Հյուրախաղեր Լոռիում. թե ինչպես Հայաստան եկավ ռուսական ֆոլկլորը
Հյուրախաղեր Լոռիում. թե ինչպես Հայաստան եկավ ռուսական ֆոլկլորը
Sputnik Արմենիա
Մինչև Հայաստան գալը նրանցից ոմանք երբեք դուրս չէին եկել հայրենի Վլադիմիրի սահմաններից։ Հինգ աղջիկներ օգտագործում են արձակուրդը, որպեսզի հայ երեխաներին ավելի... 18.10.2022, Sputnik Արմենիա
Ամեն ինչ խառնվել էր Հաղպատի դպրոցում։ Սրընթաց դահլիճ էին մտնում վառ կանացի կերպարները ռուսական «կոկոշնիկներով» և գույնզգույն սարաֆաններով, որպիսին երեխաները մինչ այդ միայն ֆիլմ-հեքիաթներում էին տեսել։ Աշակերտներն ու ուսուցիչները շունչները պահած սպասում էին. ներկայացում է լինելո՞ւ, թե՞ յուրօրինակ դաս։ Պարզվեց ուրիշ բան է։ Կենդանի «մատրյոշկաները» ողջույնի երգից հետո ուրախ-ուրախ զրույց սկսեցին միմյանց հետ` հանդիսատեսի աչքի առաջ։Եվ սկսվեց ներկայացումը, որը մեր օրերում ընդունված է ինտերակտիվ ձևաչափ անվանել։ Պատմական զգեստներով կերպարները համադրում էին անցյալի և մերօրյայի տարրերը։ Շուրջպար էին կազմակերպում, ողջունում էին ափի («թխի, թող գա» ոճով) կամ ոտնաթաթի հարվածներով, շուտասելուկների բառերի թարգմանություններ էին փոխանակում (ռեփի ոճով)։ Երեխաներին զարմացրին յուրահատուկ երաժշտական գործիքները։ Ավելի ճիշտ, հնագույն կենցաղի պարագաները, որոնք, պարզվեց, մեր օրերում էլ օգտագործվում են, միայն թե այլ նպատակներով։-Վայ, տես, գդալներն էլ են նվագում։Բեմ բարձրացան երեխաները, որոնց ընտրել էին համրանքախաղի օգնությամբ։ Յուրաքանչյուրին մի գործիք տվեցին` չխկչխկան, գլանատախտակ, գդալներ, չուգունե կաթսա... Շարժական բարձրախոսից լսվեց «օգնական» պարեղանակը, և սկսվեց դիսկոտեկը։Կռվում էին մինչև հաղթական ավարտ. պատմաբանը` Հայաստանի համար մարտերում ռուսական զորքի մասինԱյսպես Հայաստանի Լոռվա մարզում մեկնարկեց «Բարու առաքելությունը» նախագիծը, որի առաջին հերոսները դարձան Վլադիմիրի մարզի կամավորները։ Նրանք երկու շաբաթ կանցկացնեն Լոռիում և Հաղպատի ու Օձունի գեղատեսիլ բարձր լեռնային գյուղերի երեխաներին հաղորդակից կդարձնեն ռուսերեն լեզվին և ռուսական ավանդույթներին։Կամավորներին պետական պաշտոնյա է ղեկավարում՝ մարզպետարանի մշակույթի բաժնի պետ Գալինա Կազանսկայան: Նա, ինչպես մյուսները, այստեղ ոչ թե ծառայողական գործուղման է եկել, այլ սրտի կանչով՝ իր արձակուրդի հաշվին։ Նրա խոսքով՝ Հայաստան այցի բոլոր մասնակիցները աշխատում են պետական հաստատություններում, իսկ մեկը սովորում է լրագրության ֆակուլտետում։ «Մենք ջանում ենք, որ երեխաների համար հետաքրքիր լինի, ձանձրալի չլինի, այդ պատճառով խաղային ուսուցողական ծրագրեր և երաժշտական համարներ ենք առաջարկում։ Կարևոր է, որ երեխաները շփվեն մեզ հետ, ակտիվորեն ներգրավվեն քննարկման գործընթացում։ Այ, այդ ժամանակ էլ մենք սկսում ենք ավելի լավ հասկանալ միմյանց»,-ասում է Կազանսկայան։Ոչ հեռավոր անցյալում նրանք բոլորը` Քսենյա Դուխովան, Յուլյա Գալկինան, Անաստասիա Ույբինան և Դարյա Չվանովան ավարտել են Վլադիմիրի մարզի մշակույթի և արվեստի քոլեջը ազգային-գեղարվեստական ստեղծագործություն մասնագիտությամբ։Աղջիկները ռուսական բանահյուսության պահապաններն են։ Բայց կարևորը ոչ թե տեսությունն է, այլ մեր օրերում գիտելիքի գործնական կիրառումը։ Հենց այդ ունակությունն էլ նրանց հրավիրելու առիթ է դարձել Հայաստանում Ռուսական տան նախաձեռնած «Բարության առաքելություն» նախագծի առաջին շարքի իրագործման համար։Հայ մեծ բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի հայրենիքում` Լոռու մարզում իրենց առաջնախաղի համար Վլադիմիրի մարզից ժամանած աղջիկները բեմադրություններ էին նախապատրաստել հայկական ժողովրդական կարճ հեքիաթների հիման վրա, որտեղ որոշ բառեր փոխարինում էին ռուսական բանավոր ժողովրդական ստեղծագործության բառերով։ Յուրօրինակ էր ստացվում։ Բայց էլ ավելի յուրօրինակ էր աղջիկների ֆոտոսեսիան։ Ելույթից հետո նրանք ազգային զգեստներով դուրս վազեցին դպրոցից և սկսեցին լուսանկարվել գեղատեսիլ լեռնային բնապատկերների ֆոնին։...Տեղի բնակիչներին ռուսական մշակույթին, և ռուս կամավորներին հայկական մշակույթին հաղորդակից դարձնելը տեղի է ունենում ոչ միայն դպրոցական սեանսների ժամանակ։ Աղջիկներն ապրում են Ալավերդիում և շփվում տեղի բնակիչների հետ։ Քաղաքի մասին շատ հետաքրքիր բաներ իմացել են դպրոցներից մեկի ուսմասվար, ռուսաց լեզվի դասախոս և հասարակական գործիչ Օլեգ Իգնատենկոյից, որը կատարելապես տիրապետում է հայերենին։ Նա ծնունդով Ալավերդի քաղաքից է և հպարտությամբ պատմում է, որ իր հայրենակիցները խորհրդային շրջանի հայտնի գործիչներ են՝ Միկոյան եղբայրները։«Ավագը` Անաստասը, այն մարդկանց թվում էր, ովքեր Կարիբյան ճգնաժամի ժամանակ կանխեցին երրորդ համաշխարհայինը, իսկ Արտեմը հայտնի ավիաշինարար դարձավ, կործանիչներ մշակեց»,-ասում է Իգնատենկոն։Օլեգ Նիկոլաևիչի խոսքով` քաղաքի ներկայիս անվանման ծագման մի քանի վարկած կա։ Հիմնականում արևելքից եկած նվաճողների լեզուներից թարգմանության վարկածն է։ Սակայն անձամբ Իգնատենկոն կարծում է, որ Ալավերդի բառի ծագման մեջ ֆրանսիական իմաստ կա։«19-րդ դարի վերջին Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանի սեփականատերերը ֆրանսիացիներն էին։ Նայեք շրջակա բնությանը, ամենուր կանաչ է։ Իսկ ֆրանսերեն դա ինչպե՞ս է հնչում` la verdure»,-ասում է Իգնատենկոն։Աղջիկները Լոռիում կմնան ևս մեկ շաբաթ, ապա կվերադառնան տուն՝ Վլադիմիրի մարզ, որի բնակիչները հին ժամանակներում հերոսաբար դիմադրել են օտար նվաճողների արշավանքներին, ճիշտ այնպես, ինչպես հին Հայաստանի բազմաթիվ մարզերում։ Գուցե ժամանակի ընթացքում Հաղպատ և Օձուն գյուղերի դպրոցականներից որևէ մեկին ճակատագիրը տանի այն վայրերը, որոնց հետ հեռակա ծանոթությունը սկսվեց հայկական ոսկե աշնան այս օրերին, աղջիկների հմայիչ, ոսկեհեր հնգյակի շնորհիվ։
Մինչև Հայաստան գալը նրանցից ոմանք երբեք դուրս չէին եկել հայրենի Վլադիմիրի սահմաններից։ Հինգ աղջիկներ օգտագործում են արձակուրդը, որպեսզի հայ երեխաներին ավելի մոտիկից ծանոթացնեն հին Ռուսիայի լեզվին և ավանդույթներին, և միաժամանակ իրենք ընկղմվեն հին Հայաստանի միջավայրի մեջ։
Ամեն ինչ խառնվել էր Հաղպատի դպրոցում։ Սրընթաց դահլիճ էին մտնում վառ կանացի կերպարները ռուսական «կոկոշնիկներով» և գույնզգույն սարաֆաններով, որպիսին երեխաները մինչ այդ միայն ֆիլմ-հեքիաթներում էին տեսել։ Աշակերտներն ու ուսուցիչները շունչները պահած սպասում էին. ներկայացում է լինելո՞ւ, թե՞ յուրօրինակ դաս։ Պարզվեց ուրիշ բան է։ Կենդանի «մատրյոշկաները» ողջույնի երգից հետո ուրախ-ուրախ զրույց սկսեցին միմյանց հետ` հանդիսատեսի աչքի առաջ։
-Ժողովուրդն այստեղ կանգնած, տես, սպասում է` բերանը բաց... -Դե ուրեմն չձգենք, ռուսաց տոնի հրավիրե՜նք։
Եվ սկսվեց ներկայացումը, որը մեր օրերում ընդունված է ինտերակտիվ ձևաչափ անվանել։ Պատմական զգեստներով կերպարները համադրում էին անցյալի և մերօրյայի տարրերը։ Շուրջպար էին կազմակերպում, ողջունում էին ափի («թխի, թող գա» ոճով) կամ ոտնաթաթի հարվածներով, շուտասելուկների բառերի թարգմանություններ էին փոխանակում (ռեփի ոճով)։ Երեխաներին զարմացրին յուրահատուկ երաժշտական գործիքները։ Ավելի ճիշտ, հնագույն կենցաղի պարագաները, որոնք, պարզվեց, մեր օրերում էլ օգտագործվում են, միայն թե այլ նպատակներով։
-Վայ, տես, գդալներն էլ են նվագում։
Բեմ բարձրացան երեխաները, որոնց ընտրել էին համրանքախաղի օգնությամբ։ Յուրաքանչյուրին մի գործիք տվեցին` չխկչխկան, գլանատախտակ, գդալներ, չուգունե կաթսա... Շարժական բարձրախոսից լսվեց «օգնական» պարեղանակը, և սկսվեց դիսկոտեկը։
Այսպես Հայաստանի Լոռվա մարզում մեկնարկեց «Բարու առաքելությունը» նախագիծը, որի առաջին հերոսները դարձան Վլադիմիրի մարզի կամավորները։ Նրանք երկու շաբաթ կանցկացնեն Լոռիում և Հաղպատի ու Օձունի գեղատեսիլ բարձր լեռնային գյուղերի երեխաներին հաղորդակից կդարձնեն ռուսերեն լեզվին և ռուսական ավանդույթներին։
Կամավորներին պետական պաշտոնյա է ղեկավարում՝ մարզպետարանի մշակույթի բաժնի պետ Գալինա Կազանսկայան: Նա, ինչպես մյուսները, այստեղ ոչ թե ծառայողական գործուղման է եկել, այլ սրտի կանչով՝ իր արձակուրդի հաշվին։ Նրա խոսքով՝ Հայաստան այցի բոլոր մասնակիցները աշխատում են պետական հաստատություններում, իսկ մեկը սովորում է լրագրության ֆակուլտետում։
ՌԴ Վլադիմիրի մարզի կամավորները Հայաստանի Լոռու մարզում
«Մենք ջանում ենք, որ երեխաների համար հետաքրքիր լինի, ձանձրալի չլինի, այդ պատճառով խաղային ուսուցողական ծրագրեր և երաժշտական համարներ ենք առաջարկում։ Կարևոր է, որ երեխաները շփվեն մեզ հետ, ակտիվորեն ներգրավվեն քննարկման գործընթացում։ Այ, այդ ժամանակ էլ մենք սկսում ենք ավելի լավ հասկանալ միմյանց»,-ասում է Կազանսկայան։
Ոչ հեռավոր անցյալում նրանք բոլորը` Քսենյա Դուխովան, Յուլյա Գալկինան, Անաստասիա Ույբինան և Դարյա Չվանովան ավարտել են Վլադիմիրի մարզի մշակույթի և արվեստի քոլեջը ազգային-գեղարվեստական ստեղծագործություն մասնագիտությամբ։
Աղջիկները ռուսական բանահյուսության պահապաններն են։ Բայց կարևորը ոչ թե տեսությունն է, այլ մեր օրերում գիտելիքի գործնական կիրառումը։ Հենց այդ ունակությունն էլ նրանց հրավիրելու առիթ է դարձել Հայաստանում Ռուսական տան նախաձեռնած «Բարության առաքելություն» նախագծի առաջին շարքի իրագործման համար։
ՌԴ Վլադիմիրի մարզի կամավորները Հայաստանի Լոռու մարզում
Հայ մեծ բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի հայրենիքում` Լոռու մարզում իրենց առաջնախաղի համար Վլադիմիրի մարզից ժամանած աղջիկները բեմադրություններ էին նախապատրաստել հայկական ժողովրդական կարճ հեքիաթների հիման վրա, որտեղ որոշ բառեր փոխարինում էին ռուսական բանավոր ժողովրդական ստեղծագործության բառերով։ Յուրօրինակ էր ստացվում։ Բայց էլ ավելի յուրօրինակ էր աղջիկների ֆոտոսեսիան։ Ելույթից հետո նրանք ազգային զգեստներով դուրս վազեցին դպրոցից և սկսեցին լուսանկարվել գեղատեսիլ լեռնային բնապատկերների ֆոնին։
...Տեղի բնակիչներին ռուսական մշակույթին, և ռուս կամավորներին հայկական մշակույթին հաղորդակից դարձնելը տեղի է ունենում ոչ միայն դպրոցական սեանսների ժամանակ։ Աղջիկներն ապրում են Ալավերդիում և շփվում տեղի բնակիչների հետ։ Քաղաքի մասին շատ հետաքրքիր բաներ իմացել են դպրոցներից մեկի ուսմասվար, ռուսաց լեզվի դասախոս և հասարակական գործիչ Օլեգ Իգնատենկոյից, որը կատարելապես տիրապետում է հայերենին։ Նա ծնունդով Ալավերդի քաղաքից է և հպարտությամբ պատմում է, որ իր հայրենակիցները խորհրդային շրջանի հայտնի գործիչներ են՝ Միկոյան եղբայրները։
«Ավագը` Անաստասը, այն մարդկանց թվում էր, ովքեր Կարիբյան ճգնաժամի ժամանակ կանխեցին երրորդ համաշխարհայինը, իսկ Արտեմը հայտնի ավիաշինարար դարձավ, կործանիչներ մշակեց»,-ասում է Իգնատենկոն։
ՌԴ Վլադիմիրի մարզի կամավորները Հայաստանի Լոռու մարզում ներկայացնում են ռուսական մշակույթը
Օլեգ Նիկոլաևիչի խոսքով` քաղաքի ներկայիս անվանման ծագման մի քանի վարկած կա։ Հիմնականում արևելքից եկած նվաճողների լեզուներից թարգմանության վարկածն է։ Սակայն անձամբ Իգնատենկոն կարծում է, որ Ալավերդի բառի ծագման մեջ ֆրանսիական իմաստ կա։
«19-րդ դարի վերջին Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանի սեփականատերերը ֆրանսիացիներն էին։ Նայեք շրջակա բնությանը, ամենուր կանաչ է։ Իսկ ֆրանսերեն դա ինչպե՞ս է հնչում` la verdure»,-ասում է Իգնատենկոն։
Աղջիկները Լոռիում կմնան ևս մեկ շաբաթ, ապա կվերադառնան տուն՝ Վլադիմիրի մարզ, որի բնակիչները հին ժամանակներում հերոսաբար դիմադրել են օտար նվաճողների արշավանքներին, ճիշտ այնպես, ինչպես հին Հայաստանի բազմաթիվ մարզերում։ Գուցե ժամանակի ընթացքում Հաղպատ և Օձուն գյուղերի դպրոցականներից որևէ մեկին ճակատագիրը տանի այն վայրերը, որոնց հետ հեռակա ծանոթությունը սկսվեց հայկական ոսկե աշնան այս օրերին, աղջիկների հմայիչ, ոսկեհեր հնգյակի շնորհիվ։
