Պուտինն ու Սին կշարունակեն «մեծ արշավը»
17:44 21.03.2023 (Թարմացված է: 17:47 21.03.2023)
Ռուսաստանի և Չինաստանի առաջնորդների հանդիպումը
© Sputnik / Григорий Сысоев
Բաժանորդագրվել
Ռուսաստանի և Չինաստանի ղեկավարները ամեն ինչ քննարկելու համար բավարար ժամանակ ունեն այս հանդիպման ընթացքում։ Բայց ի՞նչն է այդ «ամեն ինչը», ի՞նչ են նրանք քննարկելու` վերլուծել է ՌԻԱ Նովոստիի սյունակագիր Պյոտր Ակոպովը։
Վլադիմիր Պուտինի և Սի Ծինփինի մոսկովյան հանդիպումները, որոնք սկսվել են երկուշաբթի, կշարունակվեն մինչև չորեքշաբթի, երբ բարձրաստիճան հյուրին կճանապարհեն։ Բայց կասկած չկա, որ գլխավորը տեղի է ունեցել հենց երկուշաբթի օրը Կրեմլում ոչ պաշտոնական շփման ընթացքում և դեմ-դիմաց բարեկամական ճաշի ժամանակ։ Վերջին մեկ տարվա ընթացքում երկու առաջնորդներն ընդամենը մեկ անգամ են հանդիպել սեպտեմբերին Սամարղանդում (ՇՀԿ գագաթնաժողովի շրջանակներում), բայց այնտեղ պատվիրակությունների հանդիպում էր, իսկ ոչ պաշտոնական շփումն ակնհայտորեն սահմանափակ ժամանակով էր։
Հեռախոսազրույցները չեն կարող փոխարինել կենդանի շփմանը, և հիմա Պուտինն ու Սին ամեն ինչ քննարկելու համար բավարար ժամանակ կունենան։ Բայց ի՞նչն է այդ «ամեն ինչը», ի՞նչ են նրանք քննարկելու։
Այս հարցն այնքան է հետաքրքրել շատերին ինչպես Արևմուտքում, այնպես էլ Ռուսաստանում, որ ոմանք սկսել են ներկայիս հանդիպումը պատմական անվանել, իսկ ոմանք էլ դրանից ինչ-որ հսկայական հետևանքներ են ակնկալում։ Օրինակ` Ռուսաստանի և Չինաստանի համատեղ առաջարկ Ուկրաինայում ռազմական գործողությունները դադարեցնելու և չինական միջնորդությամբ Մոսկվայի և Կիևի միջև բանակցություններ սկսելու մասին, կամ հայտարարություն Ռուսաստանին չինական զենքի մատակարարման մասին։
Բայց այս դատարկ գուշակությունները ոչ մի բանի մասին են և անտեղի, քանի որ այդ շարքից ոչինչ չի լինելու։ Սակայն Պուտինի և Սիի հանդիպման նշանակությունը դրանից չի պակասում, ընդհակառակը, հենց սենսացիաների բացակայությունը կարևորագույն ցուցանիշ է, որ ռուս-չինական հարաբերությունները շարունակելու են ամրապնդվել` դառնալով, ինչպես Պուտինն ասաց, գլոբալ կայունության անկյունաքար:
Պուտինն ու Սին գիտակցաբար երկու երկրների մերձեցման ուղին են բռնել դեռ այն ժամանակ, երբ Ուկրաինայի հակամարտությունը Ռուսաստանի և Արևմուտքի ուղղակի առճակատման չէր հանգեցրել։ Բնականաբար, ռուս-չինական մերձեցումը սկսվել է դեռևս 90-ականներին (Ցզյան Ցզեմինի օրոք ) և շարունակվել է 2000-ականներին` Սի Հու Ցզինտաոյի նախորդի օրոք, բայց այդ տարիներին Մոսկվայում և Պեկինում դեռ չէին գիտակցում, թե որքան շատ ենք մենք միմյանց պետք։
