ԵՐԵՎԱՆ, 18 մայիսի — Sputnik. Հայաստանի և Արցախի փորձագետները կարծում են, որ Վիեննայում Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումն ընդհանուր առմամբ կարևոր և դրական էր, թեև ուներ նաև բացասական կողմեր։
ԼՂՀ նախագահի մամուլի քարտուղար Դավիթ Բաբայանի կարծիքով` հանդիպումը կարևոր է նրանով, որ քառօրյա պատերազմից հետո բանակցային գործընթացը գտնվում էր կոմայի մեջ, և այս առաջին պաշտոնական, ամենաբարձր մակարդակով հանդիպումը գործընթացը վերակենդանացնելու փորձ էր։
Ըստ նրա` հաշվի առնելով ԵԱՀԿ համանախագահող երկրների կարևոր հայտարարությունները` կարելի է ասել, որ հանդիպումները խոստումնալից են։
«Ամենակարևորն այն է, որ միջազգային հանրությունը հստակ արտահայտեց իր դիրքորոշումը` անընդունելի համարելով պատերազմական գործողություններով հարցը լուծելը։ Կարևոր էր նաև 1994-95 թթ. պայմանագրերին հետևելու անհրաժեշտւթյան դրույթը, որոնց, ի դեպ, որպես կողմ մասնակցում էր նաև Արցախի հանրապետությունը, և այսպես անուղղակի կերպով ճանաչվում է ԼՂՀ-ն` որպես բանակցությունների կողմ»,- նշեց Բաբայանը։
Նա կարևորեց նաև հրադադարի ռեժիմի խախտումները ֆիքսելու մեխանիզմների ներդրումը։
«Կարծում ենք, որ այդ ուղղությամբ կլինեն լուրջ քայլեր, դրանցից մեկը կարող է լինել սարքավորումների տեղադրումը ԼՂՀ-ի, ինչպես նաև ՀՀ-ի և Ադրբեջանի շփման գծի ողջ երկայնքով, որոնք թույլ կտան ֆիքսել` ով, երբ և որտեղ է կատարել խախտումը։ Գուցե անհրաժեշտություն կլինի, որ այստեղ ԱՄՆ-ն և Ռուսաստանն օգտագործեն նաև իրենց տիեզերական ուժերը, արբանյակները` զորքերի շարժի մշտադիտարկում իրականցնելու համար։ Եվ այս գործին անպայման պետք է մասնակցի Արցախի Հանրապետությունը»,- ընդգծեց ԼՂՀ նախագահի մամուլի խոսնակը։
Քաղաքագետ Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանը ևս հանդիպումն ընդհանուր առմամբ դրական գնահատեց, քանի որ դրա արդյունքում ամրագրվեցին 1994-95թթ. հրադադարի պայմանավորվածությունները, որոնք Ադրբեջանը փորձում էր չեղարկել և փոխարինել նորով, որտեղ արդեն չէր լինի Արցախի ստորագորւթյունը։ Բայց դա նրան չհաջողվեց։ Համանախագահների հայտարարության մեջ հիշատակվում են նաև հայկական կողմի առաջադրած` բանակցություններին վերադառնալու երկու նախապայամանները։
«Առաջինը հետաքննության մեխանիզմների կիրառումն է, երկրորդը` երաշխիքներ, որ նման հարձակում կրկին չի լինի։ Դա ցույց է տալիս, որ միջնորդների համար հայկական կողմի մոտեցումներն ավելի հասկանալի և ընբռնելի են, և նրանք փորձում են առաջնորդվել այն ծրագրով, որն առաջարկել է պաշտոնական Երևանը»,- նկատեց քաղաքագետը։
Իսկ որպես անդիպման բացասական կողմ` Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանը նշեց վստահության, երաշխիքների բացակայությունը, օրինակ` խոսք չեղավ զորքն առաջնագծից ետ տանելու մասին, ինչից կարելի է ենթադրել, որ լարված վիճակը շարունակվելու է, և անվտանգության երաշխիքներ փաստացի չեն եղել։
«Հայակական կողմը պետք է պահպանի զգոնությունը, որովհետև վտանգը չեզոքացված չէ, ակտիվ աշխատանք տանի ԵԱՀԿ-ի հետ` մոնիտորինգային խմբեր ձևավորելու և հետաքննող մեխանիզմներ ներդնելու ուղղությամբ»,- նշեց քաղաքագետը։
Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի հիմնադիր նախագահ Ստեփան Սաֆարյանն էլ նկատեց, որ Վիեննան ոչ հաղթանակ էր, ոչ` պարտություն, բայց դրա հետ մեկտեղ չի կարելի չնկատել, որ հայկական կողմի առաջադրած 3 պահանջներից 2-ի վերաբերյալ որոշում ընդունվեց:
«ԵՄ ներկայացուցչի, ԱՄՆ պետքարտուղարի, ՌԴ և Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարների կողմից արձանագրությունում ամրագրվեց, որ հակամարտությունը ռազմական լուծում չունի, ընդ որում` դա արվեց նաև Ադրբեջանի անունից: Այդ խոշոր դերակատարներն ըստ էության դառնում են պայմանագրերի երաշխավորը»,- նշեց Սաֆարյանը։
Սակայն, նրա կարծիքով, վաղ է մխիթարվելը, քանի դեռ մեխանիզմներ ստեղծված չեն, քանի դեռ այդ որոշումները կյանքի կոչված չեն։ Այդուհանդերձ նա գտնում է, որ սա դիվանագիտական մակարդակով լուրջ երաշխիք է հայկական կողմի համար, որ խոշորամասշտաբ ռազմական գործողություններ չեն կրկնվի։
Նա նկատեց, որ Ադրբեջանը չափազանց անհանգիստ էր, որ աշխարհը կդատապարտի իրեն ապրիլյան պատերազմի համար, սակայն «Ադրբեջանին խնայեցին, բայց բացատրեցին, որ ներդնում են մեխանիզմներ, ինչին նա համաձայնեց, և որ հետագայում նման դեպքերի կրկնության ժամանակ ուղղակի չի մարսի»:
Ըստ Սաֆարյանի` բանակցությունների վերսկսկման մասին կարելի կլինի խոսել այն դեպքում, երբ մեխանիզմները սկսեն գործել, երբ դրանք ներդրված կլինեն։
«Եվ այդ ժամանակ արդեն պետք է առաջ քաշել մյուս պայմանը, որը պաշտոնական Երևանը հայտարարեց պատերազմի օրերին, այն, որ Ադրեջանը պետք է բանակցի Ստեփանակերտի հետ: Եթե սկզբունքային որոշում է կայացվել մշտադիտարկման և հետաքննության մեխանիզմ ստեղծելու, ապա Լեռնային Ղարաբաղը նույնպես դառնում է գործընթացի լիիրավ մասնակից և կողմ»,- ասաց Սաֆարյանը։
