Նապոլեոնը կանխագուշակեց մեր պարտությունը, կամ հայերն այլևս սխալվելու իրավունք չունեն

Հայտնի է, որ ամենից շատ ստում են ընտրություններից առաջ, պատերազմի ժամանակ և որսից հետո։ Մենք դեռ երկար կհիշենք՝ ինչպես էին մեզ խաբում պատերազմի ժամանակ։ Իսկ քանի որ շուտով ընտրություններ են, պետք է ազգովի պատրաստվենք պատգամավոր դառնալու ձգտող քաղաքական գործիչների ստերի տեղատարափին։

Ոմանք խոստանալու են ծովից ծով Հայաստան կառուցել, ոմանք՝ երկրի բնակչությանը 20 միլիոնի հասցնել, մյուսներն էլ երդվելու են, որ մինչև Իջևան մետրո են կառուցելու ու հոկեյի` դեռևս գոյություն չունեցող հավաքականին հասցնելու են օլիմպիական մեդալի։ Մի խոսքով, մենք ունենալու ենք ոչ թե երկիր, այլ դրախտավայր։

Հարց` ինչո՞ւ են անպայման ստում։ Գուցե ցանկալին իրականության տեղ են դնում, և իրենք էլ են դրան հավատում։ Ի դեպ, ընտրությունների շեմին ամբողջ աշխարհում են քաղաքական գործիչներն իրենց այդպես պահում՝ հույս ունենալով, որ ընտրազանգվածը կհավատա այդ ամենին։ Եվ պատկերացրեք` շատերը հավատում են։ Այդ հարցում մենք բացառություն չենք։ Մնացած ամեն ինչում, բնականաբար, մենք ունենք մեր ուրույն, անկրկնելի ճանապարհը։ Եթե գրեթե ամենուր գովազդային արշավն իրականացվում է սեփական թեկնածուին գովելու ճանապարհով, ապա մեզ մոտ ամեն ինչ հակառակն է։ Ինչքան ուժ ունեն հայհոյում են մրցակիցներին։ Իրենց թեկնածուին էլ շատ ինքնատիպ ձևով են գովում՝ մերը գուցե լավը չէ, բայց ձերն ավելի վատն է։

- Այո, մեր թեկնածուն պատերազմում պարտվեց, բայց այն մեկն էլ տնտեսությունը փլուզեց, մյուսն է ընդհանրապես երկիրը օտարներին տվեց։

Առայժմ դեբատներն ընթանում են բարձրահարկ շենքերի բակերում՝ նարդի շուրջ, բայց որքան ընտրությունները մոտ են, այնքան ավելի թեժ են վեճերն այն մասին, թե ում թեկնածուն է իր իշխանության օրոք ավելի շատ սխալվել։

Ինչևէ, նման մոտեցումը, պարզվում է, նույնպես մեր նոուհաուն չէ։ 90-ականների վերջին քաղաքական դաշտում շատ ազդեցիկ դիվանագետ կար։ Շատ խելացի ու շատ չար։ ԱՄՆ պետքարտուղար Մադլեն Օլբրայթը։ Նա ասել է. «Սխալները չի կարելի ներել` անկախ նրանից, թե ինչ դրդապատճառներով են արդարանում դրանք գործած քաղաքական գործիչները։ Առաջնորդները պետք է պատասխան տան իրենց որոշումների հետևանքների համար և չասեն, թե իրենք բարի նպատակներից դրդված են դա արել։ Առանձին պետություններ, աշխարհը` որպես ամբողջություն, չի կարող թույլ տալ, որ շատ հաճախ սխալվող առաջնորդներ լինեն»։

Ահա և նստած հաշվում ենք, թե ում թեկնածուն է ավելի շատ սխալվել, իսկ ումը՝ ավելի քիչ։ Իսկ ուրիշ ի՞նչ կարող ենք անել, եթե բոլոր իրական թեկնածուներն արդեն ղեկավարել են Հայաստանը։ Գործող վարչապետը, երրորդ նախագահը, երկրորդ նախագահը, վարկած կա, որ առաջինն էլ կմիանա այդ մրցավազքին։

