Ալեքսանդր Խրոլենկո, ռազմական վերլուծաբան
Բազմաֆունկցիոնալ Սու-57-ը ՌԴ օդատիեզերական ուժերի սպառազինության մեջ բոլորովին վերջերս է ներառվել՝ 2020թ․-ի դեկտեմբերին։ Հինգերորդ սերնդի առաջին սերիական կործանիչը Հարավային ռազմական օկրուգին են հանձնել 2021 թ․-ի սկզբին: Եվ արդեն սկսվում է արդիականացումը, որի ընթացքում մեքենան կստանա երկրորդ փուլի առավել կատարյալ շարժիչներ, արհեստական բանականություն և «Օխոտնիկ» կառավարվող ծանր անօդաչու թռչող սարքերի օղակի ցանցակենտրոն (ավտոմատացված) կառավարման հնարավորություն, հիպերձայնային հրթիռներ և ուղղորդված էներգիայի հեղափոխական զենք՝ ԷՄԻ թնդանոթ:
Հինգերորդ սերնդի Սու-57 կործանիչը նախատեսված է բոլոր տեսակի օդային, ցամաքային և ջրային թիրախների ոչնչացման համար, ունի թռիչքի գերձայնային հածանավային արագություն, ներֆյուզելաժային սպառազինություն, ռադիոկլանող ծածկույթ և օդանավային սարքավորումների նորագույն համալիր: Աչքի է ընկնում բարձր մանևրային և մարտական բնութագրերով։ Ռուսաստանի օդատիեզերական ուժերը մինչև 2024 թ․-ի վերջը կստանան 22 Սու-57 կործանիչ, իսկ մինչև 2028 թ․-ը դրանց թիվը զորքերում կհասցվի 76-ի: Դրանից հետո Սու-57Է (արտահանման տարբերակները) կարող են մատակարարվել Ռուսաստանի օտարերկրյա դաշնակիցներին ու ռազմավարական գործընկերներին։
Արևմտյան փորձագետները ռուսական Սու-57-ի վիրտուալ հերթում ավելի քան 10 երկիր են հաշվել, այդ թվում՝ Ղազախստանը։ Ամերիկյան «անտեսանելիի»՝ F-35-ի նախագծի քրոնիկ անհաջողություններից հետո, երբ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերը վերջերս հրաժարվեցին 2022թ․-ին գնել այդ մեքենաները, իսկապես 5-րդ սերնդի Սու-57 կործանիչին սպառազինությունների համաշխարհային շուկայում մեծ ապագա է սպասում։ Մասնագետների կարծիքով՝ տեխնոլոգիաների մշտական մրցավազքի պայմաններում թարմացված Սու-57-ի պարամետրերն ու բնութագրերը միանգամայն անհասանելի կլինեն ՆԱՏՕ-ի երկրների համար:
Մարտական արդյունավետության և արտադրողականության աճը
Տասնամյակների համար նախատեսված խոշոր կործանիչ ծրագիրը միշտ առանձնանում է ինքնաթիռի և դրա արտադրության մեթոդների անդադար կատարելագործմամբ։ Ռուսաստանի արդյունաբերության և առևտրի նախարար Դենիս Մանտուրովը վերջերս հայտարարեց, որ 2021 թ․-ին, հաստատված ժամանակացույցի համաձայն` կաճեն Սու-57-ի շինարարության տեմպերը: Սպասվում է, որ ինքնաթիռներում կտեղադրվեն «Սատուրն 30» նոր շարժիչներ (ամենահզորները կործանիչների աշխարհում) և արդեն 2022 թ․-ին կմատակարարվեն զորքերին:
Առաջին փուլի շարժիչներ (АЛ-41Ф1) կստանան ոչ ավելի, քան հինգ մեքենա։ Սու-57 կործանիչների արտադրության ևս մեկ արագացում տեղի կունենա 2024 թ․-ին: Սպառազինության և ավիացիոն նոր համակարգերի հետ մեկտեղ հիմնարար փոփոխություններ են նկատվում Սու-57-ի պլաների կառուցվածքում: Սերիական մեքենաների պատրաստման ավելի ժամանակակից մեթոդները բարելավել են գաղտնիությունը։
Դենիս Մանտուրովը միաժամանակ անդրադարձել է ռուսական մարտական անօդաչու համակարգերին, որոնք համապատասխանում են համաշխարհային մակարդակին և շարունակում են զարգանալ։ Ծանր ԱԹՍ-ների հետ նույն օղակում հայտնվելով՝ Սու-57-ը կվերածվի մարտական կառավարման օդային կենտրոնի։ Ռուսական ավիաշինական ոլորտի աղբյուրը հունիսի 1-ին հայտնել է․ «Հիմա մշակվում են Սու-57-ի խցիկից մի քանի հարվածային անօդաչու թռչող սարքերի կառավարման հնարավորությունները․.. Կործանիչն իր հետ կտանի երկուսից չորս «Օխոտնիկ»»։
Սու-57 կործանիչի և «Օխոտնիկ» ԱԹՍ-ի արհեստական ինտելեկտը մինչ մարտական կիրառման պահը օբյեկտիվ վերլուծության ենթակա չէ, և այնուամենայնիվ անուղղակի նշաններից, հրապարակումներից և «արտահոսքերից» դատելով` կարելի է հասկանալ, թե որքան առաջ են գնացել ռուս մասնագետները։
Ինչու է ԱՄՆ–ն տանուլ տալիս բոլոր պատերազմները
Սու-57-ի արհեստական ինտելեկտն ինտեգրված է մարտական կառավարման համակարգին, և անգամ կառավարվող կործանիչը կարող է խնդիրների 90 տոկոսը կատարել առանց մարդու մասնակցության՝ նախապատրաստված ծրագրով։ Եթե մարտի ընթացքում օդաչուն վիրավորվի կամ սպանվի, Սու-57-ի էլեկտրոնային «ուղեղը» թույլ կտա հաջողությամբ խոցել թիրախները և ավտոմատ ռեժիմով վերադառնալ բազա։
Հնարավոր է, որ առաջնորդ Սու-57-ը և հետևող «Օխոտնիկը» ինտելեկտուալ հավասարություն ունենան, քանի որ դրանք մշակվել է նույն՝ Սուխովի կոնստրուկտորական բյուրոյում։ Արհեստական ինտելեկտով անօդաչու «Օխոտնիկն» առաջին ամիսը չէ, որ զորավարժարանում յուրացնում է հրթիռային սպառազինությամբ թիրախները որսալու և խոցելու ալգորիթմները՝ ինքնավար, իսկ հետագայում՝ նաև Սու-57 կործանիչի հետ ցանցակենտրոն փոխգործակցության շրջանակներում:
Համատեղ օգտագործման դեպքում 20 տոննանոց «Օխոտնիկ» սթելս-ԱԹՍ-ները կլուծեն խնդիրների ամբողջ բազմազանությունը՝ օդային և ցամաքային թիրախներ ոչնչացնելով, Սու-57-ի հետ կոորդինացիայով։ «Օխոտնիկների» սերիական մատակարարումները նախատեսվում է սկսել 2024թ․-ից։
Անտեսանելի պարեկություն. Ռուսաստանում BOSS հիբրիդային նավ են ստեղծել
Հինգերորդ սերնդի Սու-57 կործանիչը պաշտպանության զարգացած համակարգ ունի՝ ռադարներ և լազերներ, ՌԷՊ միջոցներ, ինչպես նաև Կ-77 և Ռ-37Մ նորագույն «օդ-օդ» հրթիռներ՝ համապատասխանաբար մինչև 195 կմ և 400 կմ հեռահարությամբ։ Սու-57-ի գերակայություններն ու սպառազինությունը հնարավոր են դարձնում սպառնալիքի հայտնաբերումն ու վերացումը զգալիորեն ավելի մեծ հեռավորությունների վրա, քան դրան ընդունակ են ամերիկյան F-22-ը և F-35-ը: Այնուամենայնիվ, այս կործանիչի գլխավոր զենքը ցամաքային, ջրային և ստորջրյա թիրախների խոցման համար նախատեսված գերձայնային հրթիռներն են։ Փորձարկումները բարեհաջող են անցնում։
Համաշխարհային շուկայի գրավումը
