Իրավիճակը Մերձավոր Արևելքում, այն է` Սիրիայում, աստիճանաբար սկսում է ձեռք բերել անկառավարելի քաոսի գծեր, որում յուրաքանչյուրն անում է այն, ինչ խելքին փչում է։ ԱՄՆ–ի դուրս գալը Իրանի «միջուկային գործարքից» առանց այդ էլ բարդ գործընթացը վերածել է քաոսի։ Ամեն ինչ խորանում է և բոլորովին անհասկանալի են Թրամփի վերջնական նպատակներն Իրանի նկատմամբ։
Իրանական ղեկավարությունը «միջուկային համաձայնությունից» ԱՄՆ–ի դուրս գալն անվանում է քաղաքական էթիկայի խախտում։ Միաժամանակ, Իրանի կարծիքով, ամերիկացիների գործընկերներն հնարավորություն ունեն փրկել այդ պայմանավորվածությունները։ Երևում է, որ ԱՄՆ–ի գործընկերները գիտակցում են իրանական ատոմի համաձայնագրերը չեղյալ հայտարարելու ամբողջ վտանգը և պատրաստվում են ձեռնարկել անհապաղ միջոցներ։ Համենայն դեպս, Գերմանիայի կանցլեր Մերկելը լի է դրանք պաշտպանելու վճռականությամբ։
Ստեղծված իրավիճակում թեկուզ ինչ-որ դրական բանի հնարավորության առջև դրվում է անհաղթահարելի պատ, նոր չափազանց կոշտ ամերիկյան տնտեսական պատժամիջոցներ` ուղղված Իրանի դեմ։ Պատժամիջոցները ներառում են երկրի բոլոր հնարավոր միջազգային տնտեսական շահերը` ցանկացած պայմանագիր, նավթի ու նավթամթերքի, գազի, քիմայի առաքումներ։ Դժվար չէ գուշակել, որ նման մոտեցումը կզրկի Իրանին ատոմի շուրջ պայմանավորվածություններին հետևելու խթաններից։
Թրամփի երկաթբետոնե, դիտավորյալ սադրիչ դիրքորոշումը մի շարք հարցեր է ծնում։ Ընդ որում, հենց Թրամփի դիրքորոշումը, այլ ոչ թե ընդհանրապես ԱՄՆ–ի, քանի որ Վաշինգտոնում շատ քննադատներ կան և նույնիսկ հակառակորդներ` նման արգելիչ դրակոնյան միջոցների։
Թրամփի նկատմամբ հարցերը ծնում են անորոշության մթնոլորտ։ Չէ՞ որ բոլորովին հասկանալի չէ, թե նա արդյունքում ինչի է հասնում։ Հասկանալի է, որ այստեղ խառնվում է Իսրայելի չափազանց թշնամական տրամադրվածությունը, բայց ամեն դեպքում ի՞նչն է նման դաժանության պատճառը։
Քաղաքական գործիչները և փորձագետները հենց ԱՄՆ–ում փորձում են ենթադրություններ անել, թե պե՞տք է արդյոք Ամերիկային և Իսրայելին առևտուր միջուկային համաձայնագրի հարցով և որպես այդ առևտրի արդյունք` նորի ստորագրում։ Կամ միգուցե դրվում է Իրանում ցանկացած միջուկային հետազոտությունների լիակատար ոչնչացման նպատակ, ներառյալ ատոմային էներգետիկայի, իսկ արդյունքում` իշխող ռեժիմի փոփոխություն։
Ահա թե որտեղ է թաղված շան գլուխը։ ԱՄՆ–ն Իսրայելի հետ Իրանում ցանկանցում է հասնել իշխանափոխության, իսկ Իրանն արևմտամետ դիրքերին վերադարձնելը գլխավոր ու վերջնական նպատակն է։ Դրա համար ամենագործուն և զգայուն ուղին տնտեսությունը կոլապսին մոտ իրավիճակի հասցնելն է. այդ մեթոդն անխափան աշխատում է։
Ուրեմն` պետք է Սիրիայում և այլ վայրերում` ինչպիսիք են Եմենը և Լիբանանը, չեզոքացնել իրանական առկայությունը։ Եվ շարժումն արդեն սկսվել է, բավական է տեսնել, թե ինչպես են տատանվում նավթի գները։
Թե՛ Իրանը, թե՛ Իսրայելը հանդես են գալիս ռազմատենչ հայտարարություններով, որոնք պետք է ցույց տան, որ նրանք կանգ չեն առնի ոչ մի բանի առաջ իրենց դիրքերը պաշտպանելու համար` ռազմական, քաղաքական և տնտեսական։ Հայտարարությունը հայտարարություն, Թել Ավիվը կամ Թեհրանը փոշիացնելու խոստումը խոստում, բայց, փառք աստծո, հռետորությունն առայժմ մնում է միայն որպես հռետորություն։
Քանզի Իրանի հետ զինված հակամարտության գնալը քիչ հաճույք կպատճառի ԱՄՆ–ին և Իսրայելին, իսկ ավելի քիչ` դրական արդյունքներ։ Ուստի տնտեսական ճնշումն առայժմ դիտարկվում է որպես գլխավոր փաստարկ և զենք։
Շատ բան կախված կլինի նաև ԱՄՆ–ի եվրոպացի դաշնակիցների դիրքորոշումից, կբավականացնի՞ արդյոք նրանց վճռականությունը, իսկ գլխավորը` ռեսուրսները (քաղաքական և տնտեսական)` հակազդել ամերիկյան ճնշմանը և չխառնվել հակաիրանական պատժամիջոցներին։ Գերմանիան և Ֆրանսիան, ինչպես նաև ԵՄ ղեկավարությունը բանավոր դեմ է պատժամիջոցներին և համաձայնագրից դուրս գալուն, բայց կարո՞ղ է արդյոք Եվրոպան, որը մի ժամանակ համաձայնել է ամերիկյան կցորդի դերին, կյանքի կոչել սեփական մտադրությունները, որոնք հակասում են ոչ թե ԱՄՆ–ին, այլ Թրամփի վարչակազմին։
Քանի դեռ Եվրոպան չի կողմնորոշվել, Իրանի վրա ճնշումը կաճի, և լավ կլինի, եթե Հարավային Կովկասի վրա այդ ամենը չանդրադառնա կամ նվազագույն հետք թողնի։ Արդեն մտավախություններ են հնչում, որ Իրանի դեմ տարբեր ակցիաների համար կարող է օգտագործվել Ադրբեջանը։
Ինչով է դա հղի տարածաշրջանի համար, եթե չմոռանանք լուրջ պատասխան տալու Իրանի վճռականությունն ու կարողությունը, կարծում ենք` հասկանալի է բոլորին։
