Լաուրա Սարգսյան, Sputnik.
Հայերի մշակութային ժառանգությունը կարելի է տեսնել ոչ միայն հարևան երկրներում, այլև հեռավոր արտասահմանում` Սինգապուրում, Հնդկաստանում, Արգենտինայում, ԱՄՆ-ում և այլ երկրներում։ Հայաստանի տարածքում գոյություն ունեցող 24250 հուշարձաններից 7850-ն է գտնվում կառավարության հսկողության ներքո։ Դրանցից 245-ը գտնվում են ծայրահեղ վատ վիճակում, իսկ այս տարի վերականգնվելու և վերանորոգվելու է 17 հուշարձան։
«Հայաստանի կառավարությունը 2005թ.-ին մեկնարկած հուշարձանների վերականգնման, ամրապնդման և վերակառուցման ծրագրի համաձայն` 2016թ.-ի համար հատկացրել է 300 մլն դրամ (622 500 դոլար)»,- մամուլի ասուլիսի ժամանակ ասաց ՀՀ մշակույթի նախարարության պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության գործակալության պետի տեղակալ Սամվել Մուսոյանը։
Ծրագրի համաձայն` Հայաստանում շարունակվում են հուշարձանների հայտնաբերման և պահպանման աշխատանքները։
«Երբ կառավարությունը սկսի սոցիալական նախագծեր մշակել այս կամ այն գյուղի կամ քաղաքի համար, որոնցում տեղ կհատկացվի նաև մշակութային ժառանգությանը, կգա պատմության նշանակալիության հասարակական ընկալումը, և մենք կսկսենք հետևել հուշարձաններին»,- մամուլի ասուլի ժամանակ նշեց Հայաստանի ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի տնօրեն Պավել Ավետիսյանը։
Նախկինում հայ հնագետները Արագածի լանջերին գտել են մոտ երեք հուշարձան, որոնց տվել են «Որսորդ որոգայթներ» անունը։ Այդ հուշարձանները միացրել են Հայաստանի սպորտային ժառանգությանը, չէ՞ որ որսը համարվում է մարզաձև։ Հայաստանի տարածքում հուշարձանների որոնումները մշտապես շարունակվում են։ Բարդ է իրավիճակը Վրաստանի հայկական հուշարձանների հետ։
Գաղտնիք չէ, որ Վրաստանի հայկական համայնքն ունի բազմադարյա հետք, և հայերը` որպես արարող ժողովուրդ ոչ միայն Վրաստանի, այլև աշխարհի յուրաքանչյուր անկյունում թողել են իրենց հետքն ինչպես երկրի քաղաքական կյանքում, այնպես էլ մշակութային։ Միայն այս տարի է հաջողվել հանգել հայերի կողմից Վրաստանում կառուցված հուշարձանների վերաբերյալ երկկողմ պայմանավորվածության։ 2016թ.-ի հունվարին Վրաստանի և Հայաստանի մշակույթի նախարարությունների միջև ստորագրվել է 2016-2018թթ. համագործակցության մասին պայմանագիր։
Հայ փորձագետները հայտարարում են, որ «սառույցը շարժվել է»
«Մենք բառացիորեն մեկ շաբաթ առաջ ենք վերադարձել Վրաստանից, և մեր փորձագիտական խումբը տվյալ փաստաթղթով դիտարկում է Վրաստանի տարածքում գտնվող հինգ հայկական հուշարձաններ, որոնցից «Սուրբ Գևորգ» և «Էջմիածին» եկեղեցիները գործում են։ Որոշ խնդիրներ ծագել են «Մուղնի», «Սուրբ Նշան» և «Շամխորեցի Կարմիր ավետարան» եկեղեցիների հետ»,- ասաց Մուսոյանը։ Այդ եկեղեցիների գործունեությունը տվյալ պահին դադարեցված է, չէ որ ազգային խնդրից բացի առկա է նաև տարածքային հարցը։
Հայերի կողմից կառուցված եկեղեցիների տարածքը որոշակի ժամանակահատվածում վաճառվել է շարքային քաղաքացիներին։ Այդ հարցը պետք է լուծվի պետական մակարդակով։ Երկկողմ փորձագիտական խմբի հաջորդ հանդիպումը տեղի կունենա սեպտեմբերին Երևանում։
