ԵՐԵՎԱՆ, 10 նոյեմբերի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան. Հայ ֆիզիկոս Արա Իոննիսյանը Երկրի բաղադրության վերլուծության համար հիմնավոր հաշվարկներ է արել։ Վերլուծության գործիք է լինելու նեյտրինոն, Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում պարզաբանեց գիտնականը։
Երկրի կառուցվածքը կարելի է ուսումնասիրել այդ տարրական մասնիկների «ոչ կոնֆլիկտային» լինելու շնորհիվ։ Նյութի հետ բախվելիս` դրանք գրեթե չեն փոխներգործում դրա հետ, այդ պատճառով է տեսականորեն կարող են մոտ 100 լուսային տարի ապրել։ Այդ մասնիկները երկրի միջով անցնում եմ` ասես դանակը` կարագի։
Սակայն, ամեն դեպքում, դրանք որոշ փոփոխությունների ենթարկվում են։ Փոխվում է բույրը (այդ անսովոր եզրույթը ֆիզիկոսներն օգտագործում են մասնիկների հնարավոր վիճակները նկարագրելու համար)։
Ֆիզիկոսների համար այդ «բույրերը» ինչպես ալկոմետրը ոստիկանների համար. դրանցով կարելի է հասկանալ` ինչ նյութերի ու ինչ հաստության օբյեկտների միջով են անցել նեյտրինոները։
Ձայնային ալիքների վերլուծությունը տալիս է նյութի խտությունը, նեյտրինոյի վերլուծությունը` դրա էլեկտրոնների խտությունը։ Այդ երկու ցուցիչները համադրելով` կարելի է մեծ ճշգրտությամբ որոշել նյութի բաղադրությունը։
Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտի աշխատակից Իոննիսյանը, գործընկերների հետ, այդ ռեակցիաների համար հաշվարկներ է արել։ Գիտական աշխարհում ողջունել են աշխատությունը. դրա տեսությունները հրապարակել են Ֆիզիկայի ամերիկյան միության ու Միջուկային հետազոտությունների եվրոպական կազմակերպության (CERN) ամսագրերում։ Ու դա միայն սկիզբն է. այս հաշվարկների հիման վրա «դժոխք» կզննեն երեք մեգա–փորձերի ընթացքում` ԱՄՆ–ում, Չինաստանում, Ճապոնիայում։
Առաջինի` DUNE–ի համար դետեկտորները կաշխատեն 2027 թվականին, երկրորդի` JUNO–ի ` 2020–ին, երրորդի` HyperKamiokande` 2025 թվականին։
«Ի դեպ, բոլոր երեք փորձերին մասնակցելու են ռուս գիտնականներ։ Մի երկու տարի առաջ նրանց ուզում էին հետ կանչել DUNE–ից, սակայն ամերիկյան ֆիզիկոսները պահանջեցին, որպեսզի գիտությունը քաղաքականության հետ չխառնեն։ Ու դա իսկապես այդպես է. նրանց մոտ նույնիսկ իրանցի գիտնականներ են աշխատում», – նշեց Իոննիսյանը։
Հիմա հայ տեսաբան ֆիզիկոսն այդ դժվարագույն փորձերի «ուղեղի» մի մասը կդառնա։