Իհարկե, հարաբերությունների ռազմավարական բնույթը երկու կողմերի գիտակցված ընտրությունն էր, բայց նրանցից ոչ մեկը չէր հասկանում, թե որքան շուտ կգա պահը, երբ մենք պետք է ուս ուսի տանք ատլանտյան հեգեմոնի դեմ:
Բախումը հետաձգելու հնարավորության պատրանքներից առաջինը հրաժարվեց Ռուսաստանը. Մյունխենում Պուտինի ուղերձը սահմանագիծը դարձավ։
Երեք տարի անց Չինաստանը մերժեց «Մեծ երկյակի» ամերիկյան առաջարկը` արդարացիորեն դրանում տեսնելով ծուղակ, որի մեջ հեգեմոնը ցանկանում էր գցել իրեն հասնող Չինաստանին, բայց շարունակում էր ելնել այն բանից, որ Ամերիկայի հետ մրցակցությունը դեռ երկար ժամանակ առճակատման չի վերածվի: 2010-ականների սկզբին Ռուսաստանն ու Չինաստանը հայտնվեցին մի իրավիճակում, երբ պետք է որոշեին իրենց համագործակցության մասշտաբները. այն ակնհայտորեն պետք է նոր, ավելի բարձր մակարդակի անցներ։
Բայց այն ժամանակ երկու երկրների ներքին իրավիճակը դեռ չէր նպաստում դրան. մեզ մոտ Պուտինը դեռ չէր վերադարձել Կրեմլ, կառավարության ղեկավարն էր, իսկ Չինաստանը պատրաստվում էր առաջին դեմքի փոփոխությանը։ Եվ միայն 2012-ին հստակություն մտցվեց։ Պուտինը կրկին նախագահ դարձավ (հաղթահարելով դիմադրությունը էլիտաների, ընդ որում` ոչ միայն օլիգարխիայի, արևմտյան մասի ապստամբությունը), իսկ Սին գլխավորեց ՉԿԿ-ն։ 2013-ի գարնանը նա դարձավ ՉԺՀ նախագահ, և Մոսկվա կատարած առաջին իսկ այցի ընթացքում ձևավորվեց հենց այն «Մեծ երկյակը», որն այդ ժամանակվանից ի վեր արդեն քառասուն հանդիպում է անցկացրել։
Արդեն այն ժամանակ Սին և Պուտինը հասկանում էին, որ կարող են վստահել միմյանց, և որ նրանց հարաբերությունները ժամանակի սահմանափակում չունեն: Այսինքն` կարելի է աշխատել երկարաժամկետ հեռանկարով թե՛ երկկողմ հարաբերություններում, թե՛ համաշխարհային ասպարեզում (իսկ փոխգործակցության այդ մասը գնալով ավելի կարևոր էր դառնում)։ Առաջնորդների անձնական վստահությունը մեր երկրների հարաբերությունների կարևորագույն գործոնն է. առանց դրա, ինչպես ցույց է տվել Խրուշչովի և Մաոյի փորձը, կարող է փլուզվել նույնիսկ ամենաամուր փոխշահավետ դաշինքը։
Չինաստանի և Ռուսաստանի մտածելակերպի և մշակույթի բոլոր տարբերություններով հանդերձ` Պուտինն ու Սին միմյանց հանդեպ խորամանկելու կարիք չունեն, նրանք կարող են իրենց թույլ տալ անկեղծ և ազնիվ լինել։ Նախկինում երկու երկրների մերձեցմանը խանգարում էին անվստահության տարրերը ոչ թե Սիի և Պուտինի անձնական հարաբերություններում, այլ էլիտաների և իշխանությունների կողմից միմյանց գնահատման մեջ։ Բացի այդ, անվստահությունն ակտիվորեն բորբոքվում էր ինչպես մեր ընդհանուր հակառակորդի, այնպես էլ մեր երկրների արևմտամետ ուժերի կողմից։
