https://arm.sputniknews.ru/20240526/inchpes-usumnasirel-tiezerqy-ev-milivonner-khnajel-italacin-patrast-e-gvortsakcel-hajeri-het--76007910.html
Ինչպես ուսումնասիրել տիեզերքը և միլիոններ խնայել. իտալացին պատրաստ է գործակցել հայերի հետ
Ինչպես ուսումնասիրել տիեզերքը և միլիոններ խնայել. իտալացին պատրաստ է գործակցել հայերի հետ
Sputnik Արմենիա
Մեքենայական ուսուցումը կարող է միլիոնավոր եվրոներ խնայել տիեզերական ճառագայթների ուսումնասիրության ոլորտում: Տոմազո Դորիգոն աշխատում է այդպիսի ալգորիթմների... 26.05.2024, Sputnik Արմենիա
2024-05-26T09:56+0400
2024-05-26T09:56+0400
2024-05-26T09:56+0400
հայաստան
գիտնական
ֆիզիկա
տիեզերք
տոմազո դորիգո
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/07e8/05/11/75922754_0:0:1600:901_1920x0_80_0_0_c785d78224153dd1f80e51e45066791c.jpg
Պադուայի համալսարանի (Իտալիա) պրոֆեսոր Տոմազո Դորիգոյի մշակած մեքենայական ուսուցման նոր ծրագրաշարը կարող է բարձրացնել գիտական և ճարտարագիտական, այդ թվում՝ մյուոնային տոմոգրաֆիայի նոր տեխնոլոգիայի մշակումների ճշգրտությունը։ Նա այդ մասին ասաց Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում։ Գիտնականն իր աշխատանքները ներկայացրել է Երևանում USERN միջազգային կոնգրեսի շրջանակում, որն անցյալ տարի անցկացվել է Հայ-ռուսական համալսարանում:Գիտության մեջ մեքենայական ուսուցման ալգորիթմների «աստեղային ժամը» սկսվեց 2012թ.-ին, երբ CERN-ի (Միջուկային հետազոտությունների եվրոպական կենտրոն) գիտնականների մի մեծ խումբ, որի կազմում է նաև Դորիգոն, դրանք օգտագործեց Հիգսի բոզոնի հայտնաբերման համար․ այդ մասնիկը կարող է բացատրել, թե ինչպես են ատոմները զանգված ստացել նոր ծնվող Տիեզերքում:«Մինչ այդ գիտության մեջ մեքենայական ուսուցմանը կասկածանքով էին վերաբերվում, իսկ հիմա առանց դրա չեն կարողանում գլուխ հանել»,-նշեց Դորիգոն:Հիմա նա նոր սերնդի ծրագրաշար է մշակում, որը նույնպես մեքենայական ուսուցման օգնությամբ կօգնի առավելագույն ճշգրտությամբ կազմել գիտափորձերի դիզայնը։ Գիտնականի խոսքով` արհեստական բանականությունը չի կարող փոխարինել գիտնականներին, սակայն կարող է օգնել փորձերն արագացնելու հարցում։«Փորձերի մշակումն ու օպտիմալացման նոր մակարդակ ունեցող սարքավորումների հավաքումը կարող են երկու կարգով (մի քանի հարյուր անգամ. խմբ.) բարձրացնել չափումների արդյունավետությունը։ Սա հսկայական առաջընթաց է տարրական մասնիկների ֆիզիկայում, որտեղ նույնիսկ 1 տոկոս ճշգրտության ավելացումը շատ լավ արդյունք է համարվում»,-ասաց Դորիգոն։Նրա ղեկավարությամբ գրված մեքենայական ուսուցման ալգորիթմներն օգտագործվում են նաև տիեզերական ճառագայթների մշտադիտարկման միջազգային նախագծում՝ այսպես կոչված «Չերենկովի դետեկտորների» օգնությամբ (դրանք այդպես են անվանել ի պատիվ խորհրդային հռչակավոր ֆիզիկոս, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Պավել Չերենկովի)։ Այդ դետեկտորները (ջրով լցված մեծ ավազաններ են) օգնում են դիտարկել լույսի