Ցեղասպանության տարելիցի նախաշեմին Էրդողանը ստամբուլահայերին առաջ է մղում. ո՞րն է նպատակը

Թուրքիայի իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության համագումարը մարտի վերջին ձևավորել է բարձրագույն մարմնի նոր կազմ։ Կուսակցության կենտրոնական գործադիր կոմիտեի կազմում, կուսակցության առաջնորդ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի առաջարկով, ընդգրկվել է ստամբուլահայ Սևան Սևաջիօղլուն։ Ի՞նչ նպատակովՀարցի պատասխանը փնտրել է Sputnik Արմենիայի սյունակագիրը։

39-ամյա ստամբուլահայի քաղաքական կարիերայի սրընթաց վերելքն անսպասելի էր նույնիսկ նրա շրջապատի մարդկանց համար։ Նրա ընկերներից ու ազգականներից շատերը նույնիսկ տեղյակ չէին, որ նա կուսակցության անդամ է։ Ու հանկարծ լուրերից տեղեկացան, որ նա, պարզվում է, նախագահ Էրդողանի վստահված անձանց շրջանակում է։ Ավելին, մամուլում տեղեկություններ են հայտնվել այն մասին, որ առաջիկա ընտրություններում «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունը Սևան Սևաջիօղլուին կառաջադրի որպես պատգամավորության թեկնածու՝ ընդգրկելով նրան ընտրացուցակի առաջին երեսնյակում։

Սևան Սևաջիօղլուի մասին բաց աղբյուրներում քիչ տեղեկություններ կան։ Հայտնի է, որ ծնվել է Ստամբուլում, թեև ծնողները Մալաթիայից են։  Ստացել է հայկական կրթություն։ Համայնքում բավականին հայտնի մարդ է: Ի տարբերություն ստամբուլահայ հայրենակիցների մեծամասնության՝ վատ չի տիրապետում մայրենի լեզվին ու չի կորցնում կապերը սփյուռքի կառույցների հետ։  Նրան հաճախ կարելի է հանդիպել Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայկական եկեղեցում կամ Սուրբ Աստվածածին Մայր տաճարում մատուցված պատարագի ժամանակ։ Մասնագիտությամբ բժիշկ է։ Քաղաքի լավագույն օրթոպեդիկ վիրաբույժներից է: Նրա մոտ նաև հայտնի մարդիկ են բուժում ստացել։ Նա բուժում էր նաև հանգուցյալ պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանին։

Ստամբուլի Բժշկական համալսարանի վնասվածքաբանության բաժանմունքում խորհրդատվությունները համատեղում է աշխատանքի հետ հայկական «Սուրբ Փրկիչ» հիվանդանոցում։ Եվ սա շատ կարևոր հանգամանք է։ Բանն այն է, որ այդ հիվանդանոցի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահն ու դրա գլխավոր ֆինանսավորողը ազդեցիկ օլիգարխ Պետրոս Շիրինօղլուն է, որը հայտնի է պետության ղեկավարի ընտանիքի հետ մտերիմ հարաբերություններով։ Տեղեկություններ կան, որ հենց նա է Սևանի համար «բարեխոսել» նախագահ Էրդողանի մոտ։

Էրդողանը հայտարարել է, որ պատրաստվում է Շուշի այցելել

Այն, որ Սևան Սևաջիօղլուն Պետրոս Շիրինօղլուի մարդն է, պակաս կարևոր չէ, եթե նկատի ունենանք, որ վերջինս համարվում է հայ համայնքն ու թուրքական իշխանությունը կապող գլխավոր կամուրջը։ Եվ մեծ հարց է՝ ում է այս կամուրջը ծառայում՝ համայնքի՞ն, թե՞ իշխանությանը։ Իշխանությունը Պետրոս Շիրինօղլուին օգտագործում է ամեն անգամ, երբ պետք է այնպիսի տպավորություն ստեղծել, թե հայ համայնքը կտրականապես դեմ է 1915 թվականի Ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը։ Հենց Շիրինօղլուն էր առաջինը, որ 2016-ին նախաձեռնել էր Էրդողանի առաջադրումը Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի։ Սևան Սևաջիօղլուն այդ մարդու հովանավորյալն է։ Մնացածը կարելի է պատկերացնել։

Ակնհայտ է, որ պետական բարձր պաշտոններում հայերի առաջադրումը կառավարության կողմից ձեռնարկված միջոցների մի մասն է՝ ուղղված Ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը հակազդելուն։ Հիմա դա արվում է ապրիլի 24-ի նախօրեին, երբ ԱՄՆ նախագահ Ջոզեֆ Բայդենը, ամենայն հավանականությամբ, կհամարձակվի վերջապես համարժեք գնահատական տալ երիտթուրքական դահիճների հանցագործություններին։

Սևան Սևաջիօղլուն Ամերիկայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը տապալելու նպատակով գործադրվող մեծ մեխանիզմի միայն չնչին մասն է։ Խնդիրն է ցույց տալ, որ թուրքական իշխանության ու հայերի միջև կրկին արդյունավետ երկխոսություն է սկսվել, որին կարող են խանգարել երրորդ կողմերի անզգույշ գործողությունները։ Մարտավարությունը նոր չէ։ «Մենք միշտ հայերի հետ ընդհանուր լեզու ենք գտել։ Հայերի նշանակումը պետական պաշտոններում հենց դա է՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը»։

Հայերին իշխանության մեջ ներգրավելու և քարոզչության նպատակով նրանց օգտագործելու նախաձեռնողը ստամբուլահայ հայտնի պսևդոպատմաբան Լևոն Փանոս Դաբաղյանն է, ով իր ողջ գիտակցական կյանքում փորձել է ապացուցել, թե ոչ մի ցեղասպանություն չի եղել։ Հենց նա է ժամանակին դիմել ղեկավարներին՝ կոչ անելով «ստուգված» հայերին բարձր պաշտոնների նշանակել, նրանց առաջ տանել խորհրդարան և Եվրոպայի խորհուրդ, որ կարողանան ամենաբարձր ամբիոններից «պսակազերծել հայկական կոտորածի առասպելը»։ Հենց դա էլ հիմա արվում է։

Առաջին նման նշանակումը «Ակոս» հայկական թերթի Ստամբուլի նախկին խմբագիր Էթյեն Մահչուփյանինն էր, ում Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին ընդառաջ վստահեցին վարչապետի գլխավոր խորհրդականի պաշտոնը։ Սկզբում նա հնազանդորեն անում էր այն, ինչ իրենից պահանջվում էր։ Ժամանակին հարցազրույց եմ վերցրել Մահչուփյանից։ Պատկերացրեք զարմանքս, երբ զրուցակիցս հայտարարեց, թե մենք պետք է ներողություն խնդրենք Թուրքիայից հայդուկների «արյունոտ խռովությունների» համար, որոնք «թուրք ղեկավարններին հրահրել են անհամաչափ ուժային միջոցներ կիրառել»...

Սակայն պետք է նշեմ, որ Մահչուփյանը ոչ ամբողջությամբ է արդարացրել իշխանավորների սպասելիքները։ Նա, այնուամենայնիվ, բավարար ինքնասիրություն ու արժանապատվություն ունեցավ, որ հրաժարվի ամենակեղտոտ աշխատանքից։ Էթյեն Մահչուփյանը նշանակումից ընդամենը մի քանի ամիս անց հրաժարական տվեց։

Կիսատ թողած առաքելությունը փոխանցվեց մեկ այլ նախկին լրագրող, «Տարաֆ» թերթի մեկնաբան Մարգար Եսայանին։ Իշխող կուսակցությունը նրան դարձրել էր մեջլիսի պատգամավոր և լիազորել էր Թուրքիան ներկայացնել Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում։ Ստրասբուրգում նրան օգտագործում էին ոչ միայն ցեղասպանության ճանաչմանը հակազդելու, այլ Թուրքիայի բարեկամ Ադրբեջանին աջակցելու նպատակով։ 2016-ի հունվարին Եսայանը կողմ էր քվեարկել ԵԽԽՎ-ում երկու բացահայտ հակահայկական բանաձևերի ընդունմանը, որոնցում հիշատակվում էր «հայերի կողմից օկուպացված Ղարաբաղը»։ Թուրքական և ադրբեջանական մամուլն այն օրերին լեփ-լեցուն էր հրապարակումներով, որոնց էությունը հետևյալն էր. որքան սխալ են հայերը, որ անգամ իրենց հայրենակիցն է նրանց դեմ քվեարկում։

«Եթե Թուրքիայի հետ զարգացումներ լինեն, մենք չենք թաքցնի». Արսեն Թորոսյան

Ադրբեջանա-թուրքական քարոզչությանը Եսայանի մատուցած ծառայությունն իսկապես անգնահատելի էր։ Նրա հետ հսկայական հույսեր էին կապում։ Սակայն անցյալ տարվա հոկտեմբերին 51-ամյա պատգամավորն անսպասելիորեն մահացավ քաղցկեղից։ Նրան փոխարինող գտնելու շտապ փորձերը, կարծես, հաջողությամբ են պսակվել։ Սևան Սևաջիօղլուն պատրաստ է ստանձնել այդ դերը։ Իսկ ինչպե՞ս դրան կվերաբերվի համայնքը...