Լիլիթ Սոխակյան, Sputnik.
Գալուստ Գյուլբենկյանի հիմնադրամը 60 տարվա ընթացքում փորձել է հետևել Պորտուգալիայի և մյուս երկրների, այդ թվում և հայկական սփյուռքի ժամանակակից խնդիրներին և դրանց հետ համաձայնացնել իր ծրագրերը, կրթաթոշակները և ֆինանսական օգնությունները: Արվեստաբան Լիլիթ Սոխակյանն այցելել է Հիմնադրամ և փոխտնօրեն Նունո Վասալլո է Սիլվայի հետ զրուցել հիմնադրամի ստեղծման, կոլեկցիոների նախասիրությունների, հավաքածուի եզակիության և թանգարանի ապագա ծրագրերի մասին:
— Պարոն Նունո, այսօր մենք տեսնում ենք Գյուլբենկյանի երազանքի փայլուն մարմնացումը` այս հրաշք հիմնադրամը: Ստեղծման ճանապարհին եղա՞ն դժվարություններ:
— Սկզբում հարկավոր էր լուծել մի շարք նուրբ հարցեր: Երբ Գալուստ Գյուլբենկյանը մահացավ, հավաքածուն սփռված էր ամբողջ աշխարհով` իր փարիզյան տանը, լոնդոնյան գրասենյակում, Վաշինգտոնի ազգային պատկերասրահում և Պորտուգալիայում: Հոգաբարձուների խորհրդի առաջնային խնդիրն էր համախմբել բոլոր արվեստանմուշներն այստեղ` Լիսաբոնում: Պետք եղան երկար և դժվարին դիվանագիտական բանակցություններ, որոնք արդյունքում դրանք ավարտվեցին հաջողությամբ: Մեր նպատակն է այս օջախի ներսում միշտ վառ պահել Գյուլբենկյանի հիշատակը` իհարկե առաջին հերթին լավագույնս ցուցադրելով իր հավաքածուն:
- Ինչպե՞ ս էր Գյուլբենկյանն ընտրում արվեստանմուշները. իր անձնական ճաշակով, թե՞ հետևելով ժամանակի թելադրանքին:
— Արվեստանմուշները ընտրվում էին խորհրդատուների օգնությամբ, մեր արխիվներում պահպանված են նամակագրություններ: Միաժամանակ հիմնադրամի գրադարանում կա արվեստի գրքերի հարուստ հավաքածու` պարունակող Գյուլբենկյանի կողմից արված բազմաթիվ նոթեր, ինչն իհարկե վկայում է կոլեկցիոների բարձր կրթվածության և ճաշակի մասին: Առհասարակ, նա գնում էր արվեստանմուշներ, որոնք էսթեթիկ հաճույք էին պարգևում իր աչքին և հոգուն, թեպետ և միշտ համոզված էր, որ իր հավաքածուն մի օր ցուցադրվելու է մեծ հանրության առջև:
Գալուստ Գյուլբենկյանի ոսկե կանոնն էր գնել նմուշներ, որոնք կատարյալ վիճակում էին և վերականգնման կարիք չունեին: Գյուլբենկյանի արխիվներում պահպանված է նմուշների գնման մասին ամբողջական տեղեկատվությունը: Պատկերացրեք, որ մենք չենք փոխել նույնիսկ ինվենտար համարը, այն նույնն է, ինչ դրվել է տարիներ առաջ Գյուլբենկյանի կողմից:
- Արդյոք հայտնի՞ է, թե որն է եղել հավաքածուի առաջին արվեստանմուշը:
— Երիտասարդ տարիներից և մինչև կյանքի վերջ Գյուլբենկյանը հավաքել է մետաղադրամներ: Արդյունքում հավաքածուն ունի 14ՕՕ բացառապես հունական մետաղադրամ: Պարոն Գյուլբենկյանն այն ընկալում էր որպես մանրանկարչական արվեստ: Նրան հատկապես հետաքրքրում էր դիմանկարի զարգացումը հելլենիստական արվեստում: Կարելի է ասել, որ առհասարակ հավաքածուի նմուշները մեծ չափսերի չեն: Այստեղ, թանգարանում, մենք դրանց տալիս ենք «թանկարժեք զարդի» որակավորում: Ողջ հավաքածուն կենտրոնացած է դետալների կատարելության վրա: Եվ բոլոր նմուշները համահունչ միասնության մեջ են:
- Կա՞ որևէ արվեստանմուշ, որին Գյուլբենկյանն առանձնահատուկ սիրով էր վերաբերում:
Գյուլբենկյանը շատ էր սիրում կանացի դիմանկարներ: Թանգարանում շրջում էր մի պատմություն, որն արդեն չգիտեմ ճիշտ է, թե ոչ. ասում էին, որ Գյուլբենկյանն ամեն օր հինգ րոպե անցկացնում էր` հմայլվելով Ռուբենսի «Հելեն Ֆոուրմենի դիմանկարով»: Ի դեպ, կտավը ժամանակին պատկանել է ռուսաց Եկատերինա 2-րդ թագուհու հավաքածուին: Սիրված աշխատանքների շարքից էր նաև Դոմենիկո Գիրլանդայոյի «Երիտասարդ կնոջ դիմանկարը»: Բայց իհարկե, Գյուլբենկյանն իր հավաքածուի ամեն նմուշ սիրում էր յուրովի: Նա նրանց անվանում էր «դուստրեր», իսկ հայրը հավասար սիրում է իր բոլոր աղջիկներին (ծիծաղում է):
- Տարիներ առաջ Հիմնադրամին կից ստեղծվեց նաև մոդեռն արվեստի թանգարանը:
— Եվ դա շատ կարևոր իրադարձություն էր: Այն բացվեց 1983 թվականին Գյուլբենկյան հիմնադրամի ջանքերով և մեծ դեր ունեցավ պորտուգալացի ժամանակակից արվեստագետների կյանքում:
Այս տարի տեղի ունեցավ փոփոխություն. միավորվեցին երկու թանգարանների աշխատանքային թիմերը` հիմնականում կոնսերվատորներն ու ռեստավրատորները: Այս քայլով մենք նպատակ ունենք կազմակերպել հնարավորինս շատ միասնական ցուցահանդեսներ` զուգահեռներ տանելով կոլեկցիոների հավաքածուի և մոդեռն թանգարանի նմուշների միջև:
- Հավաքածուն հարստացվու՞մ է նոր արվեստանմուշներով:
— Մենք գնում ենք նոր նմուշներ այն եզակի դեպքում, եթե գտնում ենք, որ աշխատանքը չափազանց կարևոր է հավաքածուի հարստացման համար: Դա կարող է լինել, օրինակ Լալիկի դեպքում: Ի դեպ, Լալիկը թերևս միակ ժամանակակից արվեստագետն է հավաքածուի մեջ: Փոխարենը գնվում են նմուշներ` մոդեռն արվեստի հավաքածուն ընդարձակելու համար:
- Ինպե՞ս էր Գյուլբենկյանը վերաբերվում ժամանակակից արվեստին:
— Կարծում եմ, նա կողմ էր այն ամենին, ինչ ներդաշնակության մեջ էր մտնում իր հավաքածուի հետ: Երևի նկատեցիք՝ հիմնադրամը շրջապատված է գեղեցիկ այգիով և կանաչապատ տարածքներով: Սակայն այգում շատ ծաղիկներ չկան, քանզի իրական ծաղիկները ցուցադրվում են թանգարանի ներսում:
- Ի՞նչն է դարձնում հիմնադրամն այսքան եզակի:
— Իմ սերնդակիցների, ապա նաև երիտասարդների համար Հիմնադրամի բացումը մեծ դեր ունեցավ: Ես ութ տարեկան երեխա էի, երբ Հիմնադրամը բացվեց, և այն հիմնովին փոխեց իմ արտիստիկ կրթվածությունը` իր բացառիկ ցուցահանդեսներով, միջոցառումներով, համերգներով և թատերական ներկայացումներով: Մեր երկրում նմանատիպ օրինակներ քիչ կան: Իմ անձնական կարծիքով, հիմնադրամը եզակի է դարձնում իր առաքելությունը, մեր հիմնադրողի մեծահոգությունն ու նվիրվածությունը: Հավաքածուն պարզապես ճառագայթում է երջանկությամբ:
Հարցազրույցի բնագիր լեզուներն են անգլերենն ու ֆրանսերենը։
