Արցախի հարավային շրջաններ մեկնելիս 2020-ի պատերազմից հետո ստիպված ես մի շարք հատվածներ անցնել թշնամու դիտարկման ներքո գտնվող ճանապարհներով։ Ամարասի վանական համալիրն ու հարևան Մաճկալաշեն գյուղը ուղիղ թիրախի տակ են։ Ադրբեջանի դիրքապահները մի քանի հարյուր մետր հեռավորության վրա են՝ հաճախ թույլ չտալով, որ Մաճկալաշենի բնակիչները մշակեն իրենց այգիները։
Գյուղի բնակիչ Արմեն Հարությունյանը պատմում է, որ վերջին օրերին Ադրբեջանի զինված ուժերը Խազազի բարձունքի վրա ինժեներական աշխատանքներ են իրականացնում, ինչը մտահոգում է տեղի բնակիչներին։
Նա նշում է, որ հաճախ կենդանիներ արածացնելիս կամ հողագործական աշխատանքների ժամանակ ռուս խաղաղապահները ուղեկցում են մաճկալաշենցիներին՝ նրանց անվտանգությունը ապահովելու համար։
Գյուղը Արցախի Մարտունու շրջանի կազմում է, Ստեփանակերտից հեռու է 54 կմ։ Մաճկալաշեն անունը ծագել է «մաճկալ»՝ մաճը բռնող, վար անող արտահայտությունից։ Մաճը գութանի կոթն է, որից բռնելով՝ մարդը ուղղություն է տալիս խոփին։ Անունն էլ հուշում է, որ այս բնակավայրում զարգացած է գյուղատնտեսությունը։
Մաճկալաշենի մասին առաջին հիշատակումները գալիս են դեռևս 4-րդ դարից, երբ Գրիգոր Լուսավորիչը այստեղ կառուցել է Ամարասի վանական համալիրը։ Գյուղը եղել է Մեծ Հայքի Արցախ նահանգի Մյուս Հաբանդ գավառի մեջ, այնուհետև պատմական Վարանդա գավառի, հետագայում՝ Շուշիի գավառի կազմում։
Գյուղի տարածքում 2020-ի պատերազմից հետո կառուցվել է թռչնաֆաբրիկա, որտեղ առնվազն 50 ընտանիք աշխատելու հնարավորություն կունենա։