ԵՐԵՎԱՆ, 24 սեպտեմբերի– Sputnik. Հայաստանի սահմանադրական բարեփոխումները շուտով կներկայացվեն հանրաքվեի, սակայն ինչպես կարծում են «Գործընկերություն հանուն բաց հասարակության» հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչները, բնակչությունը տեղյակ չէ Մայր օրենքում առաջարկվող փոփոխությունների մանրամասներից:
Քննարկում տեղի ունեցավ, սակայն ոչ սպասված ձևաչափով։ Չնկատվեց ունկնդիրների և հիմնական զեկուցողների մեծ ալիք (սահմանադրական բարեփոխումների պատրաստման փորձագիտական հանձնաժողով, ԱԺ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի ներկայացուցիչներ)։ Այդուհանդերձ, քննարկմանը մասնակցող իրավաբաններն ու փորձագետները չզլացան ներկայացնել սեփական կարծիքը։
Ինչպես հայտնի է, հայկական խորհրդարանն արդեն քննարկել է առաջարկված փոփոխություններն ու նախատեսում է հոկտեմբերի 5–8–ը նախատեսված հաջորդ քառօրյայի ընթացքում կազմակերպել քվեարկություն առաջարկված փաստաթղթի շուրջ։ Խորհրդարանում հաստատվելուց հետո փաստաթուղթը երկու ամսվա ընթացքում կներկայացվի հանրաքվեի։
Սահմանադրության «ստորջրյա խութերը»
Ինչպես նշեց փաստաբան Հայկ Ալումյանը, առաջարկվող բարեփոխումների մասին բնակչության իրազեկվածության և դրա հիման վրա հասարակական կարծիքի ձևավորման տեսակետից սահմանադրական բարեփոխումները բավականին խոցելի են։
Արդյունքում, փաստաբանի կարծիքով, բարեփոխված Սահմանադրության ներկայացված առաջարկները չի կարելի ընդունել միանշանակ, քանի որ դրանք պարունակում են շատ վիճելի կողմեր, որոնք լիարժեք չեն ներկայացվում հանրությանը։
Մասնավորապես, բնակչությունը կարող է համաձայնել կառավարման համակարգի փոփոխությանը, ինչը շատ է քննարկվել, սակայն դեմ լինել սեփական իրավունքների սահմանափակմանը, որոնք նախատեսված են փոփոխություններով, բայց չեն ներկայացվել հանրությանը։ Մասնավորապես, նախատեսված է սեփականության առգրավման հնարավորություն արտադատարանական կարգով` ելնելով պետական շահերից, սահմանափակվում է անմեղության կանխավարկածը և հոգեբանական անձեռնմխելիությունը, կրճատվում են մարդու մի շարք իրավունքներն ու ազատությունները, ինչպես նաև մի շարք վիճահարույց առաջարկներ։ Նախատեսվում է նաև որոշակի սահմանադրական բարեփոխումների ներդրման հնարավորություն` առանց դրանց ներկայացման հանրաքվեի։
«Բնակչությունը տեղյակ չէ այս առաջարկներից, և փաստորեն քվեարկելով կառավարման համակարգի փոփոխությունների օգտին` միաժամանակ կքվեարկի սեփական իրավունքների և ազատությունների սահմանափակման օգտին», – ասաց Ալումյանը։
Որպես ստեղծված իրավիճակի լուծում փաստաբանն առաջարկում է բարեփոխված Սահմանադրությունը ներկայացնել հանրաքվեի գլուխներով` նախօրոք մանրամասն ներկայացնելով դրանց էությունը հասարակությանը, որը մինչ օրս ծանոթ է միայն բարեփոխումների քաղաքական մասին։
«Նման մոտեցումը թույլ կտա համալրել փոփոխություններում առկա վիճահարույց կողմերն ու հնարավորություն կընձեռի բնակչությանն` ավելի խելամիտ կողմնորոշվել առաջարկված փոփոխությունների հարցում», – ասաց Ալումյանը։
Անհրաժե՞շտ են փոփոխությունները
Ինչպես կարծում է փաստաբան Խաչիկ Հարությունյանը, սահմանադրական բարեփոխումների նախագծում նախատեսված` քաղաքացիների իրավունքների և ազատությունների դրույթները պարունակում են մի շարք անհեթեթ և անընդունելի ձևակերպումներ, որոնք, մասնավորապես, նախատեսում են մարդկանց անձնական կյանքի սահմանափակումներ պետության տնտեսական շահերի պատճառով, ինչպես նաև որոշակի վիճահարույց ձևակերպումներ, որոնք կարող են մեկնաբանվել` կախված ստեղծված իրավիճակից։
«Կարծում եմ, որ անհրաժեշտություն չկա իրականացնել նման ճգնաժամային փոփոխություններ Սահմանադրությունում», – ասաց փորձագետը։
Հարությունյանը բերեց Մեծ Բրիտանիայի օրինակը, որտեղ ընդհանրապես չկա Սահմանադրություն, սակայն բնակչությունն առաջնորդվում է որոշակի կարգով։
«Հարցը Սահմանադրությունը չէ, այլ կազմակերպված և պատասխանատու գործելու և մտածելու ունակությունը», – նշեց փաստաբանը։
«Առաջին անգամ նման հնարավորություն է նախատեսված սահմանադրական մակարդակով, սակայն չեմ կարծում, որ մարդու իրավունքների մասով նախատեսված սահմանափակումները մեզ կբավարարեն», – ասաց Շարոյանը։
Փորձագիտական հանրության միանգամից մի քանի ներկայացուցիչներ համակարծիք են, որ բարեփոխումների նախագծում առաջարկվող շատ փոփոխություններ կարելի է իրականացնել նաև օրենսդրական մակարդակով, այդ թվում` ընտրական համակարգի վերաբերյալ։
Լուծում կա
Ինչպես կարծում են քննարկման մասնակիցները, խնդրի լուծումը կարելի է գտնել բավականին հեշտ, մասնավորապես, նախատեսել առաջարկվող փոփոխությունների քվեարկության հնարավորություն ոչ թե փաթեթով, այլ գլուխներով։
«Դա թույլ կտա բնակչությանը ավելի լուրջ խորհել առաջարկվող փոփոխությունների շուրջ, իսկ իշխանություններին` հասկանալ հասարակության տրամադրվածությունը», – կարծում է փաստաբան Ալումյանը։
