ԵՐԵՎԱՆ, 11 օգոստոսի — Sputnik. Հունվարի 12–ը Գյումրի քաղաքի պատմության «սև» օրերից մեկն է դարձել։ Ավետիսյանների ընտանիքի յոթ անդամների սպանությունը, անշուշտ, մեծ աղմուկ էր բարձրացրել, և այդ հարցում առանցքային դեր էր խաղում մեղադրյալի անձը` հանցագործության համար մեղադրվում է ռուս ժամկետային ծառայող Վալերի Պերմյակովը։
Սպանության մասին լուրը տարածվելուց մի քանի ժամ անց ռուս սահմանապահները ձերբակալել էին Պերմյակովին հայ–թուրքական սահմանն անցնելու փորձ կատարելու ժամանակ։ Նա ինքնախոստովանական ցուցմունք էր տվել։
Քանի որ, ինչպես հայտնում է քննությունը, նա զորամասը լքել է զենքը ձեռքին, նրա դեմ հարուցվել են քրեական գործեր ոչ միայն սպանության, այլ նաև դասալքության և զենքի հափշտակման մեղադրանքներով։
Վաղը` օգոստոսի 12–ին, Ռուսական կայազորային զինվորական դատարանը Գյումրիում բաց դատական նիստում կդիտարկի Պերմյակովի գործը դասալքության և զենքի հափշտակման մեղադրանքներով։ Իսկ սպանության համար նրան կդատի արդեն հայկական դատարանը, բայց թե երբ` դեռ հայտնի չէ։
Փաստեր
Փորձաքննությունը ցույց է տվել, որ Պերմյակովի ԴՆԹ–ն 99.99 տոկոսով համընկնում է Ավետիսյանների տան գազի սալիկի վրա թողած ծխախոտի մնացորդի ԴՆԹ–ի գենետիկ բնութագրության հետ։
ԴՆԹ–ի համանման հետքեր են հայտնաբերվել նաև հանցագործության վայրում թողած սվին–դանակի պատյանի և կոթի, սվին–դանակի և АКС-74 ինքնաձիգի կաշեփոկի, պահունակի և պայուսակի վրա։ Բացի այդ, Պերմյակովի մոտ ձերբակալության պահին հայտնաբերվել է սպանված տանտերերին պատկանող երեք բջջային հեռախոս։
Նախնական պնդումներն այն մասին, որ ընտանիքի գրեթե բոլոր անդամները սպանվել են քնած ժամանակ, ավելի ուշ հերքվել են։ Ամենայն հավանականությամբ, տանտերը և նրա որդին կնոջ հետ, այնուամենայնիվ, փորձել են մարդասպանին դիմադրություն ցուցաբերել։
Քննությունը վարում էին…
Երբ հայտնի դարձավ, որ Պերմյակովի ձերբակալել են, հասարակությունը սկսեց պահանջել, որ նրան հանձնեն հայկական կողմին, սակայն մեղադրյալն արդեն Ռուսաստանի Դաշնության իրավասության ներքո էր։
Ի սկզբանե ասվել էր, որ Պերմյակովին` որպես ՌԴ քաղաքացու, կդատի ռուսական դատարանը, բայց հետագայում, այդ թվում` հասարակական քննադատության ճնշման ներքո, կողմերը պայմանավորվեցին համատեղ քննչական գործողությունների և ակտիվ փոխգործակցության մասին։ Կողմերը ստեղծեցին համակարգող շտաբ, որում ընդգրկվեցին Հայաստանի և Ռուսաստանի քննչական կոմիտեների ներկայացուցիչներ և քրեագետներ։
Այդ հարցում առանցքային նշանակություն ունեցավ Երևանում հունիսի վերջին Ռուսաստանի տրանսպորտի նախարար, հայ–ռուսական միջկառավարական հանձնաժողովի համանախագահ Մաքսիմ Սոկոլովի հետ Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի զրույցը, որի արդյունքում հայտարարվեց, որ Գյումրու սպանության գործով քննությունը և դատաքննությունը կվարեն հայկական մարմիններն ու ատյանները։
