Լիլիթ Մկրտչյան, ՄՊՀ-ի երևանյան մասնաճյուղի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի 2-րդ կուրս
«Պոնտերը հանես, միայն կապիչները կմնան»։ Կարծում եմ` այս արտահայտությունը սպառիչ բնութագիր է տալիս Հայաստանի որոշ շերտերի ներկայացուցիչներին, որոնց համար ամեն ինչից վեր ցուցամոլությունն է, մյուսների վրա ամեն գնով, հատկապես թանկարժեք զարդերի հաշվին տպավորություն գործելու ձգտումը։
Հայաստանից խոպան մեկնած տղամարդիկ սովորաբար մեկ ամիս անց երեխաներին նոր հեռախոսներ են ուղարկում, կնոջը` զարդեր, եղբայրներին` թանկարժեք ժամացույցներ։ Ոչինչ, որ իրենք միայն հաց ու պանիր կուտեն։ Կարևորը` հարևաններն ու ընկերները տեսնեն, որ նրանց գործերը շատ լավ են։
Հոգեբան Անժելա Կարապետյանի հետ զրուցեցինք նման պահվածքի պատճառների մասին։ Պարզվում է` «պոնտերն» ու ցուցամոլությունը սերում են ոչ միայն մարդկանց, այլև կենդանիներին բնորոշ գերիշխելու բնազդից։
Հենց այդ բնազդն է մարդկանց ստիպում ամեն բան անել լավը թվալու համար, որպեսզի հասարակության մեջ բարձրացնեն իրենց կարգավիճակը։ Եթե այդ բնազդը չլիներ, մարդիկ կդադարեին որևէ բանի ձգտել, և հասարակությանը էվոլյուցիայի փոխարեն դեգրադացիա կսպառնար։
Այնուամենայնիվ ժամանակակից երիտասարդների լեզվով ասած «պոնտեր» երևույթի արմատները թաքնված են ոչ թե մարդու սոցիալական վիճակում, այլ նրա անձի և հոգեբանության հատկանիշների առանձնահատկության։
Հոգեբանը նաև ասում է, որ «ցուցամոլության» երկու տեսակ կա` բնական և կեղծ, ընդ որում, այս երևույթը նույնպես բնորոշ է հայ հասարակությանը։
Առաջին տեսակը ենթադրում է, որ մարդը հստակ գիտի, թե ով է ինքը և ինչի է հասել։ Նրա արտաքին աշխարհը համապատասխանում է ներքինին։ Նա հստակ գիտի իր տեղը հասարակության մեջ, սակայն միևնույն ժամանակ դա հատուկ չի ցուցադրում։ Շրջապատող մարդիկ իրենք են տեսնում նրա վիճակը, թանկարժեք ավտոմեքենան, որակյալ զգեստը և այլն։
Իսկ կեղծ ցուցամոլությունն անմիջապես է աչք զարնում` վարձակալած ավտոմեքենա, որից բարձր երաժշտություն է հնչում, իբր «տեսեք` ինչ հզոր եմ ես», և համաշխարհային ապրանքանիշների ճչացող տարբերանշաններով անորակ հագուստ։
«Սակայն նման մարդկանց ամենից շատ մատնում է խոսքն ու պահվածքը»,- ավելացնում է հոգեբանը։ Երբ մարդն այդպես է փորձում մյուսների աչքում բարձրացնել սեփական կարգավիճակը, ցույց տալ իր հզորությունը, լիդերությունը, նա թերարժեքության բարդույթ է դրսևորում։
Փորձագետն ասում է, որ ինքնաբավ, կայացած մարդը ձևացնելու կարիք չունի, իսկ ցուցամոլությունը ոմանց մոտ կենսակերպ է։
Շքեղության և ցուցադրական հարստության հանդեպ սերն ընդհանուր առմամբ բնորոշ գիծ է Կովկասի ավանդական հասարակության համար։ Հայաստանում նույնպես արմատացել է այդ ֆենոմենը։ Շատերի գլխում մշտապես մի հարց է պտտվում. «Իսկ ի՞նչ կասեն մարդիկ»։ Մարդը կարող է գործազուրկ լինել, բայց պարտքով գնել ամենաթանկ հեռախոսը, ձեռքին կապել ֆիրմային ժամացույցը և այլն։
«Որքան շատ լինեն ատրիբուտները, այնքան լավ», —մեզ հետ զրույցում ասաց Արտյոմը, որն իր թաղամասի ամենահզոր ցուցամոլներից մեկն է համարվում։
