XVI դարի կեսին գիտնական վանական Բենցոնին Իսպանիայի թագավորին զեկույց ներկայացրեց՝ հեղուկ շոկոլադի օգտակար հատկությունների մասին։ Զեկույցը գաղտնի պահվեց, իսկ շոկոլադը հայտարարվեց պետական գաղտնիք (զանգվածային ոչնչացման զենքի ստեղծմանը դեռ շատ կար)։
Երկար ժամանակ այն հասանելի էր միայն հարուստներին․ արտադրության գործընթացը բարդ էր, բաղադրիչները՝ թանկ: Եվ միայն XIX դարի վերջին հրուշակագործները կարողացան ժամանակակից շոկոլադի պատրաստման ձևը գտնել։ Իսկ XX դարի հենց սկզբին կակաոյի և շաքարավազի կտրուկ էժանացումն այդ մթեքրը դարձեց բոլորի համար հասանելի ։ Սկզբում այն գովազդվում էր որպես «արքաների ուտելիք», իսկ հետո իր հաղթական երթը սկսեց աշխարհով մեկ։
Շվեյցարիայում շոկոլադ սկսեցին արտադրել 1674 թվականից, Վեվե փորքրիկ քաղաքում (հիմա այստեղ գտնվում է «Nestlé» ընկերության գլխավոր գրասենյակը՝ սննդամթերքի արտադրությամբ զբաղվող աշխարհի ամենախոշոր կոնցեռներից մեկը)։ Ո՞րն է բրենդային շվեցարական քաղցրավենիքի հաջողության գաղտնիքը։ Գաղտնիք չկա․ հայտնի ալպիական մարգագետիները, բարձրագույն որակի կաթը, անթերի տեխնոլոգիաները։ Նույն այդ պայմանները կան մեր Զանգեզուրում, որտեղ ժամանակաին արտադրում էին շվեցարական շոկոլադ, որը միջազգային մրցույթներում տասնյակ որսկե մեդալներ էր ստանում։ Շվեյցարիան վաղուց ռեկորդակիր է՝ շոկոլադի արտադրման և սպառման ծավալներով։ Շվեյցարացին տարին միջինը տասներկու կիլոգրամ շոկոլադ է օգտագործում։
Դրա սպասռման մեջ հատուկ ներդրում ունի (մեր սուբյեկտիվ կարծիքով) Լոզանը, որտեղ Avenue d Ouchy 15 հասցեով պատրաստոում ու տեղում վաճառում են, ըստ իս, լավագույն շոկոլադը։ Սեփական արտադրությամբ հանդես եկող խանութը պատկանում է Դեն Դյուրիգին, որը հնատոհմ հրուշակագործ է, և քսան տարի առաջ այս քաղցր տնտեսությունը ժառանգություն է ստացել հորից։ Իսկ տասներեք տարի առաջ շվեյցարացի Դյուրիգը հանդիպել էր հայուհի Հասմիկին, և նրանք ամուսնացել են։
Հասմիկ Քալաշյանը Երևանից է (ապրում էր հարևանությամբ, ինձ շատ լավ ծանոթ տանը՝ Մաշտոցի պողոտայի և Պուշկինի փողոցի խաչեմրուկում), սովորում էր Երևանի պետական համալսարնի բանասիրական ֆակուլտետում, շարունակեց ուսումը Վաշինգտոնում, պաշտպանեց թեքնածուական ատենախոսությունը։ Հետո հանդիպեց Դենին, ամուսնացան։
Ամուսիններն այցելում են Երևան, լինում են Մոսկվայում։ Հարցնել Հասմիկին՝ որտեղ է նրան ավելի շատ դուր գալիս, անիմաստ է, ամեն ինչ պարզ է։
— Մոսկվան լավ քաղաք է, — նույն հարցին ի պատասխան քաղաքավարի ժպտում է Դենը, — բայց Երևանը․․․Եվ հետո, ձեր ծիրանները․․., — նրա մեջ արթնանում է պրոֆեսիոնալ հրուշակագործը։
Այստեղ «Բելոչկա», «Կառա-Կում» և երջանկահիշատակ Հրանտ Վարդանյանի «Գրանդ Քենդիի» այլ գլուխգործոցենրի պրոֆեսիոնալ սպառողի մոտ հարց է առաջանում ․ ինչո՞վ են մեր քաղցրավենիքները պակաս։
Ամուսիններին դուր է գալիս Շվեյցարիայում ապրել։ Նրանք որդի ունեն։ Ծնողները չգիտեն՝ կցանկանա նա շարունակել հոր շոկոլադային կարիերան, թե կգնա մոր հետքերով և կզբաղվի բանասիրությամբ, կամ բոլորովին այլ բան կնախընտրի։ Թեև շոկոլադային ուղղությունը Դեն Դյուրինգի ընտանիքում փաստացի հաղթել է բանասիրականին։
Ահա և ողջ պատմությունը։ Որոշեցի ընթերցողին առաջարկել ևս մի պատմություն իմ աննուղելի սովորությունից՝ փնտրել ու գտնել արտերկրում հայի և զարմանալ նրա հաջողություններով։ Թեև զարմանալի կլինի, եթե չհանդիպես։ Եվ ինչու՞ Շվեյցարիան պետք է այդ հարցում բացառություն լիներ։
