Նելլի Դանիելյան, Sputnik.
Այն, որ առաջին նախագահի ելույթները միշտ նման բուռն արձագանքի են արժանանում, թերևս արդեն օրինաչափություն է` անկախ նրանից` նոր բան ասվում է, թե ոչ:
Այս անգամ էլ, կարծես, թե ոչ մի նոր բան չի ասվել. ասվել է այն, ինչ Հայաստանում գիտեն բոլորը` սոցիալական վիճակը ծայրահեղ ծանր է, տնտեսություն չկա, ընտրությունները կեղծ են, արդարադատությունը չի գործում, ժողովրդավարությունն ու մարդու իրավունքները ոտնահարվում են, և այս ամենի ծնողը կոռուպցիան է, պետության ունեցվածքի անվերջանալի թալանը:
Ասվածին, կարծես թե, ավելացնելու բան չմնաց, բացի մի փոքրիկ հիշեցումից. Այս նուն կոռուպցիան, գուցե մի քիչ ավել կամ նվազ չափերով ու մի քիչ այլ դրսևորումներով Հայաստանում արմատավորվել է 90-ական թվականներից: Լևոն Տեր- Պետրոսյանին, իհարկե, ելույթից հետո այս մասին հիշեցնողներ եղան, քաղաքական դաշտում դրա պակասը չզգացվեց: Եղան նաև մարդիկ, որոնք առաջին նախագահի ելույթը որակեցին որպես «քաջ մարդու ելույթ»: Այս գնահատականի հեղինակ Նաիրա Զոհրաբյանը քաջություն է համարում այն, որ Տեր-Պետրոսյանն ասաց մտքեր, որոնց հետ հասարակության զգալի մասը համաձայն չէ:
Խոսքն, իհարկե, սոցիալ-տնտեսական հարցերի մասին չէ, այստեղ հակառակը` հասարակության նույն զգալի մասը միանգամայն համամիտ է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մատնանշած խնդիրների հետ, ընդ որում` նաև իշխանական շրջանակներում: Խոսքը շատ ավելի ցավոտ ու նուրբ հարցի մասին է, որը վերաբերում է Ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը:
Քննադատելով այս հարցում ներկայիս իշխանությունների վարած ապակառուցողական քաղաքականությունը` ՀԱԿ առաջնորդը հայտարարեց, որ Ղարաբաղի հարցի լուծման այլ տարբերակ, քան փուլայինը, գոյություն չունի։
«18 տարի առաջ ասում էիք՝ կա, հիմա ցույց տվեք: Գոյություն չունի: Այն, ինչ-որ դրված է հիմա սեղանին, նույն փուլային տարբերակն է: Այսօր բանակցությունների սեղանին, ըստ էության, դրված է կարգավորման փոխզիջումային նույն առաջարկը, ինչ 1997 թվականին»,- հայտարարեց Տեր-Պետրոսյանը` միաժամանակ բացատրելով, որ ըստ իր ներկայացրած բանակցային տարբերակի` որոշ տարածքների զիջման դիմաց Ղարաբաղին առաջարկվում է միջազգայնորեն ճանաչված միջանկյալ կարգավիճակ, իսկ շփման գծում տեղակայվելու են միջազգային խաղաղապահ ուժեր:
«Զիջում ես մի մասը, մյուս մասը կարողանում ես պահպանել: Ոչինչ չես զիջում, կորցնում ես ամեն ինչ: Մասը պահողները, փրկողները, հռչակվում են դավաճաններ: Ամեն ինչ կորցնողները կոչվում են հայրենասերներ»,- ասաց առաջին նախագահը:
Բացի այդ, հակամարտության լուծման բանալին, ըստ առաջին նախագահի, Մոսկվայի ձեռքում է, իսկ «Արևմուտքը, որի առաջնահերթությունների շարքում ղարաբաղյան կարգավորումը տեղ չի գրավում, ոչ միայն գիտակցում, այլև գնահատում է Ռուսաստանի առանձնահատուկ դերակատարությունն այդ հարցում»:
