Արցախյան վերջին պատերազմի ընթացքում և դրանից հետո հոգեբաններն էլ իրենց ճակատում են կռիվ տալիս, որպեսզի պատերազմի մասնակիցներին ու նրանց հարազատներին վերադարձնեն բնականոն կյանքին։
Թե ինչ հոգեբանական օգնություն է տրամադրվում խոցելի խմբերին, Sputnik Արմենիայի տաղավարում պատմել է հ.գ.թ., դոցենտ, հոգեբան խորհրդատու, դատահոգեբանական փորձագետ Լևոն Սարգսյանը։
Նշենք, որ տևական ժամանակ է, ինչ «Դիակոնիա» բարեգործական հիմնադրամը իրականացնում է պատերազմից տուժած անձանց անվճար հոգեբանական աջակցություն տրամադրելու և հոգեսոցիալական վերականգնմանն ուղղված ծրագիր: Ծրագրից կարող են օգտվել ռազմական գործողություններին մասնակցած պայմանագրային և ժամկետային զինծառայողները, կամավորները, պահեստազորայիններն ու նրանց ընտանիքի անդամները, գերությունից վերադարձած անձինք, գերեվարված կամ անհետ կորած անձանց ընտանիքի անդամները, զոհվածների ընտանիքի անդամները։ Աշխատանքներն իրականացվելու են ինչպես անհատական, այնպես էլ խմբային`առկա կամ առցանց տարբերակով։
«Պատերազմը բավականին ծանր սոցիալ-հոգեբանական երևույթ է, որը էականորեն ազդում է մարդու կյանքի, գործունեության և սոցիալ-հոգեբանական մի շարք ոլորտների վրա։ Պատերազմը սկսվում և ավարտվում է, բայց դրա թողած հոգեբանական հետևանքները դեռ տևական ժամանակ ապրելու են մեր մեջ։ Այն մարդիկ, որոնք պատերազմից հետո կորցրել են իրենց հարազատներին կամ տունը, կորցրել են նաև անցյալի հետ կապերը։ Սա բավականին լուրջ հոգեբանական տրավմա է»,–ասում է Սարգսյանը։
Նրա խոսքով` խոցելի խմբում են նաև երեխաները, որոնք հոգեբանորեն շատ ավելի փխրուն են և նրանց համար պատերազմը շատ ավելի խորքային տրավմա է հանդիսանում։
Սարգսյանն ընդգծում է, որ թեև այս տարիներին հայ ժողովուրդը սպառազինության տեսանկյունից պատրաստվել է պատերազմին, սակայն հոգեբանորեն դրան պատրաստ չի եղել։
«Այս պատերզմը սպեցիֆիկ էր հատկապես հոգեբանորեն դրան պատրաստ չլինելու տեսանկյունից, որովհետև տարիներ շարունակ հաղթողի կարգավիճակով մտածել ենք, որ գնում ենք դեպի ծովից–ծով Հայաստան և չենք գնահատել հնարավոր ռիսկերը։ Մենք չունեինք երաշխիքներ, որ այլևս մեր տարածաշրջանում չի կրկնվի 90–ականների կատարվածը։ Այս տեսանկյունից շատ կարևոր է հոգեբանական պատրաստություն կազմակերպել պատերազմի հնարավոր կրկնության դեպքի համար։ Մենք չենք կարող երաշխավորել, և ոչ մեկ չի կարող տալ երաշխիքներ, որ մեզ հետ չի կարող կրկնվել այն, ինչ տեղի ունեցավ։ Սկսած նախադպրոցական հաստատություններից, դպրոցներից և մյուս սոցիալական ինստիտուտներից, մենք պետք է հասարակությանը պատրաստենք նմանատիպ երևույթներին, որպեսզի ստեղծված իրադրություններում հնարավորինս ռացիոնալ և համարժեք պատասխան կարողանանք ունենալ»,–ընդգծում է հոգեբանը։
Ծրագրում ներգրավված է 6 հոգեբան, որոնք զբաղվում են մարդկանց մոտ հոգեբանական խնդիրների գնահատումով և դրա արդյունքում փորձում են առանձնացնել այն հիմնական աշխատանքը, որը պետք է իրականացնել։ Այս ամենին նախորդում են հոգեբանական խորհրդատվությունը, հոգեթերապիան, հոգեվերականգնողական, հոգեշտկողական աշխատանքները։
