Արման Վանեսքեհյան, Sputnik.
Տեղեկությունը, որ Իրանի գազի ազգային NIGEC ընկերությունը մտադիր է եռակի ավելացնել Հայաստան մատակարարվող գազի ծավալը, կարող է զարմացնել միայն նրանց, ովքեր բացարձակապես չեն հետևում երկու երկրների միջև տնտեսական հարաբերությունների զարգացմանը: Մասնավորապես` էներգետիկայի ոլորտում:
Թվում էր, թե միջազգային պատժամիջոցների չեղարկումից հետո պաշտոնական Թեհրանը վերջապես հնարավորություն է ստացել դուրս գալ էներգակիրների միջազգային շուկա, և անպայման ռուսական մենաշնորհային «Գազպրոմին» մրցակից է դառնալու, այդպես առաջին հայացքից կարող էր թվալ միայն բանից անտեղյակ մարդուն:
Հայաստանը, վերջին հաշվով, որպես հաճախորդ, գազի հսկաների համար այնքան էլ խոշոր չէ: Այստեղ գազի սպառման ծավալներն այնքան էլ մեծ չեն: Համենայն դեպս, դա ակնհայտորեն բավարար չէ, որ երկու երկրները` գազի արտահանման համաշխարհային առաջատարները, կառչեն գնորդից ու սպառողից` փորձելով նրան միմյանցից խլել։
Միևնույն ժամանակ գազի ծավալների եռակի ավելացումն ամեն դեպքում քիչ բան չէ: Նախկին մեկ միլիոնի փոխարեն օրական երեք միլիոն խմ գազի մատակարարումը կարող էր նույնիսկ քաղաքական ենթատեքստ պարունակող «շուկայական» մոտեցում թվալ: Ասենք, կարելի էր ենթադրել, թե Իրանը մտադիր է պայքարել Ռուսաստանի հետ Անդրկովկասի տարածաշրջանում իր մասնաբաժինն ունենալու համար, սակայն այստեղ մի բայց կա, որն ամեն ինչ իր տեղն է դնում և ցույց է տալիս, որ պաշտոնական Մոսկվան ու Թեհրանը տարածաշրջանային դաշնակիցներ են և «արևի տակ իրենց տեղը գտնելու» համար մտադիր չեն մրցակցել:
Բանն այն է, որ Հայաստանում ակնհայտորեն էլեկտրականության արտադրման համար հզորության ավելցուկ կա:
Այդ հզորությունները մնացել են դեռ Խորհրդային Միության տարիներից, երբ հանրապետությունը կարող էր պարծենալ զարգացած տնտեսությամբ, թեթև և ծանր տեխնիկայի, քիմիկատների, տրիկոտաժի արտադրությամբ և այլն: Այդ ամենն այսօր չկա, սակայն էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար հզորությունների նման ծավալներն ակնհայտ են: Միայն Մեծամորի ԱԷԿ-ն ամեն ինչ արժե… Բայց չէ՞ որ կա նաև Հրազդանի ՋԷԿ-ը: Եվ հենց այս հնարավորություններից է մտադիր օգտվել Իրանը, որը վերջապես դուրս է պրծնում միջազգային պատժամիջոցների ճիրաններից:
Թեհրանն այժմ մտադիր է մեծ ցատկ կատարել արդյունաբերության և արտադրության զարգացման ոլորտում: Սակայն հզորություններ չունի: Այդ իսկ պատճառով մտադիր է Հայաստանից էլեկտրականություն ստանալ: Այն էլ լուրջ ծավալներով:
Իսկ հաշվի առնելով վերջին տեղեկությունները, որ Իրանը շուտով կավարտի Հայաստանում երրորդ բարձրավոլտ ԷՀԳ-ի կառուցումը (շինարարության արժեքը կկազմի 107 մլն դոլար, գծի հզորությունը` 400 կՎտ) և երկու երկրների միջև էլեկտրաէներգիայի փոխանակման ծավալները կհասցնի մինչև 1000 մՎտ-ի` նախկին 300-400-ի փոխարեն, ապա ամեն ինչ պարզ է և տրամաբանական:
Փաստորեն (կոպիտ, մակերեսային հաշվարկով) ստացվում է, որ միայն Մեծամորի ԱԷԿ-ը կարող է ապահովել Հայաստանին անհրաժեշտ ամբողջ էլեկտրականության ծավալները: Իսկ հզորագույն Հրազդանի ՋԷԿ-ը փոխհատուցելու է էլեկտրաէներգիայի այն ծավալները, որոնք Իրանին են փոխանցվելու գազի դիմաց, որը ստացվելու է էլեկտրականություն արտադրելու համար:
