ԵՐԵՎԱՆ, 2 նոյեմբերի — Sputnik, Դավիթ Գալստյան. Ողջ աշխարհում լրագրողները ենթարկվում են բռնության և հարձակումների ոչ միայն անհատների, այլ նաև պետական կառույցների կողմից։ Հայաստանը բացառություն չէ։
ՄԱԿ-ի Գլխավոր վեհաժողովը 2013թ-ի նոյեմբերի 2-ը հռչակել է լրագրողների դեմ կատարված հանցագործությունների անպատժելիությանը վերջ տալու միջազգային օր` ի հիշատակ Մալիում երկու ֆրանսիացի թղթակցի սպանության։
Իրավիճակը Հայաստանում
ժբախտաբար, լրագրողներին դեմ հանցագործությունները չեն սահմանափակվում Աֆրիկայով, դրանք տեղ են գտնում ողջ աշխարհում, այդ թվում` Հայաստանում։ Անկախություն ձեռք բերելուց հետո հանրապետությունում ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչների նկատմամբ գրանցվել են բռնության դեպքեր։
Լրագրողների վրա առավել աղմկահարույց հարձակումներից մեկը դարձել է 2002թ.-ին հանրային հեռուստառադիոընկերության նախագահ Տիգրան Նաղդալյանի սպանությունը։ Այդ գործով դատը շատ հարցեր է հարուցել, առավել ևս, որ նրա անունը շրջանառվել է 1999թ.-ին Հայաստանի Խորհրդարանի անդամներին գնդակահարելու մասին գործում։
Այլ դեպքերի շարքում կարելի է առանձնացնել նաև հայտնի լրագրող Մարկ Գրիգորյանի վրա հարձակումը. ինչ-որ մեկը նռնակ է նետել նրա ոտքերի տակ, որի հետևանքով նա ծանր վիրավորվել է։ Անվանի լրագրող Էդիկ Բաղդասարյանի վրա հարձակվել են երեք անհայտ անձինք, որի հետևանքով նա ուղեղի ցնցում է ստացել։ Բարեբախտաբար, երկու լրագրողներն էլ ողջ են մնացել։
Տարբեր տարիներին հարձակում են գործել «Չորրորդ իշխանություն» թերթի լրագրող Մհեր Ղալեչյանի, «Օր» թերթի գլխավոր խմբագիր Գայանե Մուքոյանի և նույն թերթի տնօրեն Ռաֆայել Հովակիմյանի, «Իրավունք» թերթի գլխավոր խմբագիր Հովհաննես Գալաջյանի, «Հայկական ժամանակ» թերթի լրագրողներ Հայկ Գևորգյանի և Ավետիս Բաբաջանյանի, ռուսական Առաջին ալիքի օպերատոր Լևոն Գրիգորյանի, «Ֆոտոլուր» գործակալության ֆոտոլրագրող Մխիթար Խաչատրյանի և «Առավոտ» թերթի լրագրող Աննա Իսրայելյանի վրա։
Միշտ չէ, որ լրագրողների դեմ բռնություն են գործում անհայտ անձինք։ Հաճախ նրանք լինում են իրավապահ մարմինների կամ այլ ուժային կառույցների ներկայացուցիչներ։ Այդ դեպքերում հանցագործությունները մեծ դժվարությամբ են «բացահայտվում»։
Հայ լրագրողների նկատմամբ բռնության վերջին նման դեպքերը գրանցվել են Բաղրամյան պողոտայում բողոքի ակցիայի (2015թ-ի հունիսի 23) և ՊՊԾ գունդը գրավողների աջակցության ցույցը ցրելու ժամանակ (2016թ-ի հուլիսի 29)։
Այդ իրադարձությունների հետևանքով լրագրողների մասնագիտական օրինական գործունեությունը խոչընդոտելու մեջ մեղադրվել է մի քանի ոստիկան, սակայն մինչև հիմա ոչ մի գործ չի հասել դատավճռի։
Թվարկածը բոլոր լրագրողների դեմ բռնությունների ամբողջական պատկերը չէ, որ եղել է Հայաստանում, դրանք ավելի շատ են։ Սակայն ներկայացված հանցագործությունների մասին համեստ ցուցակից շատ բան չի բացահայտվել։ Ոսւտի զարմանալի չէ, որ Freedom House-ի զեկույցի համաձայն, Հայաստանը ԶԼՄ-ների ազատության վարկանիշում 199 երկրների շարքում զբաղեցնում է 139-րդ տեղը։
Համաշխարհային միտումներ
ՄԱԿ-ի տվյալներով` վերջին տասնամյակում սպանվել է ավելի քան 800 լրագրող` տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին հասարակությանն իրազեկելու համար։ 2015թ.-ին սպանվել է ԶԼՄ-ների 115 ներկայացուցիչ։ 2012թ.-ից հետո, երբ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի տվյալներով` սպանվել է 124 լրագրող, 2015թ.-ը երկրորդ «ամենարյունալի» տարին է։ 2014թ-ին սպանվել է 98 լրագրող։
Այդ փաստերը չեն ներառում շատ ավելի մեծ թվով այն լրագրողներին, որոնք ամեն օր տուժում են հարձակումների, կտտանքների, անհետացումների, կամայական ձերբակալության, ահաբեկումների և հետապնդումների հետևանքով՝ ինչպես զինված հակամարտությունների պայմաններում, այնպես էլ խաղաղ ժամանակ։ Բացի այդ, առկա են հատուկ ռիսկեր, որոնց հետ բախվում են կին լրագրողները՝ ներառյալ սեռական բնույթի հարձակումները։
