Արամ Գարեգինյան, Sputnik Արմենիա
Հայաստանում քիչերը կարող են մանևրել փողերի հետ։ Ղեկավար օղակներում քիմիական արդյունաբերությանն իրապես ծանոթ քիչ մասնագետներ կան։
Այդ պատճառով էլ հիմա կանգնած են Հայաստանի երկու քիմիական հսկաները` «Նաիրիտը» և Վանաձորի քիմիական կոմբինատը։ Թեև երկուսն էլ 2000–ականների կեսին եղել են Հայաստանի խոշորագույն արտահանողների շարքում։ Թե ինչու դրանք ժամանակին չեն վերազինվել և ինչու են խրվել պարտքերի մեջ` ոչ ոք կարգին չի բացատրել։ Ո՛չ ձեռնարկությունների տերերը, ո՛չ պաշտոնյաները։
«Վանաձոր քիմիական կոմբինատի» մասին բոլորն արդեն միաձայն խոսում են որպես մահացած ձեռնարկության։ Կոմբինատը պարտք է «Արդշինբանկին» և գտնվում է սնանկության եզրին։ Բայց դրա նախկին տնօրեն Ալեքսանդր Սնգերիևյովը հույս ունի թեկուզ մի մասը վերականգնել։
Գործարանային ունեցվածքի հարկադիր աճուրդն առայժմ սառեցված է։ Երեք կողմերը` բանկը, սնանկության հարցերով կառավարիչը և նախկին տնօրենը, կարծում են, որ այն կարելի է վերականգնել` արտադրանքի պարտքերը տալու համար, այլ ոչ թե որպես մետաղի ջարդոն հանձնել։
«Ֆինանսական առողջացումը լավագույն միջոցն է։ Նման խոշոր ձեռնարկության հարցերն առանց քաղաքական համաձայնության չեն լուծվում։ Իսկ դրա համար հարմար ժամանակ չէ. երկրի բարձրագույն ղեկավարության կազմը դեռ հստակ չէ։ Պետք է մի քիչ սպասել»,– ասում է Սնեգիրյովը։
Դինոզավրերը ոչնչացել են, իսկ փայտոջիլները դեռ ապրում են
Ռայկինի այդ խրատը շատ տեղին է Վանաձորի դեպքում։ Խոշոր գործարանները չեն աշխատում, իսկ փողոցների վրա աճում են խորտկարանները և կահույքի սրահները։ Անշուշտ, քաբաբները և բազմոցները նույնպես պետք են մարդկանց։ Բայց ամեն դեպքում…
Չի հաջողվի վերականգնել կոմբինատի ամենախոշոր արտադրությունը` ամիակի և կարբիդի, փաստում է Սնեգիրյովը։ Արտադրական գիծը հնացել է, իսկ հարևան երկրներում գործարկվել են նոր, ժամանակակից հզորություններ։
Բայց 10 տարի առաջ շանսերը մեծ էին։
«2008-09թթ–ին ես առաջարկել եմ վերականգնել «Նաիրիտ» գործարանում կաուչուկի ացետիլենային տեխնոլոգիան։ Այնտեղ եղել է երկու իտալական ացետիլենային այրիչներ տեղադրելու տարբերակ` ընդամենը չորս միլիոն դոլարով։ Եվ դրանք կաշխատեին մեր կարբիդով։ Այսինքն` երկու ձեռնարկությունները կարող էին նորմալ աշխատել։ Բայց այդ ժամանակ դա ոչ մեկին հետաքրքիր չէր», – ասաց Սնեգիրյովը։
Ընդ որում` նույն տարիներին հեռավոր Հնդկաստանի քիմիական գործարանները պատրաստ էին Հայաստանից տասնյակ հազար տոննա կաբիդ գնել։
«Պատրաստ էին գնել` նույնիսկ վեց հազար կիլոմետր տարածքը հաշվի առնելով։ Իսկ այստեղ այն 100-150 կմ տեղափոխելու էին Երևան։ Բայց պարզվեց, որ պետք չէ», – հիշում է Սնեգիրյովը։
Ի՞նչ է մնացել
Բայց կա մի հատված, որը հեռանկարում կարող է իրեն արդարացնել։ Դրանք սինթետիկ շափյուղաների համար սարքերն են։ Արդիականացման համար ներդնելով 10-15 միլիոն դոլար` այնտեղ կարելի է աշխատանքի տեղավորել 120 մարդու։
Արհեստական շափյուղաներն օգտագործվում են կիսահաղորդիչներում, լուսադիոդներում, ավիացիայում, քիմիական գործիքների մեջ։ Երկար ժամանակ կոմբինատը հաջողությամբ արտահանել է այդ քարերը։
Դրանք հիմա էլ են պահանջարկ վայելում։ Տասնյակ մարդիկ բանակցություններ են վարել գործարանի հետ։ Հիմնականում եվրոպացիներ, որոնք իրենց համար նման արտադրությունը վտանգավոր են համարում, քանի որ բարձր ջերմաստիճանի դեպքում այրվում է ջրածին։
Բանակցությունը բանակցություն, բայց առայժմ ամեն ինչ մնում այնպես, ինչպես կա։ Այդ ընթացքում տեխնոլոգիաները կատարելագործվում են։ Իսկ կոմբինատի վարպետները մեծանում են։ Կոմբինատի արտադրամասերի 15 նախկին պետերից երեքը հեռացել են, չորսը` մահացել, չորսն էլ արդեն չեն կարող աշխատել տարիքի պատճառով։
Գործը գլուխ բերելու համար պահանջվում է բարդ «քիմիական համադրություն»` մեծ փողերով, հարուստ գիտելիքներով և շատ համառ մարդ։ Բայց որտեղի՞ց գտնես նման մեկին։