Սու-57-ը ստեղծվել է օդում գերազանցության հասնելու համար և տեխնոլոգիապես անհասանելի է հինգերորդ սերնդի ամերիկյան F-22 Raptor կործանիչի համար, էլ չենք խոսում «անհաջողակ» F-35-ի մասին (բացի այդ, երկուսն էլ նեղ մասնագիտացում ունեն)։ Սու-57-ը մարտում կարող է ծառայել որպես կործանիչ, գրոհիչ կամ օդային հրամանատարական կետ ծանր անօդաչուների համար։ Դրա գլխավոր արժանիքներն են գերմանևրայնությունը և հակառակորդի ռադարների համար աննկատությունը, երկար ժամանակ գերձայնային արագությամբ թռչելու հնարավորությունը, զգալի զինանոցը՝ տարբեր ընտանիքների փոքր, միջին և մեծ հեռահարության հրթիռներ, այդ թվում՝ մինչև 250 կմ հեռահարությամբ հականավային հրթիռներ։
Կործանիչը հագեցած է խոչընդոտներից պաշտպանվելու բարձր մակարդակ ունեցող սարքավորումներով և զենքի բազմալիք համակարգերով, ունակ է մինչև 2600 կմ/ժ արագություն զարգացնել։ Մինչձայնային արագության դեպքում գործողության գործնական հեռահարությունը 5500 կմ է։ Կարճ վազքով թռիչքի ու վայրէջքի համար ինքնաթիռը հատուկ օդանավակայանների կարիք չունի։
Սու-57-ը աշխարհի ամենակատարյալ և հզորագույն կործանիչներից մեկն է ճանաչվել։ Բացառիկ բնութագրերը կործանիչին թույլ են տալիս հաջողության հասնել զենքի միջազգային շուկայում, և Սու-57-ը արտասահմանյան պատվիրատուների մոտ նկատելի հետաքրքրություն է առաջացնում։ «Ռոսօբորոնէքսպորտի» գլխավոր տնօրեն Ալեքսանդ Միխեևը հունիսի 1-ին հայտնեց, որ նորագույն ռուսական կործանիչը գնելու մասին մտածում է 4-5 երկիր։ Ամերիկյան «Military Watch»–ն ավելի մեծ թիվ է նշում։
Ալժիրն առաջինն է Ռուսաստանին 14 Սու-57Է կործանիչ պատվիրել՝ տարածաշրջանային հարևանների ռազմատիեզերական ուժերի հզորացման ֆոնին, պայմանագրի արժեքը 2 միլիարդ ԱՄՆ դոլար է։ Սու-57-ի խոշորագույն հավանական պատվիրատուն Հնդկաստանն է, որը մտադիր է պատրաստի միավորներ ձեռք բերել և զարգացնել իր տարածքում արտոնագրային արտադրության նախագիծը: Բացի Հնդկաստանից և Ալժիրից, Սու-57 կործանիչի հանդեպ զգալի հետաքրքրություն են ցուցաբերում Չինաստանը, Մյանման, Վիետնամը, Մալայզիան, Իրանը և Թուրքիան: Վերջին տվյալներով՝ այսօր վիրտուալ հերթում են նաև Ղազախստանը, Եթովպիան, Եգիպտոսը:
Հեռահար ավիացիա․ երբ կթռչի Ռուսաստանի ռազմավարական հրթիռակիրը
Հինգերորդ սերնդի ռուսական Սու-57 կործանիչը դեռ շատ անգամներ կզարմացնի իր յուրահատուկ մարտավարական-տեխնիկական բնութագրերով, վեցերորդ սերնդի տեխնոլոգիաների ինտեգրմամբ, արտադրության լավատեսական հեռանկարներով և արտահանման բարձր ներուժով: Սպասվում է, որ արտասահմանյան պատվիրատուների թիվն անընդհատ աճելու է, քանի որ չորրորդ սերնդի կործանիչներն աստիճանաբար մաշվում են, իսկ համաշխարհային շուկայում Սու-57-ն այսօր և տեսանելի հեռանկարում արժանի մրցակից չունի: Եթե որպես մրցակից չհաշվենք դարձյալ ռուսական կործանիչ-որսորդ ՄիԳ-41-ը, որը մշակվում է 2018թ․-ից։
