«Օսկարի» արժանացած կարճամետրաժ վավերագրական ֆիլմում կա դրվագ Բաքվի հայերի ջարդերի մասին
12:15 11.03.2024 (Թարմացված է: 17:42 11.03.2024)
Բաժանորդագրվել
Բաղամյանը դաշնամուր վերանորոգողի առաջին անգամ Բաքվում է տեսել: Հետո հայերի ջարդերի ժամանակ հորը կորցնելուց հետո նա երաժշտության դուռը փակել էր: Բայց ԱՄՆ-ում ամեն ինչ նոր էջից սկսվեց:
ԵՐԵՎԱՆ, 11 մարտի – Sputnik. Այս տարվա «Օսկար»–ում «Լավագույն կարճամետրաժ վավերագրական ֆիլմ» ճանաչված «Վերանորոգման վերջին արհեստանոցը» ֆիլմում դրվագ կա Բաքվում ապրած հայերի մասին։
Այն պատմում է Սթիվ (Ստեփան) Բաղրամյանի` Լոս Անջելեսում ապրող դաշնամուր լարող վարպետի մասին։
Քաղաքային երաժշտական դպրոցի մոտ գտնվող արհեստանոցը դպրոցի տնօրինության պատվերով աշակերտների համար գործիքների անվճար վերանորոգում է կատարում (Լոս Անջելեսը Ամերիկայի վերջին քաղաքներից մեկն է, որը դա անում է):
Լոս Անջելեսի իր արհեստանոցում Սթիվ (Ստեփան) Բաղմանյանը ոչ միայն վարպետորեն դաշնամուր է լարում, այլև ադմինիստրատորի դեր ունի. հոգ է տանում, որ բոլոր գործիքները ժամանակին վերանորոգվեն, պահպանվեն անվտանգության կանոնները և, որ պակաս կարևոր չէ, որ աշխատավայրում բարեհամբույր մթնոլորտ տիրի։
«Մենք այստեղ մի ընտանիք ենք»-վստահ ասում է նա։
Առաջին անգամ դաշնամուր տեսել է փոքր ժամանակ, Բաքվում, որտեղ ծնվել և մեծացել է։ Այն ժամանակ երգի դասարան էր մտել դաշնամուր լարողը, որը բացել էր գործիքը և սկսել աշխատել յուրաքանչյուր լարի հետ` ձգելով ու լսելով, հետո հաջորդ լարը, հետո մյուսը...
«Ես մտածում էի` Աստված իմ, ինչքան լար կա, և նա յուրաքանչյուրի հետ պետք է աշխատի։ Ինչքան բաղադրիչներ կան։ Ինչպե՞ս է կարողանում: Վաու»,-հիշում է Բաղրամյանը։
Ավելի ուշ` 60-ականների վերջին, 70-ականների սկզբին, նրա եղբայրը, որտ տասը տարով մեծ էր, կիթառ է գնում և կրտսեր եղբորը խստիվ արգելում է ձեռք տալ դրան։
«Մի անգամ վերցրի, երբ եղբայրս ինստիտուտում էր, հետո նա տուն է գալիս ու հարցնում. «Ո՞վ է կիթառիս ձեռք տվել: Ես քեզ ասել էի, որ ձեռք չտաս»: Ես էլ ասում եմ` «Մի քիչ նվագել եմ ընդամենը»: Նա էլ ասում է. «Ուզում ես ասել` կիթառ նվագել գիտե՞ս»։ Ես էլ թե` «Դե, հա»: Եվ նա կիթառն ինձ տվեց»,- հիշում է Սթիվ-Ստեփանը։
1986-ի վերջին Բաքվից սկսեցին դուրս մղել, իսկ հետո բացահայտ վտարել հայերին։ Սակայն, Բաղմանյանին խոսքով, իր ծնողները չէին էլ պատկերացնում, որ իրենց հետ ինչ-որ վատ բան կարող է պատահել։ Նրանք ապրում էին ընկերների և հարևանների շրջանակում, որոնց հետ տարիներ շարունակ նույն բակն էին կիսել։
Բայց իրավիճակը վատթարանում էր. հայկական թաղամասերի բնակիչները գիշերները հերթապահում էին խարույկի մոտ` իրենց տները պաշտպանելով։ Մարդիկ օրեցօր պակասում էին, քանի որ շատերը վախենում էին ապրել այդտեղ։
«Հայրս լավատես էր, ասում էր. «Ես ոչ մի տեղ չեմ գնա, որովհետև ոչ մեկին ոչ մի վատ բան չեմ արել: Մենք Խորհրդային Միությունում ենք ապրում, և մեր կառավարությունը երբեք նման բան թույլ չի տա»: Նա շատ իմաստուն մարդ էր, բայց սխալվեց... նրան սպանեցին աշխատավայրում` հետևից հարվածելով»,-պատմում է Բաղրամյանը։ն
Իր որդուն, որն արդեն ԱՄՆ-ում է ծնվել, նա Սամսոն է անվանել` հոր պատվին։
Իսկ այն ժամանակ Բաքվում նրանք վերցրին մորը և հեռացան տնից` իրենց հետևից դուռը փակելով և թողնելով բոլոր իրերը, այդ թվում ընտանեկան ֆոտոալբոմներն ու կիթառները։ Քաղաքից մինչև օդանավակայան ճանապարհը շատ դժվար էր անցնել, քանի որ փողոցում հայի նման ցանկացած մարդու կարող էին սպանել։
Ադրբեջանցի ընկերները նրանց օդանավակայան տարան և կենդանի միջանցք կազմեցին, որով նրանք անվտանգ հասնել մինչև օդանավը։
Ամերիկայում Բաղրամյանների համար հովանավորներ գտնվեցին` ամուսիններ Քենն ու Վերոնիկան, որոնք համաձայնեցին նրանց որպես փախստականների ժամանակավոր օգնություն ցուցաբերել։ Սթիվը նրանց հետ ռուս-անգլերեն բառարանով էր շփվում, քանի որ անգլերենի սեփական գիտելիքները «hello» բառով էին սահմանափակվում։ Մի անգամ, երբ Սթիվը փորձում էր Քենից իմանալ, թե նա ինչով է զբաղվում, չկարողացավ գտնել հարկավոր բառը։
Սենյակում` դաշնամուրի վերևում, Նորմալ Ռոքուելի` 20-րդ դարի ամենահայտնի ամերիկացի նկարիչներից մեկի կտավն էր կախված, որը պատկերում էր դաշնամուր լարողի։
«Ու ես հիշեցի, թե դասարանում ինչպես էի նայում լարողին և մտածեցի. «Աստված իմ, նա դաշնամուր է լարո՞ւմ»։ Եվ ասացի։ «Ծնգ, ծնգ, ծնգ», նա էլ թե` «Այո, այո, այո», և սկսեցինք ծիծաղել։ Հետո նա հարցրեց` ուզում եմ օգնել իրեն արհեստանոցում։ Ես այն ժամանակ պիցցա էի առաքում, ձյուն էի մաքրում, կահույք էի տեղափոխում... և ասացի` իհարկե»,-հիշում է Սթիվը։
Այնուհետև Քենը նրան լարող վարպետների դպրոցներ էր ուղարկում` տարբեր հայտնի արտադրողներին կից` Yamaha, Baldwin, նույնիսկ Steinway.
«Տեղի ունեցածից հետո երաժշտության հանդեպ իմ հետաքրքրությունը կորել էր։ Բայց կյանքն ինձ վերադարձրեց երաժշտությանը։ Տեսնո՞ւմ եք` ինչպես է ամեն ինչ դասավորվում»,-ասում է Սթիվը։
Նշենք` ռեժիսորներ Բեն Փրուդֆութի և Քրիս Բոուերսի «The Last Repair Shop» ֆիլմը մինչև «Օսկարը» մրցանակներն է ստացել Կանադայում` Կալգարիի և ԱՄՆ-ում` Միդլբուրգի կինոփառատոներում, ինչպես նաև արժանավել է Կինոքննադատների ամերիկյան ասոցիացիայի (Critics Choice Association) մրցանակին: 2024 թվականի փետրվարի 16–ին ֆիլմը ցուցադրվել է ԱՄՆ-ում և Կանադայում ավելի քան 700 անգամ։
Ֆիլմի ռեժիսորներ են Բեն Պրադֆութը և Քրիս Բոուերսը։