Փաստորեն, փոխզիջման հասան` սպանության մեղադրանքով քրեական գործն առանձնացվեց առանձին վարույթում և փոխանցվեց հայկական կողմին։
Ռուսաստանի կերպարը
Մոսկվայի ուշացած ցավակցությունները և դաշնակից երկրի տարածքում ՌԴ զինծառայողի կատարած ծանր հանցագործության նկատմամբ ռուսական ԶԼՄ–ների արձագանքի բացակայությունը ստվեր նետեց, անկասկած, Հայաստանի բնակիչների աչքում Ռուսաստանի դրական կերպարի վրա։
Որոշ արևմտամետ ուժեր փորձեցին օգտվել իրավիճակից և հակառուսական ֆոն ստեղծել, ինչը սպանվածների հուղարկավորության օրը Գյումրիում հանգեցրեց տեղական ոստիկանության հետ բախումների և ՌԴ–ի հյուպատոսության շենքի ուղղությամբ քարեր նետելուն։ Սակայն դա չտարածեց հակառուսական տրամադրությունները Գյումրիում, որի բնակիչները միշտ ընդգծված բարեհաճ և հարգալից էին վերաբերվում ռուս զինծառայողներին։
Առավել վիճելի էր Ռուսաստանի` ազգայնականորեն տրամադրված հանրության մասի «Յուրայիններին չենք հանձնի» կարգախոսը։ Բայց արդյո՞ք նա «յուրային» է։ Յուրաքանչյուր խելամիտ մարդու համար մի ողջ ընտանիքի սպանած, այդ թվում` սվինով մեկուկես տարեկան երեխայի սրախողխող արած մարդուն իր հայրենակիցների հետ համեմատելը դժվար թե ընդունելի է։
Քննության արդյունքները և հասարակության ակնկալիքները
Վաղը Գյումրիում կկայանա ռուսական դատարանի առաջին նիստը, որտեղ Պերմյակովը որպես դասալքության և զենքի հափշտակման մեղադրյալ է անցնում։ Հայտնի չէ, թե որքան կտևի դատը, բայց կարևոր է, որ այն չձգձգվի` փակելով Գյումրու այդ ողբերգական էջը։ Ավելի կարևոր է այն, որ մեղադրանքի բոլոր կետերով դատավարությունները պետք է անցնեն այնպես, որ ոչ Ռուսաստանը, ոչ Հայաստանը դրանց արդարացիությունը կասկածի տակ չառնեն։
Հայ–ռուսական հարաբերությունների վրա նետված ստվերը պետք է անհետանա փոխըմբռնման և բոլոր հարցերը ոչ միայն օրենսդրական ակտերի, այլ նաև մարդկային արժեքների հիման վրա լուծելու պատրաստակամության ֆոնին։
Փաստեր
Փորձաքննությունը ցույց է տվել, որ Պերմյակովի ԴՆԹ–ն 99.99 տոկոսով համընկնում է Ավետիսյանների տան գազի սալիկի վրա թողած ծխախոտի մնացորդի ԴՆԹ–ի գենետիկ բնութագրության հետ։
ԴՆԹ–ի համանման հետքեր են հայտնաբերվել նաև հանցագործության վայրում թողած սվին–դանակի պատյանի և կոթի, սվին–դանակի և АКС-74 ինքնաձիգի կաշեփոկի, պահունակի և պայուսակի վրա։ Բացի այդ, Պերմյակովի մոտ ձերբակալության պահին հայտնաբերվել է սպանված տանտերերին պատկանող երեք բջջային հեռախոս։
Նախնական պնդումներն այն մասին, որ ընտանիքի գրեթե բոլոր անդամները սպանվել են քնած ժամանակ, ավելի ուշ հերքվել են։ Ամենայն հավանականությամբ, տանտերը և նրա որդին կնոջ հետ, այնուամենայնիվ, փորձել են մարդասպանին դիմադրություն ցուցաբերել։
Քննությունը վարում էին…
