ԵՐԵՎԱՆ, 5 նոյեմբերի — Sputnik, Դավիթ Գալստյան. Ատոմակայանի երկրորդ էներգաբլոկը վերագործարկվեց էներգետիկ սուր ճգնաժամի պայմաններում: ՀԱԷԿ-ի միջուկային անվտանգության բաժնի պետի տեղակալ Սոս Սարգսյանը Sputnik Արմենիային պատմեց վերագործարկման մանրամասները:
Հայկական ԱԷԿ-ը գտնվում է Արարատյան դաշտավայրում, Երևանից 28 կմ դեպի արևմուտք: ՀԱԷԿ-ը երկու էներգաբլոկ ունի, որոնք կառուցվել են ВВЭР-440 տեսակի երկու սեյսմիկ ռեակտորների հիման վրա: Առաջին էներգաբլոկը շահագործման հանձնվեց 1976 թվականի դեկտեմբերի 22-ին, երկրորդը` 1980 թվականի հունվարի 5-ին:
1983 թվականին, ՀԱԷԿ-ի երկրորդ հերթի նախագծի հաստատումից հետո, սկսվեցին երրորդ և չորրորդ էներգաբլոկերի կառուցման աշխատանքները, սակայն 1986 թվականի չեռնոբիլյան ԱԷԿ-ի վթարից հետո շինարարությունը դադարեցվեց:
1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ին ժամը 11-անց 41 րոպեին Հայաստանի հյուսիսային շրջանում ավելի քան 7 բալանոց երկրաշարժ գրանցվեց, որը շուրջ 26 հազար մարդու կյանք խլեց: Ու թեև ատոմակայանն ամբողջությամբ պահպանեց իր աշխատունակությունը, այնուհանդերձ որոշում կայացվեց կանգնեցնել էներգաբլոկերի աշխատանքը: Մինչ այդ, ՀԱԷԿ-ը 48 446 մլն կվ/ժ էլեկտրաէներգիա էր արտադրում:
Ներկա պահին աշխատում է ատոմակայանի երկրորդ էներգաբլոկը, որը վերագործարկվել է 1995 թվականի նոյեմբերի 5-ին: Այն արտադրում է հանրապետությունում սպառվող էլեկտրաէներգիայի 40 տոկոսը:
Այն վերագործարկելու մասին որոշումը կայացվեց տնտեսական բարդ պայմաններում: 1993 թվականին երկիրը մի շարք այլ խնդիրների հետ մեկտեղ էլեկտրականության սուր պակաս ուներ:
«Ավագ սերունդը հիշում է, թե ինչ վիճակում էր էլեկտրականության հարցը, հոսանք տալիս էին օրական երկու ժամ, գազատարներ էին պայթում», — հիշում է Սարգսյանը:
Նա ատոմակայանում սկսել է աշխատել 1985 թվականից: Աշխատանքից ազատվել է, երբ կայանը կանգնեցվել է, սակայն վերադարձել է 1993 թվականին՝ երկրորդ բլոկի վերագործարկման որոշումից հետո:
Նրա խոսքով` ԱԷԿ-ի գործարկման հետ կապված դժվարությունները շատ էին, քանի որ պարապուրդի հետևանքով շատ համակարգեր շարքից դուրս էին եկել, վերանորոգման կարիք էր զգացվում, և դրա համար որոշվեց վառելիքը փոխել:
«Տխուր տնտեսական իրավիճակը մեծ ներդրումներ էր պահանջում: Ռուսաստանը մեզ վարկ տրամադրեց, և մենք կարողացանք վերագործարկել կայանը», — ասաց Սարգսյանը:
Այն հարցին, թե արդյոք դժվա՞ր չէր վերագործարկել ռեակտորը երկար չաշխատելուց հետո, նա բացասական պատասխան տվեց. տեխնիկան ծանոթ էր, նաև՝ հուսալի: Բոլոր համակարգերը, սարքերը խստորեն ստուգվում էին, որոշներն էլ՝ արդիականացվում:
Անկախ Չեռնոբիլում տեղի ունեցած ողբերգությունից, մեր ատոմակայանի աշխատակիցները մտավախություն չունեին, քանի որ, Սարգսյանի խոսքով,
Հայաստանում բոլորովին այլ կարգի ռեակտոր էր դրված, որի առանձնահատկությունները հաշվի առնելով՝ Հայաստանում կարող էր Թրի-Մայլ-Այլենդի (Միջուկային էներգետիկայի պատմության մեջ ամենախոշար վթարը, որը տեղի է ունեցել 1979 թվականի մարտի 28-ին ԱՄՆ Փենսիլվանիա նահանգի ատոմակայանում) նման վթար տեղի ունենար, սակայն այդ փորձը թույլ տվեց անել ամեն ինչ նման արտակարգ իրավիճակից խուսափելու ու կանխելու համար:
Ատոմային ռեակտորի գործարկումից հետո հզորությունն այդպես էլ չհասավ 100%-ի: 90-ականներին այդ քանակի էլեկտրաէներգիայի կարիք չկար, և մինչև հիմա հզորությունը 92% է կազմում:
2014 թվականի մարտին Հայաստանի կառավարությունը որոշում կայացրեց մինչև 2026 թվականը երկարացնել հայկական ԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետը` նոր միջուկային էներգաբլոկի կառուցման ձգձգման պատճառով։ ՀԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետի երկարացումը կիրականացվի 270 մլն դոլարի ռուսական պետական արտահանման վարկի և 30 մլն դոլարի դրամաշնորհի հաշվին։ Մեծամոր քաղաքի մոտ գործող ատոմային էլեկտրակայանը միակն է տարածաշրջանում։ Ներկա պահին աշխատում է միայն երկրորդ բլոկը` 407,5 ՄՎտ հզորությամբ։Նախատեսվում է, որ Մեծամորի ատոմակայանի շահագործման ժամկետի երկարաձգումը ևս 10 տարով կսկսվի 2017 թվականի գարնանը:
