https://arm.sputniknews.ru/20230713/milan-kunderaji-bard-haraberutjunnery-milan-kunderaji-het-62587522.html
Միլան Կունդերայի բարդ հարաբերությունները Միլան Կունդերայի հետ
Միլան Կունդերայի բարդ հարաբերությունները Միլան Կունդերայի հետ
Sputnik Արմենիա
Այնպիսի երկատված անձնավորություն, ինչպիսին էր Միլան Կունդերան, որը մահացավ 94 տարեկանում, ընդհանրապես շատ դժվար է պատկերացնել։ 13.07.2023, Sputnik Արմենիա
2023-07-13T22:05+0400
2023-07-13T22:05+0400
2023-07-13T22:05+0400
միլան կունդերա
չեխոսլովակիա
հայաստան
հայեր
5 րոպե դուլյանի հետ
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/07e7/07/0c/62421777_0:75:1600:975_1920x0_80_0_0_a62b17156d84062d2ceb17e1cfee4975.jpg
Միլան Կունդերայի բարդ հարաբերությյունները Միլան Կունդերայի հետ
Sputnik Արմենիա
Միլան Կունդերայի բարդ հարաբերությյունները Միլան Կունդերայի հետ
Միլան Կունդերան մաքուր չեխ էր, բայց պահանջում էր ներկայացնել իրեն որպես ֆրանսիական գրող, գրքերն էլ վաճառել գրախանութների ֆրանսիական գրականության բաժիններում։ Ողջ կյանքի ընթացքում պայքարել էր ազատության, անկախության և ժողովրդավարության համար, բայց երբ իր հայրենիքը՝ Չեխոսլովակիան, վերջապես ազատվեց կոմունիստական ռեժիմից, Կունդերան այլևս երբեք չվերադարձավ արտերկրից և մնաց Ֆրանսիայում։ Եվ նախկին իշխող կուսակցության հետ էլ միանշանակ հարաբերություններ չուներ։ Սկզբում կոմունիստ դարձավ, հետո հանեցին, նորից վերականգնեցին, կոմունիստ մնաց նույնիսկ 1968-ի «Պրահայի գարնան» ժամանակ, հավատում էր մարդկային դեմքով սոցիալիզմի կառուցման գաղափարին և միայն դրանից երկու տարի անց՝ 1970 թվականին, վերջնականապես խզեց կապերը կուսակցության հետ։Բայց Միլան Կունդերայի երկատվածության երևի թե ամենավառ արտահայտությունն է նրա ամենահայտնի վեպի անվանումը՝ «Կեցության անտանելի թեթևությունը»։ Կյանքը, ըստ Կունդերայի, թեթև է, որովհետև այն մարդուն տրված է ընդամենը մի անգամ։ Այսինքն` դու երբեք չես իմանա` արդյոք ճիշտ որոշումներ ես կայացրել քո միակ կյանքի ընթացքում։ Սակայն եթե սկսես անընդհատ մտորել քո ընդունած որոշումների հետևանքների մասին, կյանքդ պարզապես անտանելի կդառնա։Ի դեպ, երբ վեպի հրատարակումից 4 տարի անց ամերիկացի ռեժիսոր Ֆիլիպ Կաուֆմանը դրա հիման վրա ֆիլմ նկարահանեց, Միլան Կունդերային այն բոլորովին դուր չեկավ, թեև որոշ դերակատարներ, օրինակ` ֆրանսիացի Ժուլիետ Բինոշը, հենց այդ կինոնկարի շնորհիվ համաշխարհային ճանաչում ստացան։ Այնինչ Կունդերան խիստ դժգոհ էր, որ ռեժիսորը, փիլիսոփայական ենթատեքստը մի կողմ թողած, հիմնականում սևեռվել էր պարզունակ «սիրո եռանկյան» վրա։ Կունդերայի վերաբերմունքը սիրո նկատմամբ նույնպես ուրույն էր. «Եթե կինն ինձ ասում է՝ ես սիրում եմ քեզ, որովհետև դու խելոք ես և ազնիվ, նվերներ ես գնում ինձ, այլ կանանց հետևից չես ընկնում, նույնիսկ ամաններն ես լվանում, ես մեծ հիասթափություն եմ ապրում։ Ինձ շատ ավելի հաճելի կլիներ լսել՝ ես քեզ համար գժվում եմ` չնայած դու սուտասան ես, եսասեր ու սրիկա»։Տվեք ինձ 100 օր, և ես կլուծեմ բոլոր հարցերը. 100–օրյա խոստումները շարունակվում ենԵրբեմն ուղղակի զարմանում ես, թե որքան հրատապ են Կունդերայի մտքերը մեզ` հայերիս համար։ Թեկուզ այս մեկը. «Եթե խոշոր տերությունների համար պատերազմները պարզապես ուժգին ցնցումներ են, ապա փոքր ազգերը գիտեն, որ այդ ցնցումները օրհասական են և սպառնում են իրենց գոյությանը»։Ու նաև հիմա, երբ Հայաստանում ընթանում է Արցախի հարցով ստորագրահավաքը, և ոմանք նույնիսկ կանխատեսում են, որ այն պատերազմի կհանգեցնի, իսկ մյուսները ամենագետ իրատեսի կեցվածքով հեգնում են՝ այ միամիտնե՛ր, մինչև հիմա չե՞ք հասկացել, որ ստորագրահավաքով լուրջ հարցեր չեն լուծում, ուզում եմ մեջբերել Կունդերայի պատմածը. «Չեմ կարող չհիշել այն խմբագրին, որը Պրահայում ստորագրահավաք էր կազմակերպել՝ ի պաշտպանություն քաղբանտարկյալների։ Նա հրաշալի հասկանում էր, որ իր նախաձեռնած արշավը բացարձակ ոչ մի օգուտ չի բերի քաղբանտարկյալներին։ Նրա իրական նպատակը ոչ թե քաղբանտարկյալներին ազատելն էր, այլ ցույց տալը, որ կան մարդիկ, որոնք չեն վախենում։ Շատ լավ գիտակցում էր, որ իր արածը ներկայացում էր, բայց ուրիշ հնարավորություն չուներ։ Նա ընդամենը մի ընտրություն ուներ՝ կա՛մ ներկայացում սարքել, կա՛մ պարզապես ոչինչ չանել։ Իսկ ոչինչ չանել նա չէր կարող»։Ինչու Միլան Կունդերան, որի քաղաքացիությունը վերականգնվեց նոր իշխանությունների օրոք, այդպես էլ մշտապես չվերադարձավ Չեխիա։ Այդ հարցի պատասխանը նա փորձում է տալ իր ստեղծագործություններից մեկում։ Գլխավոր հերոսը, որը 1968 թվականի իրադարձություններից հետո ստիպված է լինում ապաստանել արտերկրում, տարիներ անց վերադառնում է Պրահա, որը կարծես թե պիտի լիներ իր երազածը՝ ազատ, ժողովրդավարական, առանց կոռուպցիայի և գրաքննության… Իրականում հերոսը զգում է, որ այս ամենը խորթ է իրեն, մարդիկ բոլորովին փոխվել են 68 թվականից, դարձել խիստ գործնական, խիստ անտարբեր, նրանց հետ դժվար է շփվել, մի խոսքով` Պրահայի գարունից և Թավշյա հեղափոխությունից միայն հուշեր են մնացել, եթե, իհարկե, մնացել են։Անկեղծ ասեմ` «Անտեղյակություն» վեպը կարդալիս ոչ մի կերպ չէի կարողանում ազատվել այն զգացողությունից, որ հեղինակը ճիշտ մեր՝ հայաստանյան իրականությունն է նկարագրել։ Ինչպիսին էինք 90-ականների սկզբներին ու ինչպիսին դարձանք 30 տարի անց։ Այս ինչպե՞ս եղավ։Ջինսի դարը. թե ինչպես «դեմոկրատական տաբատը» նվաճեց ողջ աշխարհը
