Նելլի Դանիելյան, Sputnik.
Վայոց ձորի մարզի ներկայիս տարածքում գտնվող Շատինի վանական համալիրն օրեցօր փլուզվում է: Արդեն քանդվել են դրա ջրաղացը, պարսպի մի հատվածը, աշտարակը, թափվում են նաև ծածկի քարերը: Այս ամենը ցավալի է ոչ միայն պատմական հուշարձանի ավերման տեասնկյունից, այլև վտանգավոր՝ այստեղ այցելող հավատացյալների ու զբոսաշրջիկների համար:
Այն, որ Շատինի վանական երբեմնի հզոր համալիրը կործանման եզրին է, ընդունում են նաև մշակույթի նախարարությունում: Դեռևս 2009 թվականին նախարարության մասնագետներն այստեղ մոնիթորինգ են իրականացրել՝ վանքը դասելով առավել վտանգված պատմաճարտարապետական հուշարձանների շարքում: Որոշվել էր նաև հնարավորինս շուտ կանխել դրա հետագա ավերումը: Բայց անցած 8 տարում այդպես էլ ոչինչ չի արվել:
2018 թ.-ին նախանշված են հուշարձանի վերականգնման գիտանախագծային փաստաթղթերի մշակման աշխատանքները, իսկ թե դրանից հետո երբ կսկսվի բուն վերականգնման փուլը, հայտնի չէ:
Մինչ նախարարությունում գումար են փնտրում վանքի վերականգնման համար, այն շարունակում է քանդվել:
Հուշարձանի ծածկի սալաքարերը թափվել ու տեղից խախտվել են՝ քարաթափման նոր վտանգ առաջացնելով, տանիքի առանձին մասեր էլ դարձել են վտանգավոր, փլուզվել է բրգաձեւ պարսպի մի հատվածը, քանդվել է աշտարակը:
Շատիվանքը գտնվում է Շատին գյուղից 4 կմ արևելք` ձորամիջի բարձրադիր գոգավորության վրա: Ստեփանոս Օրբելյանի վկայությամբ` այն կառուցվել է 929թ.-ին՝ Բագրատունի Աբաս Ա թագավորի գահակալության շրջանում: Բաղկացած է եղել եկեղեցուց և վանական միաբանության բնակելի ու տնտեսական նշանակություն ունեցող այլ շինություններից: Վանքի ընդարձակ բակը տեղ-տեղ շրջապատված է բրգաձև պարսպով, որի հարավային հատվածում պահպանվել են վանական համալիրի օժանդակ շենքեր:
Շատինի վանական համալիրը ժամանակին ոչ միայն հոգևոր, այլև հզոր մշակութային, կրթական ու նույնիսկ տնտեսական կենտրոն է եղել: 17-րդ դարում այստեղ գործել է 70-90 հոգանոց միաբանություն, դպրոց, գրատուն, վանքին կից եղել է ջրաղաց, որից մեզ հասել են միայն ավերակները:
Ի դեպ, վերջին անգամ վանքը հիմնանորոգվել է 3.5 հարյուրամյակ առաջ, ինչպես պատմությունն է վկայում՝ ջուղայեցի գրասեր վաճառական Մահտեսի Հակոբի ջանքերով:
Իր գոյության 11 դարերի ընթացքում Շատինի վանական համալիրը երկրին սպառնացող վտանգի ժամանակ իր անառիկության շնորհիվ պատսպարել ու երաշխավորել է ժողովրդի անվտանգությունը: Իսկ այսօր, երբ վտանգը սպառնում է հենց վանքին, դրա օգնության կանչերն անլսելի են մնում, թե պետական այրերին և թե մերօրյա ՙվաճառականներին՚:
