ԵՐԵՎԱՆ, 22 հունվարի — Sputnik, Լիլիթ Հարությունյան. Թեև մենք սովոր ենք տեսնել ագլիացի ռոմանտիկ բանաստեղծ Ջորջ Գորդոն Բայրոնին մռայլ ռոմանտիզմի փառապսակով, բայց նա ոչ միայն կենսուրախ, այլ նաև ըմբոստ և կրակոտ մարդ էր: Երբեմն զվարճալի քայլերի էր դիմում:
Լորդի ժամանակակիցներից մեկը գրել է. «Այդ անսովոր մարդն անընդհատ տարված էր ինչ-որ կրքով, իսկ երբ նրա մեջ արթնանում էր հանճարը, ամեն ինչ մոռանում էր, բանաստեղծը թռչում էր երկինք և մեզ էլ տանում էր իր հետևից»:
Չնայած նրան, որ Ջորջը մանկուց մի քիչ կաղում էր, նա ջանասիրաբար զբաղվում էր թիավարությամբ, ձիավարությամբ, լողով: Իր առաջին ճանապարհորդության ընթացքում նա լողալով անցել է Դարդանելի նեղուցը, որից հետո իտալացի ընկերները նրան անվանել են անգլիացի ձուկ: Հետագայում Բայրոնը շատ է հպարտացել իր արարքով:
Բանաստեղծը մանկուց աչքի էր ընկնում իր դատողությունների յուրահատկությամբ: Ուսման ժամանակ նրան արգելել են շանն իր հետ տանել քոլեջ, բայց տղան չի հանձնվել: Ուշադիր ուսումնասիրելով կանոնները և նկատելով, որ արջերի վերաբերյալ արգելք չի սահմանվել՝ նա իր հետ նաև արջի քոթոթ է տարել: Ղեկավարությունը ստիպված է եղել ներս թողնել կենդանուն:
Հենց ըմբոստ ոգին է ստիպել Բայրոնին մեկնել Հունաստան և միանալ թուրք նվաճողների դեմ ապստամբությանը՝ սեփական միջոցներով զինելով պաշտպանների ջոկատը: Հենց դա էլ դարձել է բանաստեղծի մահվան պատճառը. արշավներից մեկի ժամանակ նա վարակվել է մալարիայով և վախճանվել 36 տարեկան հասակում: Այդ ժամանակներից Բայրոնը համարվում է Հունաստանի ազգային հերոս:
Բայրոնը և Մխիթարյանը միաբանությունը. ինչից է սկսվել ամեն ինչ
1816թ-ին Ջորդ Գորդոն Բայրոնը մեկնել է Սուրբ Ղազար կղզի՝ հոգնելով Վենետիկի աշխարհիկ բուռն կյանքից:
«Զբաղվելու համար ես ամեն օր հայկական միաբանությունում ուսումնասիրում եմ հայոց լեզուն: Հասկացա, որ պետք է ուղեղս ինչ-որ բարդ բանով զբաղեցնեմ, ահա և ընտրեցի ամենաբարդը և ստիպեցի ինձ կենտրոնանալ: Ճոխ է հայոց լեզուն, և առատորեն կվարձատրվի նա, ով կուսումնասիրի այն: Ես փորձում եմ, իմ փորձն առաջ է ընթանում», — գրել է բանաստեղծն իր նամակներից մեկում:
Զուտ հետաքրքրությունից դրդրված ժամանելով կղզի՝ Բայրոնը գրել է. «Ինձ վրա հավանաբար մյուս ճանապարհորդների նման մեծ տպավորություն է գործել Սուրբ Ղազարի համայնքը, որն իր մեջ միավորում է վանական հաստատության առավելությունները՝ դուրս մղելով բոլոր արատները»:
Մի քանի տասնամյակ անց աշխարհահռչակ հայ ծովանկարիչ Հովհաննես Այվազովսկին այդ թեմայով նկար է ստեղծում, որը կոչվում է «Բայրոնի այցը Մխիթարյաններին Ս. Ղազար կղզում»:
Վեց ամսվա ընթացքում ուսումնասիրելով գրաբարը՝ հայր Հարությունի՝ միաբանության անդամներից մեկի հետ, բանաստեղծը ստեղծում է «Անգլերենի և հայերենի քերականությունը»:
Բայրոնի հետևյալ արտահայտությունը հայոց լեզվի մասին հիրավի նշանավոր է դարձել. «Ես սովորել եմ հայերի լեզուն, որպեսզի հասկանամ՝ ինչ լեզվով են խոսել աստվածները, քանզի հայոց լեզուն աստվածների լեզու է… Եվ Հայաստանն աստվածների հայրենիք է, աստվածներն էլ ծնունդով Արարատյան դաշտից են»:
Ի նշան երախտագիտության՝ Հայաստանում տեղադրվել է մեծ բանաստեղծի հուշարձանը, Երևանում նրա անունով փողոց կա, իսկ Գյումրիում՝ դպրոց: Կարելի է ասել՝ Հայասանի և Բայրոնի միջև ընկերությունը շարունակվում է մինչ հիմա:
Նրա հետնորդը՝ լորդ Ռոբին Բայրոնը, մի քանի տարի առաջ այցելել էր Հայաստան, մասնակցել «Երևան՝ գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք 2012» միջոցառումներին, այցելել Բայրոնի անվան դպրոց և հանդիպել Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների և դասախոսների հետ:
