Արման Վանեսքեհյան, Sputnik Արմենիայի քաղաքական վերլուծաբան.
«Իսկանդեր» համակարգներն օգտագործվել են ռուսական և տաջիկական զորամասերի համատեղ հակաահաբեկչական զորավարժանքների ընթացքում։ Զորավարժանքներն անցկացվում էին Տաջիկստանում «Դուշամբե — Հակաահաբեկչություն 2017» ծածկագրային անվան տակ։ Դրանց ընթացքում օգտագործվել են հեռավոր ռմբակոծիչներ՝ Տու-22ՄԶ, «Ուրագան», «Իսկանդեր»։
Ռուսական արտադրության այս վերջին զենքին է գամված համաշխարհային հասարակության ուշադրությունը։ Մանավանդ, երբ Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարությունը մի քանի «Իսկանդեր» համակարգ տեղադրեց Կալինինգրադի մարզում։ Եվ երբ Ռուսաստանի ղեկավարությամբ սկզբունքային քաղաքական որոշում կայացվեց առաջին անգամ փոխանցել (վաճառե՞լ) մի քանի «Իսկանդեր» համակարգ Ռուսաստանի դաշնակցին՝ Հայաստանի Զինված ուժերին։
Փորձենք շեղվել այս հանգամանքի քաղաքական բաղադրիչից, որ Ռուսաստանը պատմության մեջ առաջին անգամ այս տիպի տակտիկական սպառազինություն փոխանցեց այլ պետությանը՝ Հայաստանին, և մինչ այժմ այս տեսակի զենքի իրական փորձարկում չէր անցկացրել օտար երկրի (Տաջիկստանի) տարածքում։
Կենտրոնանաք տեխնիկական խնդրի վրա և նշենք, որ ռազմական փորձագետների պնդմամբ՝ SS-26 Stone «Իսկանդերը» մինչ այժմ չի փորձարկվել բարձր լեռնային պայմաններում։ Տաջիկստանում իրականացված ուսումնա-ռազմական մեկնարկն առաջինն էր։
Ընդ որում՝ որոշ մասնագիտացված ռազմական պարբերականներում հատուկ նշվում էր, որ Լյաուր (Տաջիկստան) ավիաբազան, որտեղ անցկացվել են «Դուշանբե — Հակաահաբեկչություն 2017» զորավարժությունները, գտնվում է ծովի մակերևույթից մոտ 1000 մետրի վրա։ Վայրը հատուկ էր ընտրված, քանի որ կազմակերպիչները զորավարժանքները բնորոշել են որպես լեռներում խմբավորումների դեմ պայքարելու օպերացիա։
Ուսումնական հակաահաբեկչական օպերացիայի մասնակիցների պնդմամբ՝ մարզական պարապմունքները «գերազանց» են անցել։ Ընդ որում՝ «Իսկանդեր» համակարգի Р-500 հրթիռը բարձրադիր լեռնային պայմաններում հարվածել է պայմանական թշնամու թիրախին ոսկերչական ճշգրտույամբ։ Կարելի է նաև հատուկ նշել, որ պայմանական թիրախներն էլ գտնվում էին բարձր լեռներում՝ Հարբմայդոն ավիաբազայում, տաջիկա-աֆղանական սահմանից 15 կմ հեռավորության վրա։
Հավանաբար, Տաջիկստանում զորավարժանքների ընթացքում «Իսկանդեր» համակարգի օգտագործունը կոչված է ընդգծելու, որ Ռուսաստանի Դանությունն այսուհետ պատրաստ է պաշտպանել ՀԱՊԿ-ի իր դաշնակիցների արտաքին սահմանները սեփական արտաքին սահմանների նման։ Այսինքն՝ ամենաժամանակակից սպառազինության կիրառմամբ։
Արևմտյան լրատվական գործակալությունները, որոնք լուսաբանում էին «Դուշամբե — Հակաահաբեկչություն 2017» զորավարժանքները, «Իսկանդեր» հրթիռի ուսումնա-ռազմական մեկնարկից հետո երկու հանգամանք են առանձնացնում։
Առաջինը՝ թեև Р-500 հրթիռը պաշտոնապես տակտիկական է համարվում, սակայն ունի զուտ ռազմավարական սպառազինության բնութագրեր (անհրաժեշտության դեպքում ակրող է զինվել միջուկային մարտագլխիկով)։
Երկրորդը՝ «Իսկանդեր» համակարգի առանձնահատկությունն այպիսին է, որ դրա Р-500 հրթիռները, տարածքը հաղթահարելով, կարող են լեռնային գոտով տեղաշարժվել և չափազանց ցածր թռչել (5-6 մետր)։ Իսկ համակարքի հարվածելու հեռավորությունն իրականում կարող է շատ ավելի մեծ լինել, քան նշված է դրա «անձնագրային տվյալների» մեջ» (պաշտոնապես 500 կմ)։
Հիշեցնենք, որ «Իականդեր» հրթիռը 500 կգ մարտական լիցք է կրում և, գրեթե, անհասանելի է հակաօդային պաշտպանության համար: Նախատեսված է առաջին հերթին հավանական հակառակորդի ռազմական և քաղաքացիական ենթակառուցվածքների ոչնչացման համար։
