ԵՐԵՎԱՆ, 26 հունվարի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան. Ութ դար շարունակ Գալիցիայի հայերը (պատմական մարզ Արևելյան Եվրոպայում, խմբ.) հիշել են Անի հնագույն մայրաքաղաքի մասին։ Այդ մասին գրել է վերաքննիչ Մինաս Փեշեշգյանցը, որին Լվովի հայ կաթոլիկ թեմն ուղարկել է Ստանիսլավով` տեղի հայերի կյանքին ու կենցաղին ծանոթանալու համար։
Նրա հիշողություններից հատված է հրապարակել լեհական WIlnoteka մշակութային կայքը։
Այժմ ուկրաինական Գալիցինայում հայեր գրեթե չկան։ Այդ ժամանակ լեհ արքաների, այնուհետև ավստրիացի կայսրերի օրոք Լվովի, Ստանիսլավովի և Գալիցինայի այլ քաղաքների հայերը ամենահարգված ու բարեկեցիկ բնակիչներից են եղել։ Անդրկարպատներում հայերը հայտնվել են շուրջ 1000 տարի առաջ Անիի` Բագրատունիների թագավորության մայրաքաղաքի անկումից հետո։
Իր նոթերում (1830-ականներին հրատարակվել են Վենետիկում) Փեշեշգյանցը մի քանի անգամ նշում է, որ հայերն այս վայրեր են եկել հին Անիից։
«Այդ ժամանակ զորահրամանատար Անջեյ Պոտոցկին XVII դարի վերջում հիմնել է Ստանիսլավովը, նա Մոլդովայից և Հունգարիայից հրավիրել է Անիի բնակիչներին` առևտուրը զարգացնելու համար։ Իր հաշվին տներ ու փայտյա եկեղեցի է կառուցել։ Քաղաքը կոչել է թուրքերի դեմ ճակատամարտում զոհված որդու անունով։
Քաղաքում գեղեցիկ շուկա կա` աղյուսե խանութներով ու պահեստներով, հայտնի ռատուշա` աշտարակով, պաների պալատներ ու հարուստների տներ։ Այստեղ շուրջ 70 հայկական ընտանիքներ կան, նրանք ապրում են առանձին թաղամասում, որը նրանք հայկական են անվանում։ Նրանց բակերում մեծ այգիներ կան։ Հայերի շարքում շատ են առևտրականները և ծառայողները։ Կան նաև հողատերեր, բայց նրանք քաղաքից դուրս են ապրում։
Անաղարտ հղիության հայկական եկեղեցին իր գեղեցկությամբ հավասար է Իտալիայի չքնաղ տաճարներին։ Կառուցվել է 1740թ-ին։ Եկեղեցուն կից կա հայկական, լատինական և լեհական գրքերի պահոց, որտեղ անգամ թաթարերեն գրքեր կան։
Ճիշտ է` եկեղեցուն կից միաբանությունները քչանում են, իսկ շատերը մոռացել են հայերենը։ Եկեղեցու մոտ թաղված է հիմնադիրներից մեկը` հայր Յակուբ Վարդերեսովիչը»։
Սակայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո այստեղ հին հայ համայնք գրեթե չի մնացել։ Մի մասին ուղարկել են ճամբարներ, երբ Անդրկարպատները Լեհաստանից անցել է ԽՍՀՄ-ին։ Շատերը մահացել են շրջափակման մեջ. նացիստները նրանց հաճախ հրեաների տեղ են դրել։ Հարյուրավոր հայեր մահացել են Վոլինսկի կոտորածում (Ուկրաինայի ապստամբական բանակի կողմից Վոլին մարզի տարածքում լեհ բնակչության ոչնչացումը)։
Բայց հայերը հավատարիմ են մնացել Լեհաստանին, իրենց նոր հայրենիքն են համարել։ Հայերից շատերը պատերազմել են լեհական բանակում և «Ուպրավա» դիմադրության կազմակերպությունում։ Հայ կաթոլիկ թեմի վերջին ադմինիստրատոր Դիոնիսիոս Կաետանովիչը (պատերազմից առաջ նրան եպիսկոպոս են ընտրել, բայց չեն հասցրել ձեռնադրել) նացիստների գրաված Լվովում մի քանի հարյուր հրեաների է փրկել` ձևակերպելով նրանց համար ծխական ծննդյան վկայականներ ու ներկայացնելով նրանց որպես հայեր։
