Նանա Մարտիրոսյան, Sputnik Արմենիա
Երևանի վերաբերյալ ամենացավոտ թեմաներից մեկը հին քաղաքն է։
Հին բնակիչները վստահ են, որ ճարտարապետական տեսքից բեկորներ են մնացել ու դրանք ամեն գնով պետք է պահել։ Շատերն անհամբեր սպասում են Երևանի նախկին տեսքը վերականգնող նախագծի իրականացմանը. թեկուզ փոքր հատվածում՝ միայն չորս փողոցների հատման խաչմերուկում։ Իսկ ոմանք էլ շարունակում են սիրել քաղաքն այնպիսին, ինչպիսին կա։
Այդ տարիների ընթացքում փոխվել են նաև փողոցների անունները։ Երբեմն դժվար է մեծ սերնդի ներկայացուցիչների հետ խոսելիս հասկանալ՝ որ փողոցի մասին է խոսքը, քանի որ յուրաքանչյուրը մի քանի անվանում է ունեցել։
Սակայն Երևանի գրեթե բոլոր բնակիչները գիտեն՝ որտեղ են մայրաքաղաքի առաջին փողոցները (ըստ գլխավոր նախագծի)։ Sputnik Արմենիան ներկայացնում է Երևանի հինգ ամենահին ու ամենանշանավոր փողոցները։
Աբովյան փողոց
Ըստ քաղաքի գլխավոր նախագծի՝ սա մայրաքաղաքի առաջին փողոցն է։ Այն կառուցվել է XIX դարի կեսին։ Այդ ժամանակ կոչվում էր Աստաֆյան՝ Երևանի նահանգապետի, գեներալ-մայոր Աստաֆևի պատվին։ Այն կառուցապատված էր Belle Époque (գեղեցիկ դարաշրջան) ոճի առանձնատներով։
1883 թվականին այն վերանվանվեց Ալեքսանդրովսկայա՝ Ալեքսանդր Երրորդի պատվին։ 1883-ին փողոցը կոչեցին Խաչատուր Աբովյանի անունով ու մինչև այժմ փողոցն այդ անունն է կրում։
Այստեղ են գտնվել այնպիսի հայտնի հյուրանոցներն ինչպիսին են «Ֆրանսիա», «Օրիանտ», «Գրանդ հոթել», նաև բժշկական կենտրոններ ու քաղաքային ակումբներ, Պողոս Պետրոս ու Կաթողիկե եկեղեցիները։
Այս փողոցում շատ բան է փոխվել, բայց մի բան անփոփոխ է մնացել. կյանք այստեղ եռում է։
Արամի փողոց
Արամի փողոցը Երևանի ամենահին ու ամենակոլորիտային փողոցներից է։ Պատահական չէ, որ մայրաքաղաքի XIX դարի վերջի XX դարի սկզբի ճարտարապետական տեսքը վերականգնող նախագիծը լինելու է այն չորս փողոցների վրա, որոնցից մեկը հենց Արամին է։
XIX դարում փողոցը կոչվում էր Ցարսկայա, ռուս կայսր Նիկոլայ առաջինի պատվին, որը 1837 թվականին Երևան էր այցելել։ Նա ապրում էր այդ փողոցի երկհարկանի տանը։ Ի դեպ՝ մարդիկ փողոցն անվանում էին ոչ թե Ցարսկայա, այլ Ցարսկի։ 1918 թվականի մայիսին առաջին հանրապետության հռչակումից հետո փողոցն անվանեցին Ազատության, իսկ արդեն 1919-ին այն նորից վերանվանեցին՝ ներքին գործերի նախարար Արամ Մանուկյանի պատվին՝ Արամի։
Այդ փողոցը միշտ կարևոր տնտեսական ու առևտրական կենտրոն էր։ Հենց այդ փողոցի վրա են գտնվել Պետական բանկը, տղամարդկանց գիմնազիան ու մի քանի խոշոր հաստատություններ։
Փավստոս Բուզանդի փողոց
Այս փողոցի կառուցապատումը սկսվեց 1830-ականներին։ Ի սկզբանե այն կրում է Կովկասում մարտական գործողությունների ընթացքում առանձնացած Բարսեղ Բեհբութովի անունն ու կոչվում էր Բեհբութովսկայա։
1920 թվականին փողոցը վերանվանեցին «Դաշնակցության» հիմնադիրներից Սիմոն Զավարյանի անունով։ Մեկ տարի անց այն անվանվեց հեղափոխական Ռուբեն Ռուբենովի, իսկ ավելի ուշ՝ բոլշևիկ Յակով Սվերդլովի անունով։ 1990-ականներից փողոցը կրում է V դարի հայ պատմիչ Փավստոս Բուզանդի անունը։
Փողոցը կառուցապատված էր հիմնականում բնակելի շենքերով XIX-XX դարերին բնորոշ ճարտարապետական ոճի մեջ՝ նախապարտեզներով, ներքին բակերով ու փողոցի կարմիր գծի վրա գտնվող բնակելի շինություններով։
Հանրապետության փողոց
Այս փողոցը բովանդակալից ու հետաքրքիր պատմություն ունի։ Այն պաշտոնապես բացվել է 1856 թվականին, բայց միայն 1890 թվականին է դարձել բարեկարգ, երեկոյան լավ լուսավորվող, ցածրահարկ տներով ու փոքր առուներով փողոց։
Այն կոչվում էր նահանգային, քանի որ այստեղ էր գտնվում վարչական դատարանի շենքը։ Դա չափազանց կարևոր շենք էր, քանի որ այն պահին քաղաքի միակ վարչական կենտրոնն էր։
Հեղափոխությունից հետո՝ 1921 թվականին Նահանգայինը վերանվանվեց Լենինի փողոց։ Այստեղ էր գտնվում Առաջին հանրապետության կառավարության շենքը։ Հենց այս շենքի օվալաձև պատշգամբից Սարդարապատի մարտում հաղթելուց հետո Արամ Մանուկյանը հռչակեց Հայաստանի անկախությունն ու կարդաց Անկախության հռչակագիրը։
1950 թվականին այն Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության հիմնադիր Ստեփան Ալավերդյանի պատվին անվանեցին Ալավերդյանի փողոց։ Սակայն 1990 թվականին որոշում կայացեց անվանել այն Հանրապետության, հաշվի առնելով այն փաստը, որ այնտեղ է ընթերցվել Առաջին հանրապետության հռչակագիրը։
Նալբանդյան փողոց
Փողոցի շինարարությունն ու բարեկարգումը սկսվել են 1860 թվականին ու տևել գրեթե 30 տարի։ Ի սկզբանե այն կոչվում էր Սուլեյմանխանովսկայա։
1884 թվականին որոշում կայացվեց վերանվանել փողոցը ռուս-թուրքական պատերազմի հերոս, գեներալ Արշակ Տեր-Ղուկասովի պատվին։ Արդեն 1921 թվականին այն վերանվանեցին հայ գրող ու Հայաստանի օրհներգի խոսքերի հեղինակ Միքայել Նալբանդյանի պատվին։
Սա քաղաքի կարևորագույն փողոցներից էր, այստեղ էին գտնվում Թբիլիսիի առևտրային բանկի շենքը (N2) և ամենախոշոր դեղատներից մեկը։