https://arm.sputniknews.ru/20230712/lernajin-gharabagh-100-tarva-maqarum-62536963.html
չեխոսլովակիա
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2023
Արմեն Դուլյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/2070/97/20709751_477:42:1221:786_100x100_80_0_0_49effa12a5c8a33e31f066cb33af3898.jpg
Արմեն Դուլյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/2070/97/20709751_477:42:1221:786_100x100_80_0_0_49effa12a5c8a33e31f066cb33af3898.jpg
Լուրեր
am_HY
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Արմեն Դուլյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/2070/97/20709751_477:42:1221:786_100x100_80_0_0_49effa12a5c8a33e31f066cb33af3898.jpg
միլան կունդերա, չեխոսլովակիա, հայաստան, հայեր, 5 րոպե դուլյանի հետ
միլան կունդերա, չեխոսլովակիա, հայաստան, հայեր, 5 րոպե դուլյանի հետ
Միլան Կունդերան մաքուր չեխ էր, բայց պահանջում էր ներկայացնել իրեն որպես ֆրանսիական գրող, գրքերն էլ վաճառել գրախանութների ֆրանսիական գրականության բաժիններում։ Ողջ կյանքի ընթացքում պայքարել էր ազատության, անկախության և ժողովրդավարության համար, բայց երբ իր հայրենիքը՝ Չեխոսլովակիան, վերջապես ազատվեց կոմունիստական ռեժիմից, Կունդերան այլևս երբեք չվերադարձավ արտերկրից և մնաց Ֆրանսիայում։ Եվ նախկին իշխող կուսակցության հետ էլ միանշանակ հարաբերություններ չուներ։ Սկզբում կոմունիստ դարձավ, հետո հանեցին, նորից վերականգնեցին, կոմունիստ մնաց նույնիսկ 1968-ի «Պրահայի գարնան» ժամանակ, հավատում էր մարդկային դեմքով սոցիալիզմի կառուցման գաղափարին և միայն դրանից երկու տարի անց՝ 1970 թվականին, վերջնականապես խզեց կապերը կուսակցության հետ։
Բայց Միլան Կունդերայի երկատվածության երևի թե ամենավառ արտահայտությունն է նրա ամենահայտնի վեպի անվանումը՝ «Կեցության անտանելի թեթևությունը»։ Կյանքը, ըստ Կունդերայի, թեթև է, որովհետև այն մարդուն տրված է ընդամենը մի անգամ։ Այսինքն` դու երբեք չես իմանա` արդյոք ճիշտ որոշումներ ես կայացրել քո միակ կյանքի ընթացքում։ Սակայն եթե սկսես անընդհատ մտորել քո ընդունած որոշումների հետևանքների մասին, կյանքդ պարզապես անտանելի կդառնա։
Ի դեպ, երբ վեպի հրատարակումից 4 տարի անց ամերիկացի ռեժիսոր Ֆիլիպ Կաուֆմանը դրա հիման վրա ֆիլմ նկարահանեց, Միլան Կունդերային այն բոլորովին դուր չեկավ, թեև որոշ դերակատարներ, օրինակ` ֆրանսիացի Ժուլիետ Բինոշը, հենց այդ կինոնկարի շնորհիվ համաշխարհային ճանաչում ստացան։ Այնինչ Կունդերան խիստ դժգոհ էր, որ ռեժիսորը, փիլիսոփայական ենթատեքստը մի կողմ թողած, հիմնականում սևեռվել