիեզերքը նվաճելու, գլոբալ տաքացման, սննդի աղի, մոլորակի անհետացող կենդանիների մասին։
«Քաղաքական» մասը։ Ասում են անուններ, խոսում նրանց գործերի, կենսագրությունների մասին, երեխաներին հանգեցնում են այն մտքին, որ երկրի առաջընթացը, քաղաքակրթությունն ամբողջ մարդկության ընդհանուր գործն է։ Ինչո՞վ է վատ։
Հայաստանի ոչ թե մեկ, այլ բոլոր դպրոցներում դասավանդում են պարտադիր առարկա` «Շախմատ»։ Արդեն վաղուց և բավական հաջող։
Երեխաներին իրենց երկրի կարևոր մարդկանց կյանքին ու գործին ծանոթացնելու մտադրության մասին դեռ չենք լսել։ Ձայն բարբառո անապատի։
Ի՞նչ ունենք այսօր։ Տղաներ, որոնք չգիտեն ով է Օրբելին, ում անունով փողոցում ապրում են, կամ ով է մարշալ Բաղրամյանը, որի փողոցի վրա գտնվում է դպրոցը, կամ Խանջյանը, որտեղ ֆիթնես ակումբն է։ Չգիտեն, որ նրանք ավելին են, քան ուղղակի փոստային հասցե։
