Սեպտեմբերի 23–ին կայացած Երևանի ավագանու ընտրությունների արդյունքներն անսպասելի չէին։ Ամեն ինչ եղավ սպասվածի նման. «Իմ քայլը» դաշինքի հաղթանակը կասկած չէր առաջացնում (հաշվի առնելով ընտրությունները անտեսածների զգալի թիվը, հաղթողների համար քվեարկել է ընտրողների ընդհանուր թվի մեկ երրորդը)։
Բայց խոսքը հիմա ոչ թե հաղթողի, այլ պարտվողների մասին է։ Ավելի ճիշտ` նրանց մասին, ովքեր ջախջախիչ պարտություն են կրել` հավաքելով ձայների չնչին տոկոս։ Այդ հանգամանքը շատ է վշտացնող է։
Մի կողմ թողնենք այն հարցը, թե ինչու է քաղաքական ուժը մասնակցում ինչ-որ ընտրությունների, եթե նախօրոք հայտնի է իր ձայների միկրոսկոպիկ տոկոսը։ Բայց մի՞թե նորմալ է, երբ ընտրություններին մասնակցում է 12 քաղաքական ուժ, որոնց երեք քառորդը չի հավաքում անգամ 2 տոկոս, իսկ մեկը` 5։
Դա չի կարող նորմալ լինել, ավելին, շատ տխուր է, որովհետև Երրորդ հանրապետության գոյության ողջ ընթացքում մենք կանգնում ենք լուրջ ընդդիմության լիակատար բացակայության փաստի առաջ։ Ինչպես ցույց է տալիս փորձը, այն իշխանությունը, որը չունի նորմալ ընդդիմություն, վատ ավարտ է ունենում, խնդիրը միայն ժամկետների մեջ է։
Որոշ միավորումներ հապճեպ են ստեղծվել` ավագանու ընտրությունների համար, բայց խոսքը դրանց մասին չէ։ «Լույս» դաշինքը, որը ջանասիրաբար խաղում է «ընդդիմության» դերը, քչերին է մոլորության մեջ գցել, և ընդդիմություն հավակնող միակ ուժը մնացել է «Բարգավաճ Հայաստանը»։
Թեև այդ կուսակցությունը ցանկության դեպքում կարող է դառնալ համակարգված, կառուցողական ընդդիմություն, բայց հավատս այդքան էլ չի գալիս։ Իսկ ՀՀԿ–ն, բացի գաղափարախոսությունից, բոլոր նախադրյալներն ունի ոչ թե բոլշևիկյան, «կացնային» ձևով, այլ հենց սկզբունքներն իրագործելով ընտրող գրավելու համար։
Մյուսները տարիներով չեն կարող (և չեն ուզում) դուրս գալ երրորդական դերից։ Միգուցե նրանց համար այդպես լավ է ու հանգիստ։ Մի՞թե կարող է ընդդիմություն լինել «Երկիր ծիրանի» կուսակցությունը, որի ներկայացուցիչները ավագանու նիստին բերում են ապակյա տարաներ ոչ ծիրանային բույրով և հեքիաթներ պատմում այն մասին, թե ինչպես նրանք մի ակնթարթում հաշվեհարդար կտեսնեն բոլոր օլիգարխների հետ։
Կամ «Օրինաց երկիրը». այդ կուսակցության համար կարևոր է ստանալ ինչ-որ, նույնիսկ ոչ նախարարական պորտֆել, ասենք`երկրորդական, ինչ–որ աննշան գերատեսչությունում։ «Ժառանգությունը» այդպես էլ չհասկացավ, որ դեռ հինգ տարի առաջ վերջնականապես կորցրել է կողմնակիցներին, ընդ որում այն աստիճան, որ պետք է մտածել ինքնալուծարման մասին։
Ընդդիմություն կարող էր դառնալ ՀՅԴ–ը` հաշվի առնելով գաղափարախոսության առկայությունը, միայն թե տոկոսներն են շատ ցածր։ Եվ դա արդարացի է. կուսակցությունը, որը երբեք շատ ձայներ չի հավաքել, վերջերս եղածն էլ է կորցրել. կհամարձակվեմ ենթադրել, որ դա տեղի է ունեցել կոշտ ճնշման տակ հայտնված հանրապետականների կոալիցիայից ակնթարթորեն դուրս գալու պատճառով։
Այնպես չէ, որ մարդիկ ՀՀԿ–ի համար էին նեղվել, ոչ իհարկե, ուղղակի եթե «Դաշնակցության» համար այդքան հեշտ է լուծվում քաղաքական վեկտորը և դաշնակիցներին փոխելու հարցը, ապա դա մտորումների տեղիք է տալիս։ Ուստի չպետք է զարմանալ ստեղծված արդյունքից։
Խելացի, կառուցողական ընդդիմության բացակայությունը մեծագույն սպառնալիք է ցանկացած իշխանության համար։ Ընդդիմությունից զրկված իշխանությունը վաղ թե ուշ սկսում է «ննջել» դափնիների վրա` վստահ լինելով սեփական անխոցելիության մեջ։ Սակայն դա թղթե տնակի անխոցելիություն է, որը քանդվում է ցանկացած քաղաքական նպատակաուղղված քամուց, ինչն էլ ցույց տվեց ՀՀԿ–ի տխուր քաղաքական ճակատագիրը։
Իշխանական կուսակցության և այլ քաղաքական ուժերի միջև կարող են լինել տարբեր պայմանավորվածություններ, այդ թվում` «ընդդիմության» դերի համար։ Բայց բանն այն է, որ նման հարցերում առանց թատերականացված բեմադրությունների չես կարող, իսկ բեմականացման փորձերը խստորեն պատժվում են։ Ուստի ընդդիմությունը պետք է առանց չակերտների գրվի։
