https://arm.sputniknews.ru/20221101/amerikahaj-kensaban-ljusi-abgarjany-hazvadep-hivandutjan-buzhman-metvod-e-steghtsel-50654485.html
Ամերիկահայ կենսաբան Լյուսի Աբգարյանը հազվադեպ հիվանդության բուժման մեթոդ է ստեղծել
Ամերիկահայ կենսաբան Լյուսի Աբգարյանը հազվադեպ հիվանդության բուժման մեթոդ է ստեղծել
Sputnik Արմենիա
Գիտնականի կարծիքով` որոշ գենետիկ հիվանդությունների բուժման համար կարելի է անհատականացված բժշկություն կիրառել` հիվանդ բջիջները հանել օրգանիզմից, «խմբագրել» ու... 01.11.2022, Sputnik Արմենիա
2022-11-01T08:55+0400
2022-11-01T08:55+0400
2022-11-01T08:55+0400
հայաստան
հիվանդություն
դեղ
գիտնական
https://cdn.am.sputniknews.ru/img/07e6/0a/1c/50542881_0:0:2741:1541_1920x0_80_0_0_a0c296d77dbf85341628efae796aa1dc.jpg
ԵՐԵՎԱՆ, 1 նոյեմբերի – Sputnik, Արամ Գարեգինյան. Անհատականացված բժշկության օգնությամբ մի քանի տարի անց հնարավոր կլինի հաղթահարել գենետիկական ծանր հիվանդությունները, որոնք այսօր արմատական բուժման չեն ենթարկվում։ Նման նպատակ է դրել ԱՄՆ-ում աշխատող կենսաբան Լուսինե (Լյուսի) Աբգարյանը։ Նա ժամանակին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետը («կենսաֆիզիկա» մասնագիտությամբ), այնուհետև՝ Սան Դիեգոյի համալսարանը, որից հետո երկար ժամանակ աշխատել է «Scripps Research» հետազոտական կենտրոնում (որտեղ, ի դեպ, աշխատում է նաև Նոբելյան մրցանակակիր Արտեմ Պատապուտյանը)։Մի քանի ամիս առաջ Աբգարյանը հիմնել է իր «Grittgene Therapeutics» ընկերությունը, որի շրջանակում աշխատում է միոտոնիկ դիստրոֆիայի բուժման ուղղությամբ։ Այս հազվադեպ ժառանգական հիվանդությունն առաջանում է գեներից մեկի վերարտադրության խափանման պատճառով, ինչի հետևանքով խաթարվում է մկանների աշխատանքը (դրանք չեն կարողանում հանգստանալ լարվածությունից հետո. օրինակ` մարդը դժվարանում է ձեռքը սեղմելուց հետո բացել կամ ներշնչելուց հետո արտաշնչել):«Գազպրոմ բակտերիա». հայազգի կենսաբանը ուզում է գիտության նոր ճյուղ զարգացնել ՀայաստանումԱյս հիվանդության (դրա 2-րդ տիպի) բուժման համար ընկերությունը տեխնոլոգիա է մշակում, որով այս գենետիկ ձախողումը անհատականացված կարգով է խմբագրվում: Դրա համար վիրաբուժական եղանակով հիվանդից վերցվում են մկանային բջիջներ, որոնցից պատրաստվում են ցողունային բջիջները։ Մարդու և այլ կենդանի էակների օրգանիզմում մարմնի սպեցիֆիկ բջիջները (ոսկրային, արյան և այն) ծնվում են ցողունային բջիջներից, այստեղ կկատարվի հակառակը: Այնուհետև այդ ցողունային բջիջներն արդեն շտկված տարբերակով նորից կներմուծվեն օրգանիզմ։ Այժմ այս տեխնոլոգիան ուսումնասիրվում է կմախքի մկանների համար, որոնք կարևոր են մարդու շարժողական գործունեության համար:Աբգարյանի աշխատանքի մյուս ուղղությունը այդ հիվանդության ակտիվացման բլոկավորումն է։ Որոշ դեպքերում այս գենետիկ արատը կա ԴՆԹ-ի մեջ, բայց մնում է «քնած» վիճակում։ Երբեմն այն «արթնանում» է մարմնի որոշակի սպիտակուցների ազդեցության տակ: Այդ ակտիվացման դեմ Աբգարյանը և նրա կոլեգաները որոնում են ինհիբիտոր մոլեկուլներ։Այստեղ Աբգարյանը համագործակցում է հայկական ընկերություններից մեկի հետ, որը մեքենայական ուսուցման տեխնոլոգիաներով թեկնածու–մոլեկուլների վիրտուալ (in silico) զննում է