Շատ է խոսվում նոր, թարմ, «երրորդ» ուժի մասին։ Բայց ինչ-որ չի երևում։ Ճիշտ է, այդ տեղը զբաղեցնելու ցանկություն ունեցողների պակաս չկա, բայց մեծ հարց է` նրանք ընտրվելու դեպքում կկարողանա՞ն երկիրը դուրս բերել փակուղուց:

Այդուհանդերձ, սա իրական կյանքն է, ոչ թե հին հունական թատրոնը, որտեղ բարդ իրավիճակի վերջում հայտնվում էր «աստվածը մեքենայից» (deus ex machina) և լուծում հերոսների բոլոր խնդիրները:

Մի անգամ Հենրի Քիսինջերը հեգնանքով նկատել է, որ քաղաքական գործիչների 90%-ը փչացնում է մնացածի հեղինակությունը։ Հիմա մինչև հունիսի 20-ը պետք է հասկանանք՝ նախընտրական մրցավազքի մասնակիցների բազմության մեջ այդ «մնացածներն» ովքեր են։

Արցախում 44-օրյա պատերազմի հենց սկզբից, երբ մտերիմներս հարցնում էին, թե ինչու եմ մռայլ, որտեղից է այդ հոռետեսությունը, տես` ինչ է ասում Արծրուն Հովհաննիսյանը, միշտ նույն պատասխանն էի տալիս:

— Արծրունի խոսքերն ինձ համար հիմք չեն։

—Բա ո՞ւմ ասածն է հիմք։

— Կայսր Նապոլեոն Բոնապարտի։ Նապոլեոնն ասում էր, որ պատերազմ վարելու համար երեք բան է պետք՝ փող, փող և փող (վարկած կա, որ սա ասել է Ֆրանսիայի մարշալ Ջան Ջակոմո Տրիվուլցիոն – խմբ.): Եվ ասել է դեռ 200 տարի առաջ։ Իսկ մեր հակառակորդը շատ ավելի շատ փող ունի։

Հիմա` բարձր տեխնոլոգիաների դարաշրջանում, նրա ասածն ավելի քան արդիական է։ Մնացած ամեն ինչը ցուցադրական խիզախություն է։

Հարգելի ընթերցող, Նապոլեոնը ոչինչ չի ասել խորհրդարանական ընտրությունների մասին։ Նրան դա չէր հետաքրքրում, չէ՞ որ նա արդեն կայսր էր։ Բայց կարող եք դիտել (եթե դեռ չեք տեսել) «Թափահարել շանը» ֆիլմը և հասկանալ, թե որքան արագ ձեզ կսկսեն մանիպուլացնել: Ընդ որում` ֆիլմը նկարահանվել է 20 տարի առաջ, այդ ընթացքում նախընտրական տեխնոլոգիաներն առաջ են շարժվել և շատ ավելի բարդ դարձել։ Հիմա շատ ավելի դժվար է թացը չորից տարբերել, բայց... պետք է։ Սխալվելու իրավունք չունենք, կարող ենք երկիր կորցնել։

Վերադառնալով Նապոլեոնին՝ հիշեցնեմ, որ ճակատագրի հեգնանքով նա կայսր դարձավ պլեբիսցիտի, մեր բառերով ասած՝ համաժողովրդական ընտրությունների արդյունքում, որից հետո ինքն իրեն թագադրեց Փարիզի Աստվածամոր տաճարում։

Իսկ թե ինչպես ավարտվեց բռնապետ դարձած Նապոլեոնի կյանքը, և ինչ պատուհաս դարձավ նրա կառավարումը Ֆրանսիայի համար, գիտեն բոլորը, նույնիսկ պատմությունից հեռու մարդիկ։