Երբ հայտնի դարձավ, որ Պերմյակովի ձերբակալել են, հասարակությունը սկսեց պահանջել, որ նրան հանձնեն հայկական կողմին, սակայն մեղադրյալն արդեն Ռուսաստանի Դաշնության իրավասության ներքո էր։
Ի սկզբանե ասվել էր, որ Պերմյակովին` որպես ՌԴ քաղաքացու, կդատի ռուսական դատարանը, բայց հետագայում, այդ թվում` հասարակական քննադատության ճնշման ներքո, կողմերը պայմանավորվեցին համատեղ քննչական գործողությունների և ակտիվ փոխգործակցության մասին։ Կողմերը ստեղծեցին համակարգող շտաբ, որում ընդգրկվեցին Հայաստանի և Ռուսաստանի քննչական կոմիտեների ներկայացուցիչներ և քրեագետներ։
Այդ հարցում առանցքային նշանակություն ունեցավ Երևանում հունիսի վերջին Ռուսաստանի տրանսպորտի նախարար, հայ–ռուսական միջկառավարական հանձնաժողովի համանախագահ Մաքսիմ Սոկոլովի հետ Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի զրույցը, որի արդյունքում հայտարարվեց, որ Գյումրու սպանության գործով քննությունը և դատաքննությունը կվարեն հայկական մարմիններն ու ատյանները։
Փաստորեն, փոխզիջման հասան` սպանության մեղադրանքով քրեական գործն առանձնացվեց առանձին վարույթում և փոխանցվեց հայկական կողմին։
Ռուսաստանի կերպարը
Մոսկվայի ուշացած ցավակցությունները և դաշնակից երկրի տարածքում ՌԴ զինծառայողի կատարած ծանր հանցագործության նկատմամբ ռուսական ԶԼՄ–ների արձագանքի բացակայությունը ստվեր նետեց, անկասկած, Հայաստանի բնակիչների աչքում Ռուսաստանի դրական կերպարի վրա։
Որոշ արևմտամետ ուժեր փորձեցին օգտվել իրավիճակից և հակառուսական ֆոն ստեղծել, ինչը սպանվածների հուղարկավորության օրը Գյումրիում հանգեցրեց տեղական ոստիկանության հետ բախումների և ՌԴ–ի հյուպատոսության շենքի ուղղությամբ քարեր նետելուն։ Սակայն դա չտարածեց հակառուսական տրամադրությունները Գյումրիում, որի բնակիչները միշտ ընդգծված բարեհաճ և հարգալից էին վերաբերվում ռուս զինծառայողներին։
Առավել վիճելի էր Ռուսաստանի` ազգայնականորեն տրամադրված հանրության մասի «Յուրայիններին չենք հանձնի» կարգախոսը։ Բայց արդյո՞ք նա «յուրային» է։ Յուրաքանչյուր խելամիտ մարդու համար մի ողջ ընտանիքի սպանած, այդ թվում` սվինով մեկուկես տարեկան երեխայի սրախողխող արած մարդուն իր հայրենակիցների հետ համեմատելը դժվար թե ընդունելի է։
Քննության արդյունքները և հասարակության ակնկալիքները
Վաղը Գյումրիում կկայանա ռուսական դատարանի առաջին նիստը, որտեղ Պերմյակովը որպես դասալքության և զենքի հափշտակման մեղադրյալ է անցնում։ Հայտնի չէ, թե որքան կտևի դատը, բայց կարևոր է, որ այն չձգձգվի` փակելով Գյումրու այդ ողբերգական էջը։ Ավելի կարևոր է այն, որ մեղադրանքի բոլոր կետերով դատավարությունները պետք է անցնեն այնպես, որ ոչ Ռուսաստանը, ոչ Հայաստանը դրանց արդարացիությունը կասկածի տակ չառնեն։
Հայ–ռուսական հարաբերությունների վրա նետված ստվերը պետք է անհետանա փոխըմբռնման և բոլոր հարցերը ոչ միայն օրենսդրական ակտերի, այլ նաև մարդկային արժեքների հիման վրա լուծելու պատրաստակամության ֆոնին։