իրականացնում:Այժմ Աբգարյանը քննարկում է հայ գիտնականների հետ համագործակցությունն ընդլայնելու հնարավորությունը թե՛ կենսաինֆորմատիկայի, թե՛ լաբորատոր հետազոտությունների ուղղությամբ։ Վերջին երկու ամիսներին Հայաստանի գիտության և տեխնոլոգիաների հիմնադրամի (FAST) աջակցությամբ բանակցել են հայկական գիտական հաստատությունների ներկայացուցիչների հետ։Անգամ ԱՄՆ-ից պատվերներ կան, բայց... ինչպես նոր մակարդակի հասցնել հայկական կահույքը և կոշիկը«Եվ քանի որ ամեն ինչ սկսվում է կրթությունից, պատրաստ եմ դիտարկել ներդրումների հնարավորությունը, որպեսզի երիտասարդ գիտնականներ պատրաստեմ մեր նախագծերի համար», - ասաց նա։Նշենք, որ Աբգարյանն ավելի քան 10 տարի աշխատել է գիտնականների խմբում, որը դեղամիջոց է ստեղծել ցրված սկլերոզի ու խոցային կոլիտի դեմ: Այս երկու` կարծես թե տարբեր հիվանդությունները մեկ սադրիչ մեխանիզմ ունեն՝ օրգանիզմում աուտոիմունային ռեակցիա, որի դեպքում լիմֆոցիտների («սանիտար» բջիջների) աշխատանքի համար պատասխանատու ռեցեպտորները նետում են դրանք կենտրոնական նյարդային համակարգ, որտեղ դրանք սկսում են ոչնչացնել իրենց իսկ օրգանիզմի բջիջները: Դեղը կարգավորում է այս ռեցեպտորների աշխատանքը:Ինչ վերաբերում է Աբգարյանի՝ միոտոնիկ դիստրոֆիայի վերաբերյալ ներկայիս նախագծին, ապա նա հավակնոտ նպատակ է դրել՝ առաջին հիվանդին բուժել 5 տարվա ընթացքում (այն դեպքում, երբ դեղերը սովորաբար սինթեզվում և փորձարկվում են 10 և ավելի տարվա ընթացքում)։ Ճիշտ է, վերջին տարիներին կենսատեխնոլոգիայում աճում է արհեստական բանականության դերը, որն արագացնում է հետազոտությունները։Աբգարյանն իր նախագծում արդեն 5 մլն դոլարի ներդրում է ներգրավել։Ինչպես է բաբախում սիրտը. Էլիս Պետրոսյանն ուզում է դասավանդման նոր մեթոդներ բերել Հայաստան
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2022
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Լուրեր
am_HY
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Արմենիա
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
հայաստան, հիվանդություն, դեղ, գիտնական
հայաստան, հիվանդություն, դեղ, գիտնական
Ամերիկահայ կենսաբան Լյուսի Աբգարյանը հազվադեպ հիվանդության բուժման մեթոդ է ստեղծել
Գիտնականի կարծիքով` որոշ գենետիկ հիվանդությունների բուժման համար կարելի է անհատականացված բժշկություն կիրառել` հիվանդ բջիջները հանել օրգանիզմից, «խմբագրել» ու հետ տեղադրել։
ԵՐԵՎԱՆ, 1 նոյեմբերի – Sputnik, Արամ Գարեգինյան. Անհատականացված բժշկության օգնությամբ մի քանի տարի անց հնարավոր կլինի հաղթահարել գենետիկական ծանր հիվանդությունները, որոնք այսօր արմատական բուժման չեն ենթարկվում։ Նման նպատակ է դրել ԱՄՆ-ում աշխատող կենսաբան Լուսինե (Լյուսի) Աբգարյանը։ Նա ժամանակին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետը («կենսաֆիզիկա» մասնագիտությամբ), այնուհետև՝ Սան Դիեգոյի համալսարանը, որից հետո երկար ժամանակ աշխատել է «Scripps Research» հետազոտական կենտրոնում (որտեղ, ի դեպ, աշխատում է նաև Նոբելյան մրցանակակիր Արտեմ Պատապուտյանը)։
Մի քանի ամիս առաջ Աբգարյանը հիմնել է իր «Grittgene Therapeutics» ընկերությունը, որի շրջանակում աշխատում է միոտոնիկ դիստրոֆիայի բուժման ուղղությամբ։ Այս հազվադեպ ժառանգական հիվանդությունն առաջանում է գեներից մեկի վերարտադրության խափանման պատճառով, ինչի հետևանքով խաթարվում է մկանների աշխատանքը (դրանք չեն կարողանում հանգստանալ լարվածությունից հետո. օրինակ` մարդը դժվարանում է ձեռքը սեղմելուց հետո բացել կամ ներշնչելուց հետո արտաշնչել):
Այս հիվանդության (դրա 2-րդ տիպի) բուժման համար ընկերությունը տեխնոլոգիա է մշակում, որով այս գենետիկ ձախողումը անհատականացված կարգով է խմբագրվում: Դրա համար վիրաբուժական եղանակով հիվանդից վերցվում են մկանային բջիջներ, որոնցից պատրաստվում են ցողունային բջիջները։ Մարդու և այլ կենդանի էակների օրգանիզմում մարմնի սպեցիֆիկ բջիջները (ոսկրային, արյան և այն) ծնվում են ցողունային բջիջներից, այստեղ կկատարվի հակառակը: Այնուհետև այդ ցողունային բջիջներն արդեն շտկված տարբերակով նորից կներմուծվեն օրգանիզմ։ Այժմ այս տեխնոլոգիան ուսումնասիրվում է կմախքի մկանների համար, որոնք կարևոր են մարդու շարժողական գործունեության համար:
Աբգարյանի աշխատանքի մյուս ուղղությունը այդ հիվանդության ակտիվացման բլոկավորումն է։ Որոշ դեպքերում այս գենետիկ արատը կա ԴՆԹ-ի մեջ, բայց մնում է «քնած» վիճակում։ Երբեմն այն «արթնանում» է մարմնի որոշակի սպիտակուցների ազդեցության տակ: Այդ ակտիվացման դեմ Աբգարյանը և նրա կոլեգաները որոնում են ինհիբիտոր մոլեկուլներ։
Այստեղ Աբգարյանը համագործակցում է հայկական ընկերություններից մեկի հետ, որը մեքենայական ուսուցման տեխնոլոգիաներով թեկնածու–մոլեկուլների վիրտուալ (in silico) զննում է իրականացնում:
«Հետագա լաբորատոր փորձարկումները պատրաստվում ենք ինքնուրույն իրականացնել։ Դրա համար անհրաժեշտ հզորություններն ունենք», - ասաց նա։
Այժմ Աբգարյանը քննարկում է հայ գիտնականների հետ համագործակցությունն ընդլայնելու հնարավորությունը թե՛ կենսաինֆորմատիկայի, թե՛ լաբորատոր հետազոտությունների ուղղությամբ։ Վերջին երկու ամիսներին Հայաստանի գիտության և տեխնոլոգիաների հիմնադրամի (FAST) աջակցությամբ բանակցել են հայկական գիտական հաստատությունների ներկայացուցիչների հետ։
«Եվ քանի որ ամեն ինչ սկսվում է կրթությունից, պատրաստ եմ դիտարկել ներդրումների հնարավորությունը, որպեսզի երիտասարդ գիտնականներ պատրաստեմ մեր նախագծերի համար», - ասաց նա։
Նշենք, որ Աբգարյանն ավելի քան 10 տարի աշխատել է գիտնականների խմբում, որը դեղամիջոց է ստեղծել ցրված սկլերոզի ու խոցային կոլիտի դեմ: Այս երկու` կարծես թե տարբեր հիվանդությունները մեկ սադրիչ մեխանիզմ ունեն՝ օրգանիզմում աուտոիմունային ռեակցիա, որի դեպքում լիմֆոցիտների («սանիտար» բջիջների) աշխատանքի համար պատասխանատու ռեցեպտորները նետում են դրանք կենտրոնական նյարդային համակարգ, որտեղ դրանք սկսում են ոչնչացնել իրենց իսկ օրգանիզմի բջիջները: Դեղը կարգավորում է այս ռեցեպտորների աշխատանքը:
Ինչ վերաբերում է Աբգարյանի՝ միոտոնիկ դիստրոֆիայի վերաբերյալ ներկայիս նախագծին, ապա նա հավակնոտ նպատակ է դրել՝ առաջին հիվանդին բուժել 5 տարվա ընթացքում (այն դեպքում, երբ դեղերը սովորաբար սինթեզվում և փորձարկվում են 10 և ավելի տարվա ընթացքում)։ Ճիշտ է, վերջին տարիներին կենսատեխնոլոգիայում աճում է արհեստական բանականության դերը, որն արագացնում է հետազոտությունները։
Աբգարյանն իր նախագծում արդեն 5 մլն դոլարի ներդրում է ներգրավել։