Անհրաժեշտության դեպքում այցելուին ուղղորդում են այլ մասնագետների, այդ թվում՝ հոգեբույժների մոտ։
Սարգսյանի խոսքով`շատ կարևոր է հասկանալ, թե որ դեպքում պետք է դիմել հոգեբանին և ինչպես կողմնորոշվել մասնագետի ընտրության հարցում, քանի որ Հայաստանում ոլորտը, մեղմ ասած, չի վերահսկվում։
«Եթե մարդը զգում է, հասկանում է, որ կան խնդիրներ, որոնք տևական ժամանակ իրեն հանգիստ չեն տալիս և ինքնուրույն չի կարողանում գտնել այդ հարցերի պատասխանը, հաղթահարել իր հոգեվիճակը, ապրումները, ուրեմն կարելի է ենթադրել, որ նա հոգեբանական աջակցության կարիք ունի»,–ասում է հոգեբանը։
Իսկ ինչպե՞ս կողմնորոշվել՝ ճիշտ եք ընտրել հոգեբանին, թե ոչ։ Սարգսյանը շեշտում է`կան մասնագետներ, որոնք աշխատում են բոլորի հետ և բոլոր խնդիրների դեպքում. դա խոսում է նրանց ոչ մասնագետ լինելու մասին։ Հասարակությունը պետք է հասկանա, որ չկա հոգեբան մասնագետ, ով ի վիճակի է բոլոր խնդիրների և բոլոր տարիքային խմբերի հետ աշխատել։
«Շատ կարևոր է նաև այցելուի կողմից այն հարցադրումը, թե ինչ պրոբլեմների հետ է աշխատում հոգեբանը։ Դա հենց կլինի առաջին ինդիկատորը, որով քաղաքացին կկողմնորոշվի՝ ճիշտ է ընտրել հոգեբանին, թե ոչ։ Բացի այդ, եթե մարդիկ կխոստանան, որ 3-5 հանդիպումից ձեր մոտ ամեն ինչ կարգին կլինի, նշանակում է նրանք մասնագետ չեն։ Շատերը այցելուների հոգեվիճակից օգտվելով՝ փորձում են մոլորության մեջ գցել ու ավելի շատ շահույթ ստանալ»,–նշում է Սարգսյանը։
Լավ հոգեբանի համար շատ կարևոր է չվնասել այցելուին։
«Թուրքի աչքերին նայելով կռված մեր տղերքը չեն փախչում». ծնողները ՊՆ–ից երաշխիքներ են ուզում
«Եթե չեք հասկանում, չեք կարողանում կողմնորոշվել այցելուի խնդրում, ավելի լավ է լինել էմպատիկ, հնարավորություն տալ այցելուին խոսելու և վերջ, ոչինչ չանել, թողնել, որ մարդը խոսի ու գնա։ Հետո հոգեբանին անպայման սուպերվիզիոն աշխատանք է պետք, որպեսզի հասկանա՝ կարողանալու է այդ այցելու հետ աշխատել, թե ոչ»,–ասում է Սարգսյանը։
Նա գտնում է, որ հոգեբանը նման դեպքերում պետք է այցելուին ուղղորդի այլ մասնագետի մոտ կամ ուղղակի ազնիվ գտնվի և ասի, որ չնայած մեծ ցանկության՝ չի կարող աշխատել այդ խնդրի հետ։ Ինչ վերաբերվում է հոգեբանական աշխատանքի ժամկետներին, ապա հոգեբանը տեղեկացնում է, որ չկա որևէ չափելի գործիք, որի միջոցով կարելի է ասել, թե որքան կտևի պրոբլեմի հետ աշխատանքը և քանի հանդիպումից հետո այն կավարտվի։
Նշենք, որ ծրագիրը կտևի 1 տարի։ Աշխատանքներն իրականացվելու են ինչպես անհատական, այնպես էլ խմբային`առկա կամ առցանց տարբերակով։
Սարգսյանը համոզված է՝ որպեսզի հայ ժողովուրդն առաջ շարժվի, կարողանա ավելի ուժեղ դառնալ, պետք է սեփական պարտությունն ընդունի։
«Երբ մարդուն ստիպում են չընդունել պարտությունը, առավել ևս չեն ուզում հասկանալ նրա ապրումները, արհեստական իրադրություն է ստեղծվում և թվում է, թե ճնշելով զգացմունքները, կարելի է կառուցել ապագան, բայց ոչ, պետք է ընդունենք և հասկանանք, թե ինչու ենք պարտվել, որպեսզի շարժվենք դեպի ապագա»,–եզրափակում է հոգեբանը։
Ծրագրից օգտվելու համար քաղաքացիները կարող են զանգահարել 095244262, +37444470190 (Viber, WhatsApp) հեռախոսահամարներով, ամեն օր` ժամը 10։00-18:00–ը։