Մենք փորձեցինք պարզել, թե որ «պոնտերն» են ամենատարածվածը, ինչ են խորհրդանշում և ինչ արժեն դրանք։
Որքան շատ ոսկի, այնքան լավ
Իսկապես կարծում եք, թե Հայաստանում տղաների վրա շողշողացող զարդերը ոսկո՞ւց են։ Ոչ, դա այդպես չէ. ոսկի հիշեցնող բիժուտերիա կարելի է գնել Երևանի ցանկացած գետնանցումում։ Կես մատի հաստություն ունեցող շղթաներից մինչև մատանի։ Գինը` 2000-ից 10000 դրամի սահմանում։ Իսկ այդքան գումար իրեն կարող է թույլ տալ ցանկացած սկսնակ ցուցամոլ։
Հզոր մաչոյի սև ակնոց
Ուժեղ թվալու «չվրիպող» տարբերակ է։ Այստեղ ևս օգնության են հասնում երևանյան գետնանցումներն ու փողոցներում գործող տաղավարները։ Համաշխարհային ապրանքանիշների ակնոցները, որոնք ունեն օրիգինալի գույնն ու ձևը, հարմար են ցանկացած գրպանին և արժեն 3000-10000 դրամ։ Կարևորը ոչ մի հանգամանքներում դրանք չհանելն է, նույնիսկ կեսգիշերին և փակ տարածության մեջ։ Այդպես ավելի հզոր տեսք ես ունենում։
Տերողորմյա` լավ տղերքի համար
Էլ ի՞նչ իրական լեռնեցի, եթե տերողորմյա չունես, ավելի հասկանալի լեզվով` թզբեխ։ Սա մի ամբողջական արարողակարգ է։ Տերողորմյան վերցնում ես ձեռքդ, քայլվածքդ միանգամից փոխվում է, հայացքդ` նույնպես, դառնում ես «կյանք տեսած տղա», հարգված տղամարդ։ Նման հրաշք կարելի է գնել «Վերնիսաժում», գները տատանվում են 1000-20000 դրամի սահմանում։
«Ֆիրմեննի» ժամացույց
Այստեղ կրկին գործն առանց գետնանցումների գլուխ չի գա։ Սակայն եթե ավելի մատչելի տարբերակ եք փնտրում, դիմեք առցանց խանութների օգնությանը։ «Ամենահզոր» ժամացույցները կարելի է ձեռք բերել 1000 դրամով։ Արտաքինից ոչնչով չեն տարբերվում քաղաքի կենտրոնում գտնվող խանութներում ահռելի գներով վաճառվող ժամացույցներից։
Անվանական պատյան
Պարտադիր պետք է պատվիրել։ Եվ կարևոր չէ, որ քաղաքի կեսն ունի դրանից։ Կարելի է գնել տոնավաճառից մոտավորապես 5000 դրամով։ Պատվիրելու դեպքում գինը մի քիչ կթանկանա (7000 դրամից սկսած)։ Ոչ ոք չի կռահի, թե որտեղ եք գնել։ Կարևորը, որ արդեն բոլորը կիմանան ձեր ազգանունը։
Երկաթե նժույգ
Իսկական «լավ տղեն» համոզված է, որ ավտոմեքենաների երկու տեսակ կա` Mercedes և մյուս բոլորը։ Միացրած շարժիչի ձայնը պետք է լսվի մի քանի կիլոմետր այնկողմ։ Սրբապատկերները, խաչերն ու հայկական դրոշները ավտոմեքենայի սրահում պարտադիր պայման են։ Եթե «գելիկի» փող չունես (5 տարի առաջ թողարկած ամենագնացը Երևանում կարելի է ձեռք բերել $30 000 դոլարով), ապա կա Lada 4х4 բյուջետային տարբերակը (հանրահայտ սպիտակ «Նիվա»)։ Ռուսական արտադրության ավտոմեքենաների նկատմամբ ունեցած սերը հայերի մոտ մնացել է դեռ Խորհրդային Միության տարիներից։ Կարևորը, որ ավտոմեքենան մուգ ապակիներ և ձուլած անվահեծ ունենա։ Միայն այդպես քեզ կհարգեն քեզ նման «լավ տղերքը»։
«Իրականում այդ ատրիբուտները կարելի է թվարկել անվերջ։ Չպայմանավորված շքեղությունն ու «պոնտերը» միշտ էլ հայերի բնավորության անբաժան մասն են կազմել։ Իհարկե, տարիների ընթացքում շատ բան է փոխվել, բայց հայը երբեք բաց չի թողնի իրեն ցույց տալու պահը», — կատակով ասում է Արտյոմը և միաժամանակ մատի վրա անդադար պտտում սիրելի «Մերսեդեսի» բանալին…
