https://arm.sputniknews.ru/20221209/terakatarumy-kencaghmshakutajin-khrvonik-khndir-e-tntesagety-kapital-tsakhseri-masin-52432057.html
Թերակատարումը կենցաղ–մշակութային խրոնիկ խնդիր է. տնտեսագետը` կապիտալ ծախսերի մասին
Թերակատարումը կենցաղ–մշակութային խրոնիկ խնդիր է. տնտեսագետը` կապիտալ ծախսերի մասին
Sputnik Արմենիա
2022թ–ի ՀՀ բյուջեի կատարողականի հունվար–սեպտեմբերի տվյալներով` կապիտալ ծախսերը թերակատարվել են 36.8 տոկոսով։ 09.12.2022, Sputnik Արմենիա
2022-12-09T22:16+0400
2022-12-09T22:16+0400
2022-12-09T22:16+0400
շինարարություն
բյուջե
հայաստան
հհ ֆինանսների նախարարություն
տնտեսագետ
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/07e6/08/1a/47336982_31:11:1580:882_1920x0_80_0_0_ed42f610d499b0c11ffb523434e3589e.jpg
Հայաստանում բյուջեով նախատեսված կապիտալ ծախսերը միշտ թերակատարվել են 25-30 տոկոսով, որոշ տարիների` նույնիսկ ավելի մեծ չափով։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում այս մասին ասաց «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի փորձագետ, տնտեսագետ Արմեն Քթոյանը` մեկնաբանելով այս տարվա բյուջեով նախատեսված ծախսերի հերթական թերակատարումը։Դեկտեմբերի 9-ին ԱԺ արտահերթ նիստում իշխանության ու ընդդիմության պատգամավորների միջև հետաքրքիր բանավեճ ծագեց 2022թ–ի բյուջեով նախատեսված կապիտալ ծախսերի կատարման շուրջ։Ընդդիմադիր պատգամավորները պնդում էին, որ «կապիտալ ծախսերը խայտառակ ձևով թերակատարվել են», գումարները նպատակային չեն ծախսվել։ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալ Վահե Հովհաննիսյանը չհերքեց, որ թերակատարում այս տարի էլ կա, բայց վստահեցրեց, որ կապիտալ ծախսերի կատարման հարցում 2022թ–ի դեկտեմբերի 1-ի դրությամբ նախորդ տարվա համեմատ տոկոսային առումով բարելավում է գրանցվել:Արագ տնտեսական զարգացումն այլընտրանք չունի. նախարարը ներկայացրեց 2023-ի բյուջեի նախագիծըՆշենք, որ ընթացիկ տարվա բյուջեի կատարողականի վերջին պաշտոնական հաշվետվության համաձայն` հունվար–սեպտեմբեր ամիսներին կապիտալ ծախսերը թերակատարված են եղել 36.8 տոկոսով։ Դեկտեմբերի ցուցանիշները դեռ հասանելի չեն։Տնտեսագետ Արմեն Քթոյանը չի բացառում, որ մինչև տարեվերջ այս տվյալները դրական փոփոխության կենթարկվեն։ Բայց դա, նրա խոսքով, դեռ չի նշանակում, թե թերակատարումների` տարիներով ձգվող խնդիրը դրանով կվերանա։Ծրագրերի ուշացման կամ հետաձգման մեկ այլ պատճառ էլ պետական մրցույթների չեղարկումներն են, երբ հայտարարված մրցույթին որևէ կազմակերպություն չի արձագանքում կամ դիմողներից ոչ մեկը պահանջված չափանիշներին չի համապատասխանում։Քթոյանի խոսքով` խնդրին քաջածանոթ են նաև կառավարությունում, ու այդ խնդրի լուծումը դիտարկում են իրենց գերակայությունների շարքում։«Որքանով ինձ հայտնի է` այս ուղղությամբ քայլեր արվում են։ Թե կոնկրետ ինչ քայլեր ու ինչ արդյունքներ են արձանագրում, չեմ կարող ասել։ Համենայն դեպս, այս խնդիրը շուտափույթ պետք է լուծվի, որովհետև եթե հաջորդ տարվա համար կառավարությունը նախատեսում է էապես ավելացնել կապիտալ ծախսերը, որպեսզի այդ նպատակն իրագործվի, ավելի մեծ ուշադրություն պետք է դարձվի հենց այդ թերակատարման հարցի կարգավորմանը»,– ասաց Քթոյանը։ՀՀ–ն մինչև տարեվերջ 100 մլն դոլար և 100 մլն եվրո վարկ կվերցնի. ԱԺ–ն կողմ քվեարկեցՏնտեսագետը համոզված է, որ թերակատարումը կախված չէ թիրախավորված ծախսի մեծությունից կամ ծրագրերի քանակից։ Նա վստահ է, որ նույնիսկ կապիտալ ծախսերն ու ծրագրերը չավելացնելու դեպքում թերակատարումներ լինելու են։Ինչ վերաբերում է ընթացիկ տարվան, 2022թ–ի ընթացքում, տարբեր գործոններով պայմանավորված, գրանցվեց աննախադեպ տնտեսական ակտիվություն, ՀՀ տնտեսությունն աճեց երկնիշ տեմպով, բայց տարվա ընթացքում արդեն պարզ էր, որ թերակատարումներն անխուսափելի են լինելու։Տնտեսագետն այստեղ հակասություն չի նկատում` պարզաբանելով, որ ծրագրերի ձգձգումները պայմանավորված են ոչ միայն տնտեսական գործոններով։Բացի այդ, տնտեսագետի գնահատմամբ, անխուսափելի են ուշացումները նաև բուն շինարարության ընթացքում։ Այս խնդրին, նրա խոսքով, բախվում է ցանկացած մարդ, որն իր տանը վերանորոգում է անում։ Պետության դեպքում ևս խնդիրը գրեթե մշտականներից է։ Անգամ եթե պետությունը որոշի ամենախիստ պատիժը կիրառել, դրանից միևնույնն է` աշխատանքները չեն արագանա։«Կարող ենք ասել` սա նաև մշակութային խնդիր է, որը հատուկ է ոչ միայն Հայաստանին, այլև հետխորհրդային ամբողջ տարածքին։ Որքանով ինձ հայտնի է` ԱՊՀ երկրների մեծ մասում նման խնդիրներ կան։ Իսկ դա նշանակում է, որ մասնավորապես շինարարության ոլորտում նոր մշակույթի ներմուծման, նոր էլեմենտների, ավելի մեծ հստակության կարիք կա, որոնք շատ դժվար են տեղայնացվում»,– ասաց Քթոյանը։Արժույթի միջազգային հիմնադրամը Հայաստանին 165 մլն դոլար կհատկացնի բյուջեն համալրելու համարՆախատեսված ծախսերը պատշաճ կատարելու նպատակով դրանց ֆինանսավորումը կամ քանակը հաջորդ տարվա համար կրճատելու տարբերակը մեր զրուցակիցը չի ընդունում։ Հակառակը` նրա համոզմամբ` կայուն զարգացման նախադրյալներ ստեղծելու համար պետությունն օր առաջ պետք է մտածի ենթակառուցվածքների ստեղծման մասին։ Իսկ դրանք կատարվում են հենց կապիտալ ծախսերի միջոցով, որոնք ոչ թե պետք է կրճատվեն, այլ ավելանան։ Իսկ որպեսզի պլանավորված ծախսերը ժամանակին կատարվեն, պետությունը պետք է վերանայի ամբողջ համակարգը` պլանավորումից մինչև կատարված աշխատանքների վերահսկողություն ու վերահաշվարկ։Նշենք, որ 2022թ–ին բյուջեով նախատեսված կապիտալ շինարարությունը կազմում է 390 մլրդ դրամ։ 2023-ի բյուջեով այդ գումարը հասցվել է 548 մլրդ դրամի։
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2022
Նելլի Դանիելյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/325/20/3252000_0:0:1424:1424_100x100_80_0_0_7312d3475e662172c028d85f806649d2.jpg
Նելլի Դանիելյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/325/20/3252000_0:0:1424:1424_100x100_80_0_0_7312d3475e662172c028d85f806649d2.jpg
Լուրեր
am_HY
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Նելլի Դանիելյան
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/325/20/3252000_0:0:1424:1424_100x100_80_0_0_7312d3475e662172c028d85f806649d2.jpg
