ԵՐԵՎԱՆ, 16 սեպտեմբերի– Sputnik. Հին ձեռագիր մատյանների թանգարան–ինստիտուտը հիմնվել է 1957թ.–ին։ Այստեղ պահվում է ավելի քան 18 հազար ձեռագիր մատյան, որոնք պատմության, աշխարհագրության, քերականության, փիլիսոփայության, իրավունքի, բժշկության մասին եզակի նյութեր են հայերեն, արաբերեն, պարսկերեն, հունարեն, ասորերեն, լատիներեն, եթովպերեն, հնդկերեն, ճապոներեն և այլ լեզուներով։ Պահոցի ֆոնդը մշտապես համալրվում է։ Միայն վերջին 3-4 տարիներին այն համալրվել է մոտավորապես մեկուկես հազար ձեռագրով։
Sputnik Արմենիային հաջողվել է մտնել Մատենադարանի «սրբատեղի»` վերականգնողական բաժին, որտեղ եզակի ձեռագրերը բառի բուն իմաստով երկրորդ կյանք են ստանում` վերականգնելով մարդկային ոգու և մտքի ձեռակերտ հուշարձանները։
Վերականգնողի գլխավոր սկզբունքը` մի՛ վնասիր
Մատենադարանի վերականգնողական բաժնի վարիչ Գայանե Էլիազյանը Sputnik Արմենիա պորտալի թղթակցի հետ զրույցում խոսեց վերականգնողի աշխատանքի հիմնական սկզբունքների մասին և ներկայացրեց այն, ինչը, որպես կանոն, կադրից դուրս է մնում, քանի որ թանգարան–ինստիտուտի այցելուները տեսնում են միայն նրանց աշխատանքի արդյունքները։
«Մենք վերականգնում ենք այն ամենը, ինչ գտնվում է Մատենադարանում, որի արխիվում պահվում են ավելի քան 500 հազար փաստաթղթեր։ Մասնավորապես, հիմա մենք սկսել են Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի փաստաթղթերի վերականգնումը։ Այդ արխիվը շատ արժեքավոր է, բայց ժամանակին այն սխալ են միացրել, որի հետևանքով այն մասամբ վնասվել է»,– ասել է Էլիազյանը։
Նա պատմեց, որ ի տարբերություն հասարակական կարծիքի` վերականգնողների հիմնական աշխատանքը ֆոնդերի պահպանումն է։ Քանի որ եթե ֆոնդի պահպանվածությունը չապահովվի, ապա վերականգնումն անիմաստ կդառնա։
«Աշխատանքի կարգն այսպիսին է` ախտահանվում է ցանկացած օբյեկտ, որը մտնում է Մատենադարան, վերցվում են սնկերի և բակտերիաների առկայության նմուշներ, անհրաժեշտության դեպքում աշխատում են կենսաբանները, յուրաքանչյուր թերթիկը բուժման գործընթաց է անցնում»,– ասաց Էլիազյանը։
Նա հատուկ նշեց, որ ախտահանումն անցկացվում է հատուկ լուծույթով, որը ստեղծվել է Հայաստանում հատուկ խոտաբույսերի հիման վրա։
«Վերականգնման բուն գործընթացը կազմված է փոշեզրկումից, կեղտաբծերի հեռացումից, էջերի վերականգնումից և սոսնձումից։ Ցանկացած ձեռագիր մատյանի կամ գրքի համար մշակվում է վերականգնողական գործընթացի հատուկ ռազմավարություն։ Յուրաքանչյուր նմուշն առանձին օրգանիզմ է, որի շուրջ մենք խորհրդակցություն ենք անցկացնում, ռազմավարություն մշակում, թե ինչպես ճիշտ սկսենք վերականգնումը»,– ասաց Էլիազյանը։
Նրա կարծիքով`ինչպես բժիշկների, այնպես էլ վերականգնողի հիմնական սկզբունքը մեկն է` «մի՛ վնասիր»։ Վերականգնողի աշխատանքի նպատակն է ոչ թե բացառիկ գեղեցկության հասնելը, այլ ձեռագրի հետագա քայքայումը և հնեցումը կանխելը, օբյեկտի պատմական տեսքը պահպանելը։ «Վերականգնումը գեղեցկության վիրահատություն չէ»,– համոզված է Էլիազյանը։
Հրաշագործ Ավետարան. փարատիր իմ վշտերը
Մատենադարանի վերականգնողական բաժնի ղեկավարը պատմեց, որ իր «սաների» մեծ մասն իրենց յուրահատուկ աուրան ունեն։
«Օրինակ` հիմա մենք ունենք ձեռագիր, որը հզոր էներգետիկա ունի։ Մասնավոր Ավետարան է, որը, ինչպես պարզվեց, հրաշագործ է։ Բոլորովին պատահական պարզվեց։ Աղջիկներն աշխատանքի համար նրա տակ էին դրել իրենց լուսանկարները, և նրանց ցանկությունները կատարվել էին։ Իսկ հետո մենք իմացանք, որ մարդիկ գալիս են այդ ձեռագրի մոտ և հրաշք խնդրում»,– ասաց Էլիազյանը։
Նա նաև հայտնեց, որ ներկա պահին բանակցություններ են ընթանում` այդ Ավետարանը Մատենադարանի հավաքածուի համար ձեռք բերելու նպատակով։
յուրաքանչյուրը բուժման գործընթաց է անցնում
