ԵՐԵՎԱՆ, 8 հունվարի — Sputnik. Վենետիկ հասած հայ գաղթականները, որոնք Հայոց ցեղասպանության ժամանակ թողեցին իրենց տունն ու շքեղ կյանքը, հունվարի 6-ին` Սուրբ ծննդյան տոնին, այցելում էին Վենետիկի Սուրբ Ղազար վանքը։ Այստեղ նրանք գտնում էին նախկին կյանքի մի մասնիկը։
Երեխաներն ուրախանում էին նվերների և ճանապարհորդության համար, մեծահասակաները` պահ գտնում ժպտալու։ Մանկության այդ հիշողությունները l"Avvenire թերթին պատմել է իտալահայ գրող Անտոնիա Արսլանը, որը հայտնի է «Արտույտների ագարակը» գրքով։
«Մենք և՛ հայ էինք, և՛ իտալացի, իսկ դա նշանակում է, որ կարող էինք օգտվել ինչպես մեկի, այնպես էլ մյուսի տոներից, նվերներ ստանալ սկսած դեկտեմբերի 25-ից մինչև հունվարի 6-ը։ Այն ժամանակ մենք գնում էինք Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզում գտնվող հայկական վանքը։ Չգիտեմ ինչու, սակայն հուշերիս մեջ այդ օրերին միշտ վառ հունվարյան սառը արևն է շողշողում, բարակ ու թափանցիկ։ Մանկական նկարի նման։
Տանը` Պադովայում, առավոտը սկսվում էր ընտանեկան իրարանցումից. հավաքում էինք իրերը Վենետիկ մեկնելու համար։ Գալիս ենք Պյացալե Ռոմա, այնտեղից նավով գնում Սուրբ Մարկոսի հրապարակ, իսկ արդեն այնտեղից նավակով` Սուրբ Ղազար կղզի։ Դա այն էր, ինչի մասին մենք երազում էինք ամիսներ շարունակ` շաքարապատ մրգեր։ Այնտեղ մենք ստանում էինք մեր շաքարապատ մրգերը` փայտիկների վրա։ Խաղող, շագանակ, տանձ… Դրանից հետո մենք հանում էինք թաշկինակները և սկսում զայրացած մաքրել մատները։ Քանի որ վանքում, պետք է գլուխ խոնարհեինք առաջնորդի առաջ և դիպչեինք նրա ձեռքին։
Նավահանգստում շուրջբոլորը հայերեն էին խոսում։ Իտալիայում հայեր շատ կան, սակայն հենց Վենետիկն է դարեր շարունակ նրանց համար հենարան եղել։ Այստեղ նրանք գալիս էին Սուրբ ծնունդին` նույնիսկ ցեղասպանությունից հետո։ Այստեղ նրանք կրկին հույսով էին լցվում։
Հիշում եմ` համայնքի լարված սպասումը, նախքան կկարդային «Տէր, ողորմէան»։ Մարդկանց բազմության ձայնն այնքան տաք ու հզոր ալիք էր ստեղծում, որ ինչպես ասում էր հորաքույր Հենրիետան, կարծես մեր բոլոր հանգուցյալների ձայնը լիներ, իբրև թախծի մի կետ` ի զոհաբերություն Աստծու։ Պատարագից և հաղորդությունից հետո հավատացյալներին հացի բարակ կտորներ էին բաժանում` վարդի մուրաբայի մեկ կաթիլով (երեխաների համար` մեկ բաժակ ջրով, մեծահասակաների համար` մեկ բաժակ սուրճով)։ Այնուհետև խոնարհվում էինք սպիտակող մորուքով քահանային։
«Տարօրինակ է` որքան էլ նա ծերանում է, մորուքն այդպես էլ մինչև վերջ չի սպիտակում։ Գուցե` սրբության նշան է», – կատակում էր հայրս` աչքով անելով ինձ։
Եվ ահա մենք կրկին Պադովայի մեր տան բակում ենք։ Սիրիայից ժամանած հորեղբայրները թեյ էին խմում ու քաղցրավենիք ուտում։ Իսկ մենք` երեխաներս, բացում արևելյան արտասովոր նվերները. Դամասկոսից բերված մետաքսե շարֆեր, անհայտ համերի գույնզգույն կոնֆետներ, հալվայով, պիստակով և արևածաղիկով տուփեր։ Մենք երջանիկ էինք, և թվում էր` հնարավոր է, որ մեր ընտանիքը կրկին միասին լինի, անցյալի ստվերները ցրվեն և մեր առջև կրկին հառնեն Անատոլիայի ոսկե հարթավայրերը…»։