շինարարություն, բյուջե, հայաստան, հհ ֆինանսների նախարարություն, տնտեսագետ
շինարարություն, բյուջե, հայաստան, հհ ֆինանսների նախարարություն, տնտեսագետ
Թերակատարումը կենցաղ–մշակութային խրոնիկ խնդիր է. տնտեսագետը` կապիտալ ծախսերի մասին
2022թ–ի ՀՀ բյուջեի կատարողականի հունվար–սեպտեմբերի տվյալներով` կապիտալ ծախսերը թերակատարվել են 36.8 տոկոսով։
Հայաստանում բյուջեով նախատեսված կապիտալ ծախսերը միշտ թերակատարվել են 25-30 տոկոսով, որոշ տարիների` նույնիսկ ավելի մեծ չափով։
Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում այս մասին ասաց «Ամբերդ» հետազոտական կենտրոնի փորձագետ, տնտեսագետ Արմեն Քթոյանը` մեկնաբանելով այս տարվա բյուջեով նախատեսված ծախսերի հերթական թերակատարումը։
«Փաստացի կատարվածը, որպես կանոն, կազմել է պլանավորվածի 68, 70, 72 տոկոսը։ Մշտապես այս հարաբերակցությունն է եղել։ Գուցե առանձին տարիների մի փոքր բարելավում լինի ինչ–որ գործոնով պայմանվորված, իսկ մեկ այլ տարի այդ տոկոսը նվազի։ Բայց պետք է արձանագրեմ, որ սա ինստիտուցիոնալ խնդիր է, ինստիտուցիոնալ անկատարության հարց կա այստեղ»,– ասաց Քթոյանը։
Դեկտեմբերի 9-ին ԱԺ արտահերթ նիստում իշխանության ու ընդդիմության պատգամավորների միջև հետաքրքիր բանավեճ ծագեց 2022թ–ի բյուջեով նախատեսված կապիտալ ծախսերի կատարման շուրջ։
Ընդդիմադիր պատգամավորները պնդում էին, որ «կապիտալ ծախսերը խայտառակ ձևով թերակատարվել են», գումարները նպատակային չեն ծախսվել։
ՀՀ ֆինանսների նախարարի տեղակալ Վահե Հովհաննիսյանը չհերքեց, որ թերակատարում այս տարի էլ կա, բայց վստահեցրեց, որ կապիտալ ծախսերի կատարման հարցում 2022թ–ի դեկտեմբերի 1-ի դրությամբ նախորդ տարվա համեմատ տոկոսային առումով բարելավում է գրանցվել:
Նշենք, որ ընթացիկ տարվա բյուջեի կատարողականի վերջին պաշտոնական հաշվետվության համաձայն` հունվար–սեպտեմբեր ամիսներին կապիտալ ծախսերը թերակատարված են եղել 36.8 տոկոսով։ Դեկտեմբերի ցուցանիշները դեռ հասանելի չեն։
Տնտեսագետ Արմեն Քթոյանը չի բացառում, որ մինչև տարեվերջ այս տվյալները դրական փոփոխության կենթարկվեն։ Բայց դա, նրա խոսքով, դեռ չի նշանակում, թե թերակատարումների` տարիներով ձգվող խնդիրը դրանով կվերանա։
«Մրցույթը հայտարարվում է օրենքով սահմանված կարգով, ինչ–որ մի կազմակերպություն շահում է այն։ Շահելուց հետո ի հայտ են գալիս որոշ հանգամանքներ, որոնց պատճառով ինքը սահմանված ժամկետում չի կարողանում այդ ծախսերն իրականացնել։ Այն ինստիտուցիոնալ համակարգը, որում այդ ամենը կազմակերպվում, կարգավորվում է, ըստ էության` այդ խնդրի կանխման մեխանիզները չունի, կամ դրանք շատ թույլ են»,– ասաց Քթոյանը։
Ծրագրերի ուշացման կամ հետաձգման մեկ այլ պատճառ էլ պետական մրցույթների չեղարկումներն են, երբ հայտարարված մրցույթին որևէ կազմակերպություն չի արձագանքում կամ դիմողներից ոչ մեկը պահանջված չափանիշներին չի համապատասխանում։
Քթոյանի խոսքով` խնդրին քաջածանոթ են նաև կառավարությունում, ու այդ խնդրի լուծումը դիտարկում են իրենց գերակայությունների շարքում։
«Որքանով ինձ հայտնի է` այս ուղղությամբ քայլեր արվում են։ Թե կոնկրետ ինչ քայլեր ու ինչ արդյունքներ են արձանագրում, չեմ կարող ասել։ Համենայն դեպս, այս խնդիրը շուտափույթ պետք է լուծվի, որովհետև եթե հաջորդ տարվա համար կառավարությունը նախատեսում է էապես ավելացնել կապիտալ ծախսերը, որպեսզի այդ նպատակն իրագործվի, ավելի մեծ ուշադրություն պետք է դարձվի հենց այդ թերակատարման հարցի կարգավորմանը»,– ասաց Քթոյանը։
Տնտեսագետը համոզված է, որ թերակատարումը կախված չէ թիրախավորված ծախսի մեծությունից կամ ծրագրերի քանակից։ Նա վստահ է, որ նույնիսկ կապիտալ ծախսերն ու ծրագրերը չավելացնելու դեպքում թերակատարումներ լինելու են։
Ինչ վերաբերում է ընթացիկ տարվան, 2022թ–ի ընթացքում, տարբեր գործոններով պայմանավորված, գրանցվեց աննախադեպ տնտեսական ակտիվություն, ՀՀ տնտեսությունն աճեց երկնիշ տեմպով, բայց տարվա ընթացքում արդեն պարզ էր, որ թերակատարումներն անխուսափելի են լինելու։
Տնտեսագետն այստեղ հակասություն չի նկատում` պարզաբանելով, որ ծրագրերի ձգձգումները պայմանավորված են ոչ միայն տնտեսական գործոններով։
«Նախագծման փուլում գումարը հատկացվում է, նախահաշիվը կա, բայց երբ ավելի խորքային հաշվարկ է արվում, այդ նախահաշիվը վերանայվում է։ Նախագծում, օրինակ, որևէ դետալ է ներմուծվում, որը փոխում է ընդհանուր կոնցեպցիան, գնաճային երևույթներ են ի հայտ գալիս, գործընկեր երկրներում խնդիրներ են ի հայտ գալիս, լոգստիկ հարցեր, որոնք շինանյութի ներմուծման հարցում կարող են բարդություններ առաջացնել։ Օրինակ` նման խնդիր ունեցանք ցեմենտի հետ կապված։ Նման խնդիրներ շատ ունեցանք նաև հետքովիդյան շրջանում»,– ասաց Քթոյանը։
Բացի այդ, տնտեսագետի գնահատմամբ, անխուսափելի են ուշացումները նաև բուն շինարարության ընթացքում։ Այս խնդրին, նրա խոսքով, բախվում է ցանկացած մարդ, որն իր տանը վերանորոգում է անում։ Պետության դեպքում ևս խնդիրը գրեթե մշտականներից է։ Անգամ եթե պետությունը որոշի ամենախիստ պատիժը կիրառել, դրանից միևնույնն է` աշխատանքները չեն արագանա։
«Կարող ենք ասել` սա նաև մշակութային խնդիր է, որը հատուկ է ոչ միայն Հայաստանին, այլև հետխորհրդային ամբողջ տարածքին։ Որքանով ինձ հայտնի է` ԱՊՀ երկրների մեծ մասում նման խնդիրներ կան։ Իսկ դա նշանակում է, որ մասնավորապես շինարարության ոլորտում նոր մշակույթի ներմուծման, նոր էլեմենտների, ավելի մեծ հստակության կարիք կա, որոնք շատ դժվար են տեղայնացվում»,– ասաց Քթոյանը։
Նախատեսված ծախսերը պատշաճ կատարելու նպատակով դրանց ֆինանսավորումը կամ քանակը հաջորդ տարվա համար կրճատելու տարբերակը մեր զրուցակիցը չի ընդունում։ Հակառակը` նրա համոզմամբ` կայուն զարգացման նախադրյալներ ստեղծելու համար պետությունն օր առաջ պետք է մտածի ենթակառուցվածքների ստեղծման մասին։ Իսկ դրանք կատարվում են հենց կապիտալ ծախսերի միջոցով, որոնք ոչ թե պետք է կրճատվեն, այլ ավելանան։ Իսկ որպեսզի պլանավորված ծախսերը ժամանակին կատարվեն, պետությունը պետք է վերանայի ամբողջ համակարգը` պլանավորումից մինչև կատարված աշխատանքների վերահսկողություն ու վերահաշվարկ։
Նշենք, որ 2022թ–ին բյուջեով նախատեսված կապիտալ շինարարությունը կազմում է 390 մլրդ դրամ։ 2023-ի բյուջեով այդ գումարը հասցվել է 548 մլրդ դրամի։