Օրինակ` Թրամփի իշխանության գալուց հետո (որը Չինաստանի հետ առևտրային պատերազմ էր սկսել) Պեկինում ավելի քան լրջորեն վախենում էին Ռուսաստանի` դեպի ԱՄՆ շրջադարձի հնարավորությունից. իսկ եթե Մոսկվան ցանկանա և կարողանա պայմանավորվել Վաշինգտոնի հետ Ուկրաինայի պատճառով առճակատումը դադարեցնելու մասին և Չինաստանի համար դառնա ոչ թե հուսալի զինակից և թիկունք, այլ չեզոք դիտորդ, եթե ոչ հակառակորդ։
Հասկանալի է, որ այս բոլոր մտավախություններն արդեն այն ժամանակ մտացածին էին թվում, բայց ոչ այն պատճառով, որ Թրամփի ամբողջ գործունեությունը հաջողությամբ արգելափակվեց «խորքային պետության» կողմից, այլ այն պատճառով, որ նույնիսկ տեսականորեն Մոսկվան չէր վստահի Չինաստանի զսպմանը մասնակցելու մասին Վաշինգտոնի որևէ խոստմանը։
Սակայն չպետք է մոռանալ, թե որքան հաճախ էին այդ տարիներին հենց Ռուսաստանում այսպես կոչված փորձագետները քննարկում «իշխանության փոխանցման», այսինքն` Պուտինի հեռանալու միանգամայն մտացածին թեման, և պարզ է դառնում, որ չինացիները պարզապես չէին կարող հաշվի չառնել նաև այդ տարբերակը։ Իմանալով Չինաստանի հետ մեր երկրի հարաբերությունների պատմությունը` նրանք պարզապես չէին կարող հաշվի չառնել առաջին անձի փոփոխությունից հետո Մոսկվայի կուրսի փոփոխության ռիսկը (եթե Խրուշչովի տիպի պայմանական բռնակալ գար և սիրախաղ սկսեր Ամերիկայի հետ: ԱՄՆ-ի հետ ոչինչ չէր ստացվի, Չինաստանի հետ էլ կկռվեր):
Ռուսաստանում 2020 թվականի սահմանադրական բարեփոխումից հետո բոլոր անորոշությունները վերացել են. ոչ միայն Պուտինն ու Սին կարող են վստահ լինել միմյանց հարցում, այլև երկու երկրների իշխանություններն ավելորդ տատանումների չեն գնա։ Իսկ ռազմական հատուկ գործողության սկսվելուց հետո ռուսական էլիտայի նորացումը արագացավ, և եթե նախկինում Պուտինի «շրջադարձը դեպի արևելք» շատերը բավականաչափ լուրջ չէին ընդունում, ապա հիմա նույնիսկ երեկվա «արևմտականներն» այլևս անհետանալու տեղ չունեն:
Իսկ նրանց, ովքեր ընտրել են Արևմուտքը (կամ պարզապես չեն ազատվել դեպի արևմուտք ուղղված մտածելակերպից), մնում է միայն հիմարաբար ծիծաղել, որ «Սի Ծիփինը Պուտինին առաջադրել է Ռուսաստանի նախագահի պաշտոնում». ՉԺՀ նախագահը, խոսելով հաջորդ տարի կայանալիք ընտրությունների մասին, հայտարարել է. «վստահ է, որ ռուս ժողովուրդը Ձեզ մեծապես կաջակցի Ձեր բարի ձեռնարկումների հարցում»:
Մեր քաղաքացիներին մտքեր ներշնչելու փորձերը, թե Ռուսաստանը վերածվում է Չինաստանի վասալի, ձեռնտու են միայն նրանց, ովքեր հույս ունեն խաբել, կռվեցնել ռուսներին և չինացիներին, որպեսզի թույլ չտան նրանց միասին աշխատել ատլանտյան աշխարհակարգի մայրամուտի վրա։ Բայց Պուտինն ու Սին չեն պատրաստվում կանգնեցնել իրենց «մեծ արշավը» այդ ճանապարհով, և ոչ ոք չի կարող շեղել նրանց։
