ԵՐԵՎԱՆ, 5 դեկտեմբերի — Sputnik, Դավիթ Գալստյան. Իրանը և Ադրբեջանն առաջատար են Կասպիայի հարցում տարաձայնությունների քանակով, կարծում է իրանագետ Արմեն Իսրայելյանը։
Մոսկվայում այս օրերին ընթանում է մերձկասպյան պետությունների արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ղեկավարների հանդիպումը։ Այս ձևաչափում նախորդ հանդիպումը տեղի է ունեցել 2016թ–ի հուլիսին Աստանայում։
«Մերձկասպյան պետությունների ներկայացուցիչների երկար բանակցություններից հետո չի հաջողվել առանձնացնել հարցերը, որոնք քննարկման առարկա կդառնան միանգամից բոլոր կողմերի համար։ Այսինքն` մի խնդրի շուրջ առանձին համագործակցում են Ռուսաստանը և Ղազախստանը, մյուս խնդրի` Ռուսաստանը, Ղազախստանը և Ադրբեջանը», – գրել է Իսրայելյանը Facebook–ի իր էջում։
Նրա խոսքով` Ռուսաստանը, Ղազախստանը և Ադրբեջանը թվում էր` հանգել են ընդհանուր հայտարարի Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի հարցում։ Հիմա պետք է առանձին բանակցություններ վարեն Իրանը և Ադրբեջանը, Ադրբեջանը և Թուրքմենստանը, Իրանը և Թուրքմենստանը։
«Այդ առումով լուրջ տարաձայնություններ կան Իրանի և Ադրբեջանի միջև։ Դրանք կապված են ինչպես ջրային սահմանների սահմանազատման, հանքավայրերի հետ, այնպես էլ տնտեսական խնդիրների», – գրել է Իսրայելյանը։
Փորձագետը նշել է, որ այդ առումով պարբերաբար լարվածություն է ծագում Ադրբեջանի և Թուրքմենստանի միջև։
Իր հերթին իրանագետ Կարեն Մկրտչյանը Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում նշեց, որ Կասպից ծովի հետ կապված հարցերը` սկսած 90–ականներից, վիճելի են եղել։
Նրա խոսքով` կասպիական հարցի վերաբերյալ դիրքորոշումների համընկնում նկատվում է միայն Ռուսաստանի և Իրանի մոտ. նրանց միջև վիճելի հարցեր չկան։ Ադրբեջանն ամեն կերպ չի փորձում պոկել Իրանի «ջրային պատառները»։
«Առաջին հերթին, խոսքը Կասպիայի ածխաջրածնային պաշարների տեղաբաշխման մասին է։ Իրանի և Ադրբեջանի միջև մրցակցությունն այս հարցում կարող է ուժեղանալ, թեև հազիվ թե հասնի սրման, որը տեղ է գտել 2000–ականներին», – ասաց Մկրտչյանը։
Փորձագետը համոզված է, որ մոտ ապագայում այդ երկու երկրների միջև կծագի որոշակի լարվածություն, եթե ոչ առաջիկա մեկ–երկու տարում, ապա հաստատ 5-10 տարվա հեռանկարում։
«Թուրքմենստանը և Ադրբեջանը, չնայած մշակույթների մոտ լինելուն, նույնպես մրցակցում են, ինչը չի կարող չանդրադառնալ Կասպից ծովի հարցում երկրների դիրքորոշման վրա», – ասաց Մկրտչյանը։
Հավելենք, որ բանակցություններին մասնակցելու համար Մոսկվա ժամանած Իրանի արտգործնախարար Մոհամմադ–Ջավադ Զարիֆն ԱԳՆ ղեկավարների հանդիպման արդյունքում նշել է Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի մասին կոնվենցիայի քննարկման մեջ ձեռք բերած առաջընթացը։ Դիվանագետը հաղորդել է, որ կողմերին հաջողվել է համաձայնեցնել 12 փաստաթուղթ։
«Շատ ոլորտներում ձեռք է բերվել համաձայնություն, սակայն, ինչպես ասացի, մենք պետք է պայմանավորվենք կոնվենցիայի բովանդակության շուրջ», – հաղորդել է Զարիֆը։
Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի որոշման հարցն ակտուալ է դարձել ԽՍՀՄ անկումից հետո, երբ միջազգային իրավունքի նոր սուբյեկտների` Ադրբեջանի, Ղազախստանի և Թուրքմենստանի հայտնվելը Կասպիայի սահմանազատման հարցը դրել է արդեն հինգ երկրների միջև։