Լևոն Տեր-Պետրոսյանը սուր քննադատության ենթարկեց նոր կառավարության ծրագրում տեղ գտած և արդեն իսկ օրենքի տեսք ստացած «ազգ-բանակ» գաղափարը՝ այն որակելով ձախորդ, չմտածված ու վտանգավոր ծրագիր, որի միակ արդյունքը լինելու է արտագաղթի խթանումը: Նրա խոսքով, «ազգ-բանակ»-ը ստատուս-քվոյի պահպանման նույն ռազմավարությունն է՝ այլ փաթեթավորմամբ, մինչդեռ «ազգովի ֆիդայի դառնալու կարիք չկա», քանի որ այս գաղափարը, ՀԱԿ առաջնորդի համոզմամբ, Հայաստանում կիրառելի չէ, որովհետև մեր երկիրը չունի անհրաժեշտ մարդկային և նյութական ռեսուրսներ:
Այս գնահատականի պաշտոնական պատասխանը մի քանի օր ուշացած, բայց հնչեց երեկ երեկոյան, օդանավակայանից: Պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանը գործուղման մեկնելուց առաջ 3 հեռուստաընկերությունների տեսախցիկների դիմաց հայտարարեց. ««Ազգ-բանակ» գաղափարախոսությունը պետության ռազմականացման հետ կապ չունի, այն հասարակության և զինված ուժերի սերտ համագործակցության մասին է»:
Վիգեն Սարգսյանին զարմացրել ու զայրացրել էր նաև Լևոն Տեր-Պետրոսյանի` Ադրբեջանի նախագահին տրված գնահատականը: Նախկին նախագահն իր ելույթում գովեստի խոսքեր էր շռայլել Իլհամ Ալիևի հասցեին` նրան կոչելով «ռացիոնալ մտածող պետական գործիչ, որն ընդունակ է համաչափ քայլ կատարել խաղաղության հաստատման ուղղությամբ»: Ի պատասխան, պաշտպանության նախարարը նշել է. «Մարդուն, որը հայությանը համարում է Ադրբեջանի թշնամի, իսկ Երևանը պատմական ադրբեջանական տարածք, նրան տալ այդպիսի բնորոշումներ, շեղում է իրականությունից»:
Իլհամ Ալիևին արված կոմպլիմենտը, թերևս, ամենից շատ է զայրացրել հայ հասարակությանը` հատկապես, որ այս խոսքերը հնչում են ապրիլյան պատերազմից ընդամենը ամիսներ անց, երբ պատերազմի ողջ սարսափը վերապրած թալիշցին դեռ չի վերադարձել իր քանդված օջախը: Իսկ գուցե, ըստ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, տասնյակ հայորդիների մահվան, նրանց ընտանիքների ողբերգության պատճառ դարձած այս պատերազմը ևս «ռացիոնալ մտածող գործչի» «խաղաղության հաստատման ուղղությամբ» կատարած «համաչափ քայլերից» մե՞կն է:
Հ.Գ. «Ինքնախաբեությամբ չզբաղվենք և զուր պատրանքներ չփայփայենք՝ Ղարաբաղի անկախության հարցում մենք դաշնակիցներ չունենք։ Ոչ ոք մեր փոխարեն չի լուծելու առկա կնճիռը։ Մենք ենք լուծելու, և լուծելու ենք մեր ուժերի ներածի չափով»,- այս խոսքերով էր Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ավարտել 1997թ-ի նոյեմբերի 1-ին հրապարակած իր «Պատերազմ, թե՞ խաղաղություն․ լրջանալու պահը» պատմական հոդվածը: Այս հոդվածից 3 ամիս անց` 1998թ-ի փետրվարի 3-ին առաջին նախագահը հայտարարեց իր հրաժարականի մասին` հայաստանցիների ներողամտությունը հայցելով չարածի ու սխալների համար:
Այսօր, 20 տարի անց Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նոր ելույթը վկայում է` ԼՂ հիմնահարցի ու դրա լուծման շուրջ առաջին նախագահի դիրքորոշումը նույնն է` որոշ քաղաքական երանգներով ու նոր ինտրիգներով համեմված:
