00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
Ուղիղ եթեր
09:00
5 ր
Ուղիղ եթեր
09:27
6 ր
Ուղիղ եթեր
10:00
5 ր
Ուղիղ եթեր
10:05
38 ր
Ուղիղ եթեր
11:00
6 ր
Ուղիղ եթեր
13:00
6 ր
Ուղիղ եթեր
14:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
17:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
18:00
7 ր
5 րոպե Դուլյանի հետ
18:07
8 ր
Ուղիղ եթեր
19:00
7 ր
Ուղիղ եթեր
09:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
09:25
4 ր
Ուղիղ եթեր
09:30
30 ր
Ուղիղ եթեր
10:00
3 ր
Ուղիղ եթեր
Ուրիշ նորություններ
10:05
5 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
11:00
46 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
13:00
46 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
14:00
46 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
17:00
46 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
18:00
46 ր
Ուղիղ եթեր
Լուրեր
19:00
46 ր
ԵրեկԱյսօր
Եթեր
ք. Երևան106.0
ք. Երևան106.0
ք. Գյումրի90.1

Ինչպես բացահայտել երեխաների հոգեբանական տրավմաները. փորձագետները լուծումներ են առաջարկում

© Sputnik / Aram NersesyanАкция протеста родственников попавших в плен военнослужащих перед Домом правительства (11 февраля 2021). Еревaн
Акция протеста родственников попавших в плен военнослужащих перед Домом правительства (11 февраля 2021). Еревaн - Sputnik Արմենիա, 1920, 06.06.2021
Բաժանորդագրվել

Արցախյան պատերազմից հետո հազարավոր հայ երեխաներ հոգեբանական տրավմաներ ստացան։ Նրանց մի մասը հայր կամ եղբայր կորցրեց, մյուսները ստիպված գաղթական դարձան և զրկվեցին սովորական կյանքից, կան նաև այնպիսիք, որոնց ընտանիքները պատերազմի ընթացքում կորուստ չեն ունեցել, բայց լրատվական հոսքերը բացասական ազդեցություն են թողել նաև նրանց վրա։ Sputnik Արմենիան փորձել է պարզել հոգեբաններից, թե ինչպես բացահայտել հոգեբանական տրավմայի ախտանշանները և ինչպես աշխատել այդ երեխաների հետ, որպեսզի նրանց վիճակը չանդրադառնա հետագա կյանքի ու առողջ մտածելակերպի վրա։

Заведующий кафедрой медицинской психологии, доцент Хачатур Гаспарян - Sputnik Արմենիա, 1920, 01.06.2021
ՌԱԴԻՈ
Ինչպես վարվել դեռահասների հետ, որոնք պատերազմ են տեսել. խորհուրդներ մասնագետից

Հոգեբան Խաչատուր Գասպարյանի խոսքով` եթե երեխայի վարքը փոխվել է, քնի, սննդի ընդունման և հույզերի դրսևորման խանգարումներ կան, անհրաժեշտ է մասնագետների դիմել, քանի որ դրանք խնդիրների առկայության մասին տագնապալի ազդանշաններ են։ Սակայն դրա հետ մեկտեղ, փորձագետը խորհուրդ է տալիս ուշադրություն դարձնել խնդրին, խոսել այդ մասին երեխայի համար հասկանալի լեզվով, օգնել նրան բացահայտել վախերն ու անհանգստությունները։

«Ծնողները չպետք է երեխային ցույց տան, որ իրենք շփոթված են, հակառակը` երեխաները պետք է զգան, որ մեծերը վերահսկում են իրավիճակը, այլապես նրանց մոտ լուրջ վախեր կառաջանան։ Նրանք վերապրում են ծնողների բոլոր հույզերը, դրանց գումարած՝ սեփական մտավախություններն ու տանջանքները։ Օրինակ, տեղահանված երեխաները տանջվում են կորցրածի համար և կարոտում սովորական կյանքը, հետևաբար, նրանք ավելի շատ սիրո և ջերմության կարիք ունեն», – ասաց Գասպարյանը։

Հոգեբանը նշեց, որ 5-6 տարեկան երեխաներն ամբողջությամբ չեն գիտակցում մահը և միշտ հույս ունեն, որ զոհվածը կվերադառնա։ 7-8 տարեկան երեխաների մոտ մահվան վախի սուր զգացողության կա և նրանք վախենում են կորցնել մտերիմներին։ 9-10 տարեկան և ավելի մեծ տարիքի երեխաները գիտակցում են անելանելիությունն ու ուզում են հասկանալ պատճառները։ Դեռահասների դեպքում ամեն ինչ ավելի բարդ է, քանի որ նրանք սկսում են դեստրուկտիվ վարք դրսևորել, կոպիտ և ագրեսիվ են դառնում, երբեմն սկսում են ծխել և ալկոհոլ օգտագործել։