էր պարզունակ «սիրո եռանկյան» վրա։ Կունդերայի վերաբերմունքը սիրո նկատմամբ նույնպես ուրույն էր. «Եթե կինն ինձ ասում է՝ ես սիրում եմ քեզ, որովհետև դու խելոք ես և ազնիվ, նվերներ ես գնում ինձ, այլ կանանց հետևից չես ընկնում, նույնիսկ ամաններն ես լվանում, ես մեծ հիասթափություն եմ ապրում։ Ինձ շատ ավելի հաճելի կլիներ լսել՝ ես քեզ համար գժվում եմ` չնայած դու սուտասան ես, եսասեր ու սրիկա»։
Երբեմն ուղղակի զարմանում ես, թե որքան հրատապ են Կունդերայի մտքերը մեզ` հայերիս համար։ Թեկուզ այս մեկը. «Եթե խոշոր տերությունների համար պատերազմները պարզապես ուժգին ցնցումներ են, ապա փոքր ազգերը գիտեն, որ այդ ցնցումները օրհասական են և սպառնում են իրենց գոյությանը»։
Ու նաև հիմա, երբ
Հայաստանում ընթանում է Արցախի հարցով ստորագրահավաքը, և ոմանք նույնիսկ կանխատեսում են, որ այն պատերազմի կհանգեցնի, իսկ մյուսները ամենագետ իրատեսի կեցվածքով հեգնում են՝ այ միամիտնե՛ր, մինչև հիմա չե՞ք հասկացել, որ ստորագրահավաքով լուրջ հարցեր չեն լուծում, ուզում եմ մեջբերել Կունդերայի պատմածը. «Չեմ կարող չհիշել այն խմբագրին, որը Պրահայում ստորագրահավաք էր կազմակերպել՝ ի պաշտպանություն քաղբանտարկյալների։ Նա հրաշալի հասկանում էր, որ իր նախաձեռնած արշավը բացարձակ ոչ մի օգուտ չի բերի քաղբանտարկյալներին։ Նրա իրական նպատակը ոչ թե քաղբանտարկյալներին ազատելն էր, այլ ցույց տալը, որ կան մարդիկ, որոնք չեն վախենում։ Շատ լավ գիտակցում էր, որ իր արածը ներկայացում էր, բայց ուրիշ հնարավորություն չուներ։ Նա ընդամենը մի ընտրություն ուներ՝ կա՛մ ներկայացում սարքել, կա՛մ պարզապես ոչինչ չանել։ Իսկ ոչինչ չանել նա չէր կարող»։
Ինչու Միլան Կունդերան, որի քաղաքացիությունը վերականգնվեց նոր իշխանությունների օրոք, այդպես էլ մշտապես չվերադարձավ Չեխիա։ Այդ հարցի պատասխանը նա փորձում է տալ իր ստեղծագործություններից մեկում։ Գլխավոր հերոսը, որը 1968 թվականի իրադարձություններից հետո ստիպված է լինում ապաստանել արտերկրում, տարիներ անց վերադառնում է Պրահա, որը կարծես թե պիտի լիներ իր երազածը՝ ազատ, ժողովրդավարական, առանց կոռուպցիայի և գրաքննության… Իրականում հերոսը զգում է, որ այս ամենը խորթ է իրեն, մարդիկ բոլորովին փոխվել են 68 թվականից, դարձել խիստ գործնական, խիստ անտարբեր, նրանց հետ դժվար է շփվել, մի խոսքով` Պրահայի գարունից և Թավշյա հեղափոխությունից միայն հուշեր են մնացել, եթե, իհարկե, մնացել են։
Անկեղծ ասեմ` «Անտեղյակություն» վեպը կարդալիս ոչ մի կերպ չէի կարողանում ազատվել այն զգացողությունից, որ հեղինակը ճիշտ մեր՝ հայաստանյան իրականությունն է նկարագրել։ Ինչպիսին էինք 90-ականների սկզբներին ու ինչպիսին դարձանք 30 տարի անց։ Այս ինչպե՞ս եղավ։