արագությունից բարձր արագությամբ շարժվող մասնիկները։ Ջրի մեջ լույսի արագությունը նվազում է իր սովորական արագությունից մոտ 75 տոկոսով, և երբ ֆոտոնները (լույսի մասնիկները) բախվում են ջրի մոլեկուլներին, դրանք կապույտ լույս են արձակում (որ հայտնի է որպես Չերենկովի ճառագայթում)։Դորիգոյի ծրագրային համալիրն այժմ ակտիվորեն օգտագործվում է նեյտրինոյի (Տիեզերքի ամենատարածված տարրական մասնիկներից մեկը) դետեկտորների օպտիմալացման համար։ Նեյտրինոները չափերով մոտ են էլեկտրոններին, բայց էլեկտրական լիցք չունեն, ուստի դրանք գրեթե անհնար է դիտարկել որևէ գործիքի միջոցով: Սառույցը այն սակավաթիվ նյութերից է, որի հետ նեյտրինոն շփման մեջ է մտնում, այդ իսկ պատճառով նեյտրինոյի դիտարաններից մեկը գտնվում է Հարավային բևեռի մոտ (IceCube observatory)։Դորիգոյի ղեկավարության տակ գտնվող գիտնականների թիմում 42 մարդ կա, այդ թվում՝ մի քանի ռուսաստանցիներ։ Հայեր դեռ չկան, բայց պրոֆեսորը պատրաստ է դիտարկել Հայաստանի գործընկերների հետ համագործակցության ցանկացած հնարավորություն։
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2024
Արամ Գարեգինյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/1629/46/16294616_318:-1:1383:1065_100x100_80_0_0_cae4f7e4e625377d36ba17d54a97c61e.jpg
Արամ Գարեգինյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/1629/46/16294616_318:-1:1383:1065_100x100_80_0_0_cae4f7e4e625377d36ba17d54a97c61e.jpg
Լուրեր
am_HY
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Արամ Գարեգինյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/1629/46/16294616_318:-1:1383:1065_100x100_80_0_0_cae4f7e4e625377d36ba17d54a97c61e.jpg
հայաստան, գիտնական, ֆիզիկա, տիեզերք, տոմազո դորիգո
հայաստան, գիտնական, ֆիզիկա, տիեզերք, տոմազո դորիգո
Ինչպես ուսումնասիրել տիեզերքը և միլիոններ խնայել. իտալացին պատրաստ է գործակցել հայերի հետ
Մեքենայական ուսուցումը կարող է միլիոնավոր եվրոներ խնայել տիեզերական ճառագայթների ուսումնասիրության ոլորտում: Տոմազո Դորիգոն աշխատում է այդպիսի ալգորիթմների վրա, ընդ որում՝ ոչ միայն տիեզերքի համար:
Պադուայի համալսարանի (Իտալիա) պրոֆեսոր Տոմազո Դորիգոյի մշակած մեքենայական ուսուցման նոր ծրագրաշարը կարող է բարձրացնել գիտական և ճարտարագիտական, այդ թվում՝ մյուոնային տոմոգրաֆիայի նոր տեխնոլոգիայի մշակումների ճշգրտությունը։ Նա այդ մասին ասաց
Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում։ Գիտնականն իր աշխատանքները ներկայացրել է Երևանում USERN միջազգային կոնգրեսի շրջանակում, որն անցյալ տարի անցկացվել է Հայ-ռուսական համալսարանում:
Գիտնականների թիմը՝ Դորիգոյի ղեկավարությամբ, մյուոնային դետեկտորների աշխատանքը օպտիմալացնելու համար առանձին ծրագրային մոդուլ է մշակում (կոդի մի մասը պրոֆեսորն ինքն է գրում)։ Այդպիսի դետեկտորները ավելի ու ավելի լայնորեն են օգտագործվում ամբողջ աշխարհում (ռենտգենյան սարքերի նկատմամբ դրանց առավելությունը ճառագայթման բացակայությունն է):