Սառնարանում դիերի պահելը հոգեբանական պահ է, կարևորը` փակ տեղում լինեն. դատաբժիշկ

«Անհրաժեշտ է սահմանափակել տեղեկատվական հոսքերը, մտահոգիչ թեմաներով քննարկումներ չունենալ երեխաների ներկայությամբ, քանի որ նրանք կարող են սպառնալիք տեսնել, նրանց մոտ լրացուցիչ վախեր կառաջանան։ Բացի այդ, չի կարելի նրանց արգելել թույլ և կամակոր լինել, չի կարելի փակել երեխայի բերանը»,– ասաց նա։

Միևնույն ժամանակ Գասպարյանը խորհուրդ է տալիս ներկայացնել հերոսական դրվագներ պատմությունից, խոսել անցյալի հաղթանակների մասին, որպեսզի երեխաները սեփական անձն ու սեփական ժողովրդին թերարժեք չհամարեն։ Նրա համոզմամբ` պետական մակարդակով անհրաժեշտ է հերոսի կերպար ձևավորել, ով համապատասխանում է ազգային և բարոյական բոլոր բնութագրերին, որպեսզի հետագայում հայ հասարակության մեջ առողջ կուռքեր լինեն, երեխաներն էլ հիանան ոչ թե սիթքոմերի, այլ իրական հերոսներով։

Ֆրանսիացի հոգեբան Ռուզան Բլանշն իր հերթին առաջարկում է հատուկ կրթական ծրագրեր մշակել, որոնք կհետաքրքրեն երեխաներին և կօգնեն նրանց շեղվել ճգնաժամային իրավիճակից։ Նրա համոզմամբ` նրան պետք է հնարավորինս շատ զբաղեցնել, որպեսզի ուսուցման կամ նույնիսկ զվարճանքի մշտական գործընթացում նրանք չհասցնեն մտածել խնդիրների մասին, բացասական հույզեր չապրեն։

Լեռնանիստում եռյակ է ծնվել - Sputnik Արմենիա, 1920, 16.02.2021
Լեռնանիստի եռակի ուրախությունը. պատերազմի սթրեսն ընտանիքը եռյակի ծնունդով է հաղթահարում

«Կարևոր է, որ երեխաները շատ սեր զգան և իրենց մեղավոր չզգան հոր կամ եղբոր կորստի համար։ Անհրաժեշտ է խոսել նրանց հետ և պատմել այն իրավիճակի մասին, թե ինչու են տեղի ունենում պատերազմները և ինչպես կարելի է օգտագործել սեփական ներուժը` օգնելու համար սեփական երկրին կամ ժողովրդին։ Օրինակ, պացիենտներիցս մեկը որոշեց թշնամու լեզուն սկսել ուսումնասիրել՝ հետագայում հայրենիքին օգնելու համար։ Նման օրինակները շատ կարևոր են», – նշեց փորձագետը։

Միևնույն ժամանակ հոգեբանը կարծում է, որ կրթական ծրագրերում հիմնական շեշտը պետք է դրվի հերոսական դրվագների վրա, պետք է ներկայացվեն բացառիկ խիզախության դրսևորման պատմություններ, կարևոր է խոսել հաղթանակների մասին և առավելագույնս վերլուծել պարտվելու պատճառները, որ երեխաները գիտակցեն, թե որքան կարևոր է ուժեղ, կրթված և զարգացած լինելը։

«Երեխաները պետք է ելք տեսնեն իրավիճակից, կարևոր է նրանց ճիշտ ուղղորդելը, որպեսզի դա կառուցողական լինի ինչպես իրենց, այնպես էլ՝ պետության համար»,– նշեց հոգեբանը։

Ռուսաստանը Հայաստանին օգնում է հաղթահարել հետպատերազմյան սթրեսը․ դեսպան

Միևնույն ժամանակ, փորձագետը խորհուրդ է տալիս հաճախ խոսել երեխաներին հայտնի զոհված մարտիկների մասին, ընդ որում ոչ թե ողբերգական ձևով և սգալով, այլ պատմել նրանց հերոսության մասին։ Անհրաժեշտ է առանձին անհատական օրինակներ ձևավորել, կուռքերի կերպարներ, որպեսզի երեխաներին չգրավեն նորաձև և հաճախ ոչ այնքան դրական կերպարները։

Երկու փորձագետներն էլ խորհուրդ են տալիս ուշադիր լինել երեխաների և անչափահասների վարքի նկատմամբ և անսովոր փոփոխություններ նկատելիս դիմել մասնագետների։ Նրանք խորհուրդ են տալիս նաև ճգնաժամային իրավիճակներում ավելի քնքուշ լինել երեխաների նկատմամբ և առավելագույնս շրջապատել նրանց սիրով և դրական հույզերով։

Լրահոս
0