ԵՐԵՎԱՆ, 28 մայիսի — Sputnik, Դավիթ Գալստյան. Հայ-թուրքական սահմանի որոշ տարածքների ականապատումը 90-ականներին մաքսանենգ ապրանքների ներկրման դեմ պայքարի արդյունավետ միջոց դարձավ: Sputnik Արմենիային այս մասին ասաց Ռուսաստանի դաշնային սահմանապահ ծառայության «Արմենիա» զորախմբի նախկին հրամանատար գեներալ-լեյտենանտ Միխայիլ Օգանեսյանը:
Մայիսի 28-ին Ռուսաստանի ԱԴԾ-ի սահմանապահ վարչության աշխատակիցները տոնում են իրենց մասնագիտական տոնը:
Օգանեսյանը սահմանապահների տոհմից է, ծնվել է Մեղրիում: Նրանց ընտանիքն ավելի քան 200 տարի պահպանում է հայկական սահմանները: Ինքը` Օգանեսյանը, ծառայության երկար ճանապարհ է անցել ԽՍՀՄ տարբեր անկյուններում, մինչև վերջնականապես վերադարձել է Հայաստան:
«Առաջին անգամ Հայաստան եկա 1992 թվականին՝ Արտաշատի սահմանապահ ջոկատում ղեկավարի պաշտոն ստանձնելու, երբ արդեն փորձառու հրամանատար էի: Այդ ժամանակ նյութատեխնիկական ապահովման խնդիրներ կային, քիչ էին սպաները, նրանց փոխարինում էին ենթասպաները: Սակայն մենք այդ ժամանակաշրջանում կարողանում էին սահմանի որակյալ պաշտպանության ապահովել», — պատմեց Օգանեսյանը:
Ըստ նրա՝ պատահական չէ, որ ՀՀ պաշտպանության, անվտանգության և ներքին գործերի նախարար Վազգեն Սարգսյանը մի անգամ Ղարաբաղյան հակամարտության համատեքստում ասաց. «Փառք Աստծուն, որ ռուս սահմանապահները իրենց գործը պատշաճ են կատարում, և այստեղ մենք որևէ խնդիր չունենք»:
Արտաշատում ծառայելը հանգեցրեց նրան, որ Օգանեսյանը նշանակվեց Ռուսաստանի դաշնային սահմանապահ ծառայության «Արմենիա» զորախմբի հրամանատար:
Նյութատեխնիկական և կադրերի ապահովման հետ կապված խնդիրները ժամանակի հետ լուծվեցին, մասնավորապես, Հայաստանում սպաների մեկամյա ծառայությունը սկսեցին հաշվել որպես մեկուկես տարի: Ամենաբարդ հարցերից մեկը սպաների ընտանիքների կացությունը բարելավելն էր:
Ինչ վերաբերում է սահմանին տիրող իրավիճակին, ապա այնտեղ էլ մի շարք խնդիրներ կային:
«90-ականներին մաքսանենգները սահմանը խախտելու փորձեր էին ձեռնարկում՝ հիմնականում անասուն տեղափոխելով: Հայաստանում այն ժամանակ մեկ ոչխարի արժեքը մոտ 30-40 դոլար էր, իսկ Թուրքիայում՝ եռակի թանկ: Ընդ որում խոշոր եղջերավոր անասունների գինն ավելի բարձր էր», — ասաց Օգանեսյանը:
Մաքսանենգության դեմ պայքարելու համար տարածքներն ականապատվեցին, ինչն իր ազդեցությունը թողեց:
«Որոշ ժամանակ անց սահմանը խախտելու դեպքերը զգալիորեն նվազեցին», — պատմում է սահմանապահ ծառայության վետերանը:
Նա հիշում է, որ Հայաստանի սահմանը հաճախ փորձում էին հատել նաև թուրքական կառավարության հետ հակազդման մեջ գտնվող քրդերը:
«Մենք մի շարք որոնողական միջոցառումներ էինք անցկացնում: Մեզ ակտիվորեն օգնում էին տեղի ղեկավարությունն ու բնակիչները», — նշեց Օգանեսյանն` ավելացնելով, որ այդ ավանդույթը մինչև օրս էլ պահպանվում է:
Նա պատմեց, թե ինչպես մի անգամ` նույն 90-ականներին, սահմանին ծառայող զինվորներից երկուսը փորձել են փախուստի դիմել և մեկնել տուն` Ուկրաինա Թուրքիայի տարածքով:
«Նրանք զենքը բռնած անցնում են հարևան պետության տարածք: Շնորհակալ եմ սպաներին, որոնք ամեն ինչ արեցին, և որոշ ժամանակ անց փախստականներն իրենց ամբողջական հանդերձանքով կանգնած էին իմ գրասենյակում և ներողություն էին խնդրում», — հիշում է Օգանեսյանը:
Նա չի պատկերացնում ծառայությունն առանց մասնագիտության հանդեպ ունեցած սիրո: Սահմանապահի մյուս հատկանիշները, ըստ նրա, դրանից են բխում:
Հայաստանում ծառայությունն ավարտելուց հետո Օգանեսյանի պաշտոնը բարձրացրին` Գլխավոր շտաբի ակադեմիա, այնուհետև նշանակում Վլադիվոստոկում, հետո` Չելյաբինսկ, և վերջապես 2004 թվականին ծառայությունն ավարտելուց հետո կրկին վերադարձավ հայրենիք…
Հիշեցնենք, որ ՌՍՖՍՀ սահմանապահ պաշտպանությունը Խորհրդժողկոմի հրամանով ստեղծվել էր 1918 թվականի մայիսի 28-ին: Այդ ժամանակ էլ ստեղծվեց սահմանապահ պաշտպանության գլխավոր վարչությունը, ուր ամբողջական կազմով տեղափոխվեցին Ռուսաստանի սահմանային պահազորի նախկին առանձին կորպուսի վարչության սպաները:
Այդ կառույցների գործը շարունակեց Ռուսաստանի սահմանապահ դաշնային ծառայությունը, որը Ռուսաստանի նախագահի հրամանով ստեղծվեց 1993 թվականի դեկտեբերի 30-ին: 2003 թվականի մայիսից ՍԴԾ-ն անցավ ԱԴԾ-ի ղեկավարության տակ և կոչվեց Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ ծառայություն:
Թուրքիայի (330 կմ) և Իրանի (45 կմ) հետ Հայաստանի պետական սահմանի պահպանումն իրականացնում է Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ վարչությունը։ Հայաստանում Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ վարչության մեջ մտնում են չորս սահմանապահ ջոկատներ, որոնք տեղակայված են Գյումրիում, Արմավիրում, Արտաշատում և Մեղրիում, ինչպես նաև առանձին հսկիչ անցակետեր Երևանի «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայանում։
