Սիրո կամուրջն՝ Ամալյա կայսրուհու պատվին

Sputnik, Ամալյա Պապյան

Սկզբում Բավարիայի արքայադուստր (ի դեպ՝ նրա կյանքի անհոգ տարիներն էին), ապա Ֆրանց Յոզեֆ I-ի կին, Ավստրիայի կայսրուհի և վերջապես Հունգարիայի թագուհի: Ինչպես բոլոր ժամանակներում, այն ժամանակ ևս երկրի ղեկավարներին ընդունված չէր սիրել, միշտ լինում են պատճառներ դժգոհությունների համար, սակայն Սիսիին սիրում էին բոլորը՝ մեղմ, կանացի, բայց և ազատասեր ու կամակոր մի աղջնակի, որն ամուսնացավ 15 տարեկանում:

Սիսի նրան ավանում էին հայրական ընտանիքում և ընկերները, ապա բոլոր նրանք, ովքեր սիրում էին նրան: Սիսին ամուսնացավ պատահական հանդիպման արդյունքում: Նախատեսված էր, որ Ֆրանց Յոզեֆը պիտի կնության առնի Էլիզաբեթի ավագ քրոջը, սակայն…դա սեր էր առաջին հայացքից: Իր կյանքում առաջին անգամ Ֆրանցը հակաճառեց մորը, ասելով՝ «Կամ Էլիզաբեթը, կամ ոչ ոք»: Ուղիղ մեկ ամիս անց սիրահարների վարդաթերթիկներով ողողված նավակը սլանում էր Դունայ գետով՝ Բավարիայից Վիենա տանելով երիտասարդ, ես կասեի՝ դեռահաս հարսնացուին: Չհավատալով սեփական երջանկությանը, Ֆրանցը խոստովանում է. «Ես սիրահարվել եմ սպայի նման և երջանիկ եմ ինչպես աստվածը»:

Ամուսնության արդեն հաջորդ օր սկսվում են Սիսիի համար դաժան օրեր: Սոֆիա թագուհին մեծ թերություն է համարում երիտասարդ կնոջ անմիջականությունը, վատ սովորություն՝ ձի սիրելը և ձիավարման վարպետ լինելը, նախատինքի առիթ է դառնում նաև հատուկ Սիսիի համար պատրաստված սպորտային դահլիճը պալատում:

Այդպես, գեղեցիկի և արժեքային համակարգի մշտական բախումները Սոֆիա թագուհու հետ՝ աստիճանաբար կենսուրախ Սիսին վերածեցին ինքնամփոփ կայսրուհու: Ամուսնության արդեն հաջորդ տարին ծնվում է Սիսիի առաջնեկը, սակայն ինչպես առաջնեկի, այնպես էլ մյուս երեխաների դաստիարակությանն ու խնամքին Սիսիին մասնակցել արգելվում է: Կայսրուհին իր երեխաներին տեսնում է սահմանված ժամերի և միայն սկեսուրի ներկայությամբ:

Բացառություն է լինում միայն մեկ դեպք, երբ նրան իրավունք է տրվում երեխաների հետ շրջագայելու: Հենց այդ ճանապարհորդության ժամանակ էլ մահանում է նրա դուստրերից մեկը: Տարիներ անց ինքնասպան է լինում միակ թագաժառանգ որդին:

Կայսրուհի Էլիզաբեթ Բավարացու կյանքը լի էր դժվարություններով ու դժբախտություններով, սակայն մինչև կյանքի վերջին օրը նա հետևում էր իր արտաքինին, մշտապես դիետա էր պահում: Նրա սննդակարգը նույնիսկ տարօրինակ էր, օրինակ` ճաշին կարող էր բավարարվել մեկ գավաթ կիսահում մսի հյութով կամ երկու հում ձու ուտելով: Մեծ ուշադրություն էր դարձնում կազմվածքին, Սիսիի գոտկատեղը նախանձելի բարակություն ուներ, իսկ դե, մինչև կրունկները հասնող, ալիքաձև վարսերի մասին խոսում են մինջև օրս:

Կայսրուհին սովորություն ուներ վարսերը լվանալ ձվով և կոնյակով, ինչն առանձնահատուկ փայլ էր տալիս առանց այդ էլ շքեղ վարսերին: Կայսրուհու նման սովորությունները և կլոր տարի շրջագայելու փաստը շատերը դիտարկում էին ցոփ կյանքի, անզուսպ և անկուշտ լինելու դրսևորում, և միայն քչերը գիտեին, որ Սիսին պարզապես փախչում էր տնից:

Թագավորական ուռճացված, հաճախ սին բարքերը և պալատական կնոջ կեցվածքը այդպես էլ նա չհանդուրժվեց: Հետաքրքիր է, որ ի ծնե ազնվական կինը, որը միշտ ապրել է շվայտ կյանքով, տանել չեր կարողանում պալատի կեղծավոր բարքերը:

Մահացավ կայսրուհին անհեթեթ կերպով. ինչ-որ իտալացի տեռորիստ ուղիղ սիրտը մտցրեց լավ սրած խարտոց: Սիսին իր կյանքի ընթացքում սովորել էր ցավ տանել, այն հարվածները, որոնք նա ստանում էր ճակատագրից, կայսրուհուն դարձրել էին կարծր: Լավ սրված խարտոցի ծակոցը սրտում, հավանաբար, ոչինչ էր ողբացող հոգու ցավի համեմատ, երբ մահացան նրա երեխաներից երկուսը:

Հավանաբար, սա էր պատճառը, որ Սիսին մահացու վիրավորում ունենալով՝ ապրեց ևս մեկ ժամ, ինքնուրույն բարձրացավ նավատորմ, գունատվեց և ընկավ՝ ասելով. «Ի՞նչ պատահեց ինձ»:

Մի քանի ուժգին հարված է տարել նաև Էլիզաբեթ կայսրուհու անունը կրող «Էրջեբետ» կամուրջը: Այն մի քանի անգամ ավերվել է, ապա կրկին կառուցվել: «Էրջեբետ» կամուրջը կառուցված է Դունայ գետի ամենանեղ հատվածում և չնայած դրան, կամրջի լայնությունը հնարավորություն է տալիս իր վրա ունենալ չորս ավտոուղի և երկու հետիոտնի համար նախատեսած մայթ:

«Էրջեբետի» երկարությունը 290 մետր է, այն իրար է կապում Բուդապեշտի աջ և ձախ ափերը: Ժամանակին կամրջի վրայով նույնիսկ տրամվայ էր անցնում: «Էրջեբետ» կամուրջը կառուցվել է էլիզավետ կայսրուհուն մեծարելու նպատակով:

Այնպիսի տեսքով, ինչպիսին մենք կամուրջը տեսնում ենք այսօր, ամենևին էլ այն չէ, ինչպիսին սիրո կամուրջը եղել է 20-դարի սկզբում՝ իր ստեղծման ժամանակ: Կամուրջը ավերվել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ: Կամրջի նախկին գեղեցկությունից պահպանվել են միայն բեկորներ և լուսանկարներ, որոնք այսօր պահվում են թանգարանում: Սակայն սիրո խորհրդանիշ համարվող կամուրջը չմոռացվեց, զգացվում էր նրա պակասը քաղաքում և հունգարացիների սրտում:

Այդպիսով, վճռվեց վերականգնել «Էրջեբետ» կամուրջը:

Հայտարարվեց միջազգային մրցույթ, որին մասնակցեց 50-ից ավելի նախագից ներկայացրած ճարարպետ՝ ամերիկացիներ, եվրապացիներ և մեկ ռուս: Մրցույթը միջազգային էր, հաղթողը՝ գերմանացի, սակայն նրա նախագիծը համարվեց չափազանց բարդ և թանկ: Գործը վստահվեց երկու հունգարացի ճարտարապետի, որոնք, սակայն, մրցույթին նույնիսկ չէին մասնակցել:

Տեղացի ճարտարապետները աշխատեցին մատչելի և հասարակ սկզբունքով, ինչը և դուր եկավ իշխանություններին: Կամուրջը կառուցեցին 6 տարվա ընթացքում, պարբերաբար ընդհատելով աշխատանքները, ապա կրկին վերսկսելով:

Վերջապես,1903թ. կամուրջը հանձնվեց շահագործման՝ անգամ չկռահելով, որ «Էրջեբետ» կամրջին վիճակված է կրկին ավերվել: 1945 թվականի ձմռանը, երբ ֆաշիստական բանակը գլխակորույս և լեղապատառ հետ էր նահանջում՝ անցնելով կամրջի վրայով, պայթեցրին այն՝ հետապնդումից ազատվելու համար:

Այդպես, Բուդապեշտը կրկին 15 տարի ապրեց առանց սիրո կամրջի: «Էրջեբետ» կամուրջը Բուդապեշտի միակ կամուրջն է, որն այդպես էլ չհաջողվեց վերականգնել՝ պահպանելով նախնական տեսքն ամբողջությամբ: Վերակառուցված կամուրջը ավելի լայն է և, միգուցե, ավելի ամուր, սակայն ոչ ավելի հմայիչ:

1903 թվականից մինչև 1926 թվականը «Էրջեբետ» կամուրջը համարվել է աշխարհի ամենամեծ շղթայաձև կամուրջը: Իսկ 2009 թվականին կամուրջը լուսավորվեց ճապոնացի մասնագետի կողմից, որի շնորհիվ կամուրջը ոչ միայն գեղեցիկ լուսավորում ունի գիշերային ժամերին, այլ նաև տոներին գունավորվում է Հունգարիայի դրոշի գույներով:

Իսկ 2005 թվականին պատմական կնոջ պատվին կառուցված կամուրջը մտավ պատմության մեջ: Ինչպես Սիսին էր սիրո և գեղեցկության խորհրդանիշ իր ժամանակների Եվրոպայում, այդպես էլ «Էրջեբեթ» կամուրջը Գինեսի գրքում գրանցվեց որպես սիրո կամուրջ: Այստեղ, այս կամրջի վրա միաժամանակ համբուրվեց 5875 սիրահար զույգ: Իհարկե, ռեկորդ սահմանվելու համար այս կամուրջը պատահական չէր ընտրվել, չէ՞ որ հարսանյաց սպիտակ զգեստի գաղափարն ու առաջին կրողը եղել է նա՝ Ամալիա Եվգենիա Էլիզաբեթ Բավարացին:

Ի դեպ, Ամալյա Եվգենիա Էլիզաբեթ Բավարացին և Նապոլեոն Բոնապարտը ծնվել են՝ բերանում ունենալով ատամ, հետևությունները թողնում եմ Ձեզ…