Իրականում զարմանալին այն է, թե ինչ նման են երկու հարևան հանրապետություններում՝ Հայաստանում և Վրաստանում, դրսից ֆինանսավորվող խոշորածավալ ներդրումային ծրագրերի հետ կապված գործընթացները։
Հիշենք՝ «Ամուլսարի» ոսկու հանքավայրի շահագործումը դեռ չէր էլ սկսվել, երբ ակտիվիստները փակեցին ճանապարհները և հայտարարեցին՝ թույլ չենք տա, որ ապականվի մեր բնությունը և հարցականի տակ դրվի մեր անվտանգությունը։ Վրացի ակտիվիստները, որոնք արդեն գրեթե կես տարի է, ինչ արգելափակել են ճանապարհները Ռիոնի գետի կիրճում, ուղղակի բառացի կրկնում են այն նույն կարգախոսները, որոնք հնչում են Ամուլսարում։
Մեր հայաստանյան մտահոգությունները բոլորիդ հայտնի են՝ նրանք, ովքեր կտրականապես դեմ են, որ «Լիդիան» ընկերությունը ոսկի արդյունահանի Հայաստանում, համոզված են, որ չնայած օտարերկրացիները աննախադեպ ներդրումներ են խոստանում, բայց իրականում նրանց գործունեության հետևանքով թունավոր նյութերը, մասնավորապես՝ ցիանիդը, թափանցելու են մինչև ստորերկրյա ջրերը, և ի վերջո անդառնալի կորուստներ է կրելու մեր լեռնային գեղեցկուհին՝ Սևանա լիճը։
Հիմա դառնանք վրացական մտահոգություններին։ Թուրքական ԷՆԿԱ ընկերությունը պատրաստ է վճարել պատկառելի մի գումար՝ 800 միլիոն դոլար, և հզորագույն էներգետիկ հանգույց ստեղծել Ռիոնի գետի կիրճում՝ կառուցելով երկու հսկայական ջրամբար և երկու ամբարտակ։ Վրաստանի իշխանությունները վստահեցնում են՝ սա խոշորագույն էներգետիկ ծրագիր է, որն իրականացվելու է երկրում անկախություն հռչակումից ի վեր, կարելի է ասել՝ դարի կառույցն է, որը կապահովի Վրաստանի էներգետիկ անկախությունը, որովհետև նավթի ու գազի պաշարներից զուրկ Վրաստանի էներգետիկայի ավելի քան մեկ երրորդը մինչև հիմա կախված է էներգակիրների ներմուծումից։
Ավելին, տնտեսությունը այսպես թե այնպես զարգանում է, և 10 տարի հետո այդ մեկ երրորդը դառնալու է 50 տոկոս, ավելի ու ավելի մեծ կախվածության մեջ են ընկնելու այն երկրներից, որտեղից ներկրում են կա՛մ էլեկտրականություն, կա՛մ էլ գազ՝ մեր ջերմակայաններն աշխատեցնելու համար։ Այնինչ հզորագույն հիդրոէլեկտրակայանները, որոնք թուրքերը մտադիր են կառուցել Ռիոնի գետի կիրճում, կապահովեն էներգետիկ պահանջարկի 12 տոկոսը։ Ի վերջո, երկու օր առաջ Վրաստանի իշխանությունները որոշեցին առայժմ սառեցնել այն շինարարությունը, որը պետք է իրականացնեին թուրքերը։
Ամուլսարը ռադիոակտի՞վ է․ պատասխանում են ոչ թե ակտիվիստները, այլ մասնագետները
Ի դեպ, երբ այս ամիս Վրաստանի իշխանությունները խնդրի շուրջ «կլոր սեղան» կազմակերպեցին ակտիվիստների և բնապահպանների մասնակցությամբ, տնտեսության նախարարը մեղադրեց նրանց ազգատյացության մեջ՝ ասելով. «Դեմ եք, որովհետեւ թուրքերն են կառուցում»։ Այդ մեղադրանքն, իհարկե, զայրացրեց ակտիվիստներին, և դա հասկանալի է՝ այնուամենայնիվ վրացիների վերաբերմունքը թուրքերի նկատմամբ, մեղմ ասած, խիստ տարբերվում է հայերի վերաբերմունքից։ Էդ դեպքում, ո՞րն է բողոքների իրական պատճառը։ Հասանք Թվիշիին։
Հենց այդ գյուղի անունով է կոչվում այն կիսաքաղցր սպիտակ գինին, որը, համոզված եմ, շատերդ համտեսել եք դեռ Սովետի օրոք։ Հիմա ավելի է աճել այն խաղողի գինը, որից պատրաստում են «Թվիշին»։ Մարդիկ, ովքեր 90-ականներին հեռացել էին Վրաստանից, ԲիԲիՍի-ի վկայությամբ, սկսել են վերադառնալ և զբաղվել այն գինու արտադրությամբ, որը վաճառվում է նույնիսկ Միացյալ Նահանգներում։ Բայց եթե թուրքական նախագիծը կյանքի կոչվի, խաղողի այդ եզակի այգիների մի զգալի մասը հայտնվելու է երկու խոշոր ջրամբարների արանքում։ Մասնագետները համոզված են՝ դա խիստ բացասական ազդեցություն է գործելու խաղողի որակի վրա։
Բայց, ինչպես հասկանում եք, «Թվիշի» գինին չի գլխավոր մտահոգությունը։ Անվտանգությո՛ւնն է։ Թբիլիսյան բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից մեկը նույնիսկ համակարգչային հոլովակ է պատրաստել, որտեղ նկարագրված է, թե ինչ է լինելու, եթե Ռիոնի գետի վրա կառուցվելիք ամբարտակներից մեկը, որի բարձրությունն, ի դեպ, հասնում է 100 մետրի, հանկարծ փլուզվի, ասենք, ուժգին երկրաշարժի հետևանքով։ Երևի միանգամից մտաբերեցիք հոլիվուդյան ֆիլմերի այն դրվագները, երբ հսկա ամբարտակի վրա ճեղքեր են առաջանում, հետո դրանք լայնանում ու լայնանում են, և ի վերջո ջուրը հորդում է դեպի բնակավայրերը։ Վրացի բնապահպանների հաշվարկներով` Ռիոնի կիրճում ջրի տակ կանցնի մոտ 70 գյուղ։
Բայց ամենասարսափելին. երկրի երրորդ քաղաքի՝ Քութաիսիի բնակիչները ուղիղ 19 րոպե կունենան, որպեսզի փորձեն փրկվել 35 մետր բարձրություն ունեցող մահաբեր ալիքից։ Թուրքական ընկերության ղեկավարությունը հակադարձում է. «Ի՞նչ եք ասում, չի լինի այդպիսի բան»։ Համաձայնեք՝ շատ է հիշեցնում Կոզմա Պրուտկովի երևի թե ամենահայտնի արտահայտությունը՝ «Նման բան չի կարող պատահել, որովհետև նման բան չի կարող պատահել երբեք»։
