https://arm.sputniknews.ru/20240421/avag-eghbajry-nran-pakhcrel-e-qrdi-tnic-misaq-manushjani-masin-patmum-e-eghbvor-tsvornuhin-74490585.html
Ավագ եղբայրը նրան փախցրել է քրդի տնից․ Միսաք Մանուշյանի մասին պատմում է եղբոր ծոռնուհին
Ավագ եղբայրը նրան փախցրել է քրդի տնից․ Միսաք Մանուշյանի մասին պատմում է եղբոր ծոռնուհին
Sputnik Արմենիա
Ֆրանսիական դիմադրության շարժման մարտիկ Միսաք Մանուշյանի կյանքի մասին շատ բան հայտնի չէ։ Նրա ժառանգներն այսօր փորձում են խճանկարի պես հավաքել պատմություններն ու... 21.04.2024, Sputnik Արմենիա
2024-04-21T10:01+0400
2024-04-21T10:01+0400
2024-04-21T10:07+0400
ֆրանսիա
հայաստան
միսաք մանուշյան
քուրդ
կոմիտաս
տեսանյութ
տեսանյութեր
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/07e8/04/0c/74489669_0:0:1600:901_1920x0_80_0_0_41fb14156790bd0c870c4bc7ce1b3cf9.jpg
«Ես համոզված եմ, որ ֆրանսիացի ժողովուրդը և ազատության բոլոր մարտիկները կհարգեն մեր հիշատակն արժանապատվորեն»․ Ֆրանսիայի ազգային հերոս Միսաք Մանուշյանի՝ կնոջը՝ Մելինեին գրված վերջին նամակի այս տողերը լիարժեքորեն իրականություն դարձան Մանուշյանի մահապատժից 80 տարի անց։ Փարիզի պանթեոնում Միսաք և Մելինե Մանուշյանների վերահուղարկավորությունն առիթ դարձավ կրկին խոսելու նրա գործունեության ու մեծ զոհաբերության մասին։ Sputnik Արմենիան բացառիկ հարցազրույց է ունեցել Միսաքի ավագ եղբոր՝ Հայկի ծոռնուհու՝ փարիզաբնակ Լուիզա Մանուշյանի հետ՝ վերհանելով Միսաքի կենսագրությունից քիչ հայտնի կամ անհայտ դրվագներ։Դրանցից ամենահետաքրքիրը կապված է Միսաքի՝ որբանոցում հայտնվելու պատմության հետ։ 1915թ․ գաղթի ճանապարհին Միսաք, Կարապետ և Հայկ Մանուշյանները կորցնում են մորը՝ Վարդուհի Կասյանին (ենթադրաբար` սովամահության պատճառով), իսկ հայրն էլ Ուրֆայի ինքնապաշտպանական մարտերի ժամանակ էր զոհվել։Միսաքը երկու որբանոցում է եղել՝ Սիրիայում և Լիբանանում, 1920-ին Լիբանանից տեղափոխվել է Ֆրանսիա։ Այդ ժամանակ նա իր ծննդյան տարեթիվը՝ 1909-ը, փոխել 1906–ով, որպեսզի աշխատելու հնարավորություն ունենա (միգրանտներից շատերն էին այդպես անում)։Լուիզան հիշում է պապի եղբոր՝ Գևորգի պատմություններից մեկը։ Նա անձամբ ծանոթ է եղել Միսաքի հետ, մի քաղաքում են ապրել, մտերիմ եղել։ Գևորգը պատմել է Կոմիտասին այցելելու մասին։«Ասում է՝ երկու անգամ են գնացել։ Առաջին անգամ Կոմիտասի առողջական վիճակը շատ վատ է եղել, տեսնել չեն կարողացել։ Երկրորդ անգամ հանդիպել են։ Գևորգ պապն այնպիսի հուզմունքով էր պատմում։ Մենք երեխաներ էինք, այն ժամանակ այդ հանդիպման ամբողջ մեծությունը չէինք հասկանում»,- ասում է Լուիզան։Նա հուզմունքով է հիշում Միսաք Մանուշյանի վերահուղարկավորության արարողությունը, որի ժամանակ կոմիտասյան «Կռունկը» հնչեց։«Բոլոր հայերը հուզվեցին, բայց մեր ընտանիքի համար դա առանձնահատուկ նշանակություն ուներ. մենք Գևորգ պապի պատմությունն էինք հիշում, կարծես նորից Միսաքն ու Կոմիտասը հանդիպեցին»։Հայկ պապի կնոջ՝ Մարիամ Մանուշյանի պատմություններից գիտեն, որ Դիմադրության շարժմանն աջակցել են նաև Փարիզում գտնվող Մանուշյան ընտանիքի մյուս անդամները, հարազատները։ Օրինակ` շարժման մարտիկները գաղտնի հանդիպումներ էին ունենում Մելինեի քրոջ, ինչպես նաև Հայկի քենու՝ Էլիզի տներում, որոնք նաև որպես թաքստոց էին օգտագործում։Նրա խոսքով՝ վերահուղարկավորությունից հետո, երբ հեռուստացույցով իրենց տեսան, նոր ամեն բան հասկացան։ Ասում է՝ Մանուշյան ազգանուն կրելը հպարտություն է, բայց նաև պատասխանատվություն՝ արժանի լինել հանուն համամարդկային գաղափարների, ազատության, երկրորդ հայրենիք Ֆրանսիայի համար կյանքը չխնայած մարդու ժառանգը լինելուն։Լուիզայի խոսքով` միգուցե մերօրյա Հայաստանում Միսաք Մանուշյանին այնքան էլ լավ չգիտեն, բայց Ֆրանսիայում նա միշտ է հայտնի եղել, նրա մահվան տարելիցը մեծ ու փոքր քաղաքներում տարբեր մասշտաբներով միշտ նշվել է։Հայտնի է նաև, որ Միսաքի գնդակահարությունից հետո Մելինեն կապ է պահել Մանուշյանների ընտանիքի հետ, 60-ականներին Խորհրդային Հայաստան է եկել նրա գրական ժառանգությունը թանգարան հանձնելու համար, հանդիպել եղբոր ընտանիքի հետ, այնուհետև երբ Հայկն է Փարիզ գնացել, այնտեղ ևս Մելինեի հետ ջերմ կապը պահպանվել է։ Ի հեճուկս Մելինեին գրված վերջին նամակում Միսաքի վերջին խնդրանքին՝ անպայման ամուսնանալ և զավակ ունենալ, Մելինեն մինչև կյանքի վերջ հավատարիմ է մնացել Միսաքին․ չի ամուսնացել և այդպես էլ զավակ չի ունեցել։
ֆրանսիա
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2024
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Լուրեր
am_HY
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
ֆրանսիա, հայաստան, միսաք մանուշյան, քուրդ, կոմիտաս, տեսանյութ, տեսանյութեր, видео
ֆրանսիա, հայաստան, միսաք մանուշյան, քուրդ, կոմիտաս, տեսանյութ, տեսանյութեր, видео
Ավագ եղբայրը նրան փախցրել է քրդի տնից․ Միսաք Մանուշյանի մասին պատմում է եղբոր ծոռնուհին
10:01 21.04.2024 (Թարմացված է: 10:07 21.04.2024) Ֆրանսիական դիմադրության շարժման մարտիկ Միսաք Մանուշյանի կյանքի մասին շատ բան հայտնի չէ։ Նրա ժառանգներն այսօր փորձում են խճանկարի պես հավաքել պատմություններն ու ամբողջացնել դրանք։
«Ես համոզված եմ, որ ֆրանսիացի ժողովուրդը և ազատության բոլոր մարտիկները կհարգեն մեր հիշատակն արժանապատվորեն»․ Ֆրանսիայի ազգային հերոս
Միսաք Մանուշյանի՝ կնոջը՝ Մելինեին գրված վերջին նամակի այս տողերը լիարժեքորեն իրականություն դարձան Մանուշյանի մահապատժից 80 տարի անց։ Փարիզի պանթեոնում
Միսաք և Մելինե Մանուշյանների վերահուղարկավորությունն առիթ դարձավ կրկին խոսելու նրա գործունեության ու մեծ զոհաբերության մասին։
Sputnik Արմենիան բացառիկ հարցազրույց է ունեցել Միսաքի ավագ եղբոր՝ Հայկի ծոռնուհու՝ փարիզաբնակ Լուիզա Մանուշյանի հետ՝ վերհանելով Միսաքի կենսագրությունից քիչ հայտնի կամ անհայտ դրվագներ։
Դրանցից ամենահետաքրքիրը կապված է Միսաքի՝ որբանոցում հայտնվելու պատմության հետ։ 1915թ․ գաղթի ճանապարհին Միսաք, Կարապետ և Հայկ Մանուշյանները կորցնում են մորը՝ Վարդուհի Կասյանին (ենթադրաբար` սովամահության պատճառով), իսկ հայրն էլ Ուրֆայի ինքնապաշտպանական մարտերի ժամանակ էր զոհվել։
«Հայկն արդեն մեծ էր, Կարապետը որբանոցում է հայտնվում, իսկ Միսաքը՝ ինչ-որ պատճառով քրդի տանը։ Հայտնի է, որ Հայկը կարողացել է Միսաքին փախցնել քրդի տնից և որբանոց տանել՝ Սիրիա։ Ստիպված էր փախցնել, որովհետև քուրդը չէր ուզում բաց թողնել, Միսաքն անասուններին էր խնամում և այլն, աշխատանք էր անում քրդի համար։ Որբանոցում Կարապետն ու Միսաքը վերագտնում են իրար»,- պատմում է Լուիզա Մանուշյանը։
Միսաքը երկու որբանոցում է եղել՝ Սիրիայում և Լիբանանում, 1920-ին Լիբանանից տեղափոխվել է Ֆրանսիա։ Այդ ժամանակ նա իր ծննդյան տարեթիվը՝ 1909-ը, փոխել 1906–ով, որպեսզի աշխատելու հնարավորություն ունենա (միգրանտներից շատերն էին այդպես անում)։
Լուիզան հիշում է պապի եղբոր՝ Գևորգի պատմություններից մեկը։ Նա անձամբ ծանոթ է եղել Միսաքի հետ, մի քաղաքում են ապրել, մտերիմ եղել։ Գևորգը պատմել է Կոմիտասին այցելելու մասին։
«Ասում է՝ երկու անգամ են գնացել։ Առաջին անգամ Կոմիտասի առողջական վիճակը շատ վատ է եղել, տեսնել չեն կարողացել։ Երկրորդ անգամ հանդիպել են։ Գևորգ պապն այնպիսի հուզմունքով էր պատմում։ Մենք երեխաներ էինք, այն ժամանակ այդ հանդիպման ամբողջ մեծությունը չէինք հասկանում»,- ասում է Լուիզան։
Նա հուզմունքով է հիշում Միսաք Մանուշյանի վերահուղարկավորության արարողությունը, որի ժամանակ կոմիտասյան «Կռունկը» հնչեց։
«Բոլոր հայերը հուզվեցին, բայց մեր ընտանիքի համար դա առանձնահատուկ նշանակություն ուներ. մենք Գևորգ պապի պատմությունն էինք հիշում, կարծես նորից Միսաքն ու Կոմիտասը հանդիպեցին»։
Հայկ պապի կնոջ՝ Մարիամ Մանուշյանի պատմություններից գիտեն, որ Դիմադրության շարժմանն աջակցել են նաև Փարիզում գտնվող Մանուշյան ընտանիքի մյուս անդամները, հարազատները։ Օրինակ` շարժման մարտիկները գաղտնի հանդիպումներ էին ունենում Մելինեի քրոջ, ինչպես նաև Հայկի քենու՝ Էլիզի տներում, որոնք նաև որպես թաքստոց էին օգտագործում։
«Մեր ընտանիքը շատ սակավախոս է եղել պատմությունների հարցում։ Մենք միշտ իմացել ենք, որ կարևոր, մեծ մարդու ժառանգներն ենք, նրա լուսանկարը միշտ պատից կախված է եղել, մենք հանրագիտարանում միշտ վերընթերցել ենք նրա մասին գրված տվյալները, բայց շատ պատմություններ, ցավոք, չեն փոխանցվել։ Հիմա ենք փորձում փազլի պես հավաքել այդ ամենը։ Անգամ Փարիզի մեր հարևանները գիտեին, որ Մանուշյան ենք, բայց մեզ չէին նույնացնում այդ մեծ մարդու հետ»,- ասում է Լուիզան։
Նրա խոսքով՝ վերահուղարկավորությունից հետո, երբ հեռուստացույցով իրենց տեսան, նոր ամեն բան հասկացան։ Ասում է՝ Մանուշյան ազգանուն կրելը հպարտություն է, բայց նաև պատասխանատվություն՝ արժանի լինել հանուն համամարդկային գաղափարների, ազատության, երկրորդ հայրենիք Ֆրանսիայի համար կյանքը չխնայած մարդու ժառանգը լինելուն։
Լուիզայի խոսքով` միգուցե մերօրյա
Հայաստանում Միսաք Մանուշյանին այնքան էլ լավ չգիտեն, բայց Ֆրանսիայում նա միշտ է հայտնի եղել, նրա մահվան տարելիցը մեծ ու փոքր քաղաքներում տարբեր մասշտաբներով միշտ նշվել է։
Հայտնի է նաև, որ Միսաքի գնդակահարությունից հետո Մելինեն կապ է պահել Մանուշյանների ընտանիքի հետ, 60-ականներին Խորհրդային Հայաստան է եկել նրա գրական ժառանգությունը թանգարան հանձնելու համար, հանդիպել եղբոր ընտանիքի հետ, այնուհետև երբ Հայկն է Փարիզ գնացել, այնտեղ ևս Մելինեի հետ ջերմ կապը պահպանվել է։ Ի հեճուկս Մելինեին գրված վերջին նամակում Միսաքի վերջին խնդրանքին՝ անպայման ամուսնանալ և զավակ ունենալ, Մելինեն մինչև կյանքի վերջ հավատարիմ է մնացել Միսաքին․ չի ամուսնացել և այդպես էլ զավակ չի ունեցել։