Գիտության մեջ մեքենայական ուսուցման ալգորիթմների «աստեղային ժամը» սկսվեց 2012թ.-ին, երբ CERN-ի (Միջուկային հետազոտությունների եվրոպական կենտրոն) գիտնականների մի մեծ խումբ, որի կազմում է նաև Դորիգոն, դրանք օգտագործեց Հիգսի բոզոնի հայտնաբերման համար․ այդ մասնիկը կարող է բացատրել, թե ինչպես են ատոմները զանգված ստացել նոր ծնվող Տիեզերքում:
«Մինչ այդ գիտության մեջ մեքենայական ուսուցմանը կասկածանքով էին վերաբերվում, իսկ հիմա առանց դրա չեն կարողանում գլուխ հանել»,-նշեց Դորիգոն:
Հիմա նա նոր սերնդի ծրագրաշար է մշակում, որը նույնպես մեքենայական ուսուցման օգնությամբ կօգնի առավելագույն ճշգրտությամբ կազմել գիտափորձերի դիզայնը։ Գիտնականի խոսքով` արհեստական բանականությունը չի կարող փոխարինել գիտնականներին, սակայն կարող է օգնել փորձերն արագացնելու հարցում։
«Փորձերի մշակումն ու օպտիմալացման նոր մակարդակ ունեցող սարքավորումների հավաքումը կարող են երկու կարգով (մի քանի հարյուր անգամ. խմբ.) բարձրացնել չափումների արդյունավետությունը։ Սա հսկայական առաջընթաց է տարրական մասնիկների ֆիզիկայում, որտեղ նույնիսկ 1 տոկոս ճշգրտության ավելացումը շատ լավ արդյունք է համարվում»,-ասաց Դորիգոն։
Նրա ղեկավարությամբ գրված մեքենայական ուսուցման ալգորիթմներն օգտագործվում են նաև տիեզերական ճառագայթների մշտադիտարկման միջազգային նախագծում՝ այսպես կոչված «Չերենկովի դետեկտորների» օգնությամբ (դրանք այդպես են անվանել ի պատիվ խորհրդային հռչակավոր ֆիզիկոս, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Պավել Չերենկովի)։ Այդ դետեկտորները (ջրով լցված մեծ ավազաններ են) օգնում են դիտարկել լույսի արագությունից բարձր արագությամբ շարժվող մասնիկները։ Ջրի մեջ լույսի արագությունը նվազում է իր սովորական արագությունից մոտ 75 տոկոսով, և երբ ֆոտոնները (լույսի մասնիկները) բախվում են ջրի մոլեկուլներին, դրանք կապույտ լույս են արձակում (որ հայտնի է որպես Չերենկովի ճառագայթում)։
Միջազգային գիտափորձի շրջանակում նախատեսվում է այդպիսի դետեկտորներ տեղադրել Չիլիում՝ Անդյան լեռներում, 5000 մ բարձրության վրա: Սկզբում նախագծի արժեքը գնահատվել է 60 մլն եվրո, սակայն մեքենայական ուսուցման գործիքները կարող են այդ թիվը նվազեցնել 20-30%-ով:
Դորիգոյի ծրագրային համալիրն այժմ ակտիվորեն օգտագործվում է նեյտրինոյի (Տիեզերքի ամենատարածված տարրական մասնիկներից մեկը) դետեկտորների օպտիմալացման համար։ Նեյտրինոները չափերով մոտ են էլեկտրոններին, բայց էլեկտրական լիցք չունեն, ուստի դրանք գրեթե անհնար է դիտարկել որևէ գործիքի միջոցով: Սառույցը այն սակավաթիվ նյութերից է, որի հետ նեյտրինոն շփման մեջ է մտնում, այդ իսկ պատճառով նեյտրինոյի դիտարաններից մեկը գտնվում է Հարավային բևեռի մոտ (IceCube observatory)։
Դորիգոյի ղեկավարության տակ գտնվող գիտնականների թիմում 42 մարդ կա, այդ թվում՝ մի քանի ռուսաստանցիներ։ Հայեր դեռ չկան, բայց պրոֆեսորը պատրաստ է դիտարկել
Հայաստանի գործընկերների հետ համագործակցության ցանկացած հնարավորություն